* Οι πίνακες για "Αποδόσεις για κεφαλαιοποίηση αναδυόμενων αγορών" και τις "Εκτιμήσεις για ανάπτυξη - πληθωρισμό στις αναδυόμενες" δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Ύστερα από σκληρή περίοδο υποαποδόσεων που ξεκίνησε τον Μάιο του 2008, οι αναδυόμενες αγορές υπεραποδίδουν έναντι των ανεπτυγμένων από τον περασμένο Οκτώβριο. Με τις μετοχές τους σχεδόν να διπλασιάζονται από τις 9 Μαρτίου, η απόδοση του παγκόσμιου δείκτη αναδυόμενων της ΜSCΙ ανήλθε στο 63% από τις αρχές του έτους, έναντι 22% του παγκόσμιου δείκτη των ανεπτυγμένων αγορών.

Τα κέρδη των χωρών ΒRΙC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) φέτος ξεπερνούν το 76%, της αναδυόμενης Ασίας το 60%, της Λατινικής Αμερικής το 83%, ενώ και οι αποδόσεις της ανατολικής Ευρώπης, που βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης, το 2009 είναι μεγαλύτερες πλέον από το 68%.

Στην αρχή της τρέχουσας κρίσης οι αναδυόμενες οικονομίες αποτελούσαν το ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών υπεραποδίδοντας, καθώς κυριαρχούσε ακόμη η θεωρία της αποδέσμευσής τους από τις ανεπτυγμένες.

Οι χώρες-εξαγωγείς εμπορευμάτων τα πήγαιναν θαυμάσια χάρη στις υψηλές τιμές των πρώτων υλών, ενώ η παγκόσμια οικονομική ατμομηχανή των ΒRΙCs έδειχνε να βρίσκεται μακριά από τον κυκλώνα, ακόμη και όταν άρχισε να γίνεται λόγος για τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του 1930. Η θεωρία αυτή, όμως, κατέρρευσε το 2008, όταν κατέστη σαφές πως η επιβράδυνση στον ανεπτυγμένο κόσμο δεν μπορεί παρά να αποτυπωθεί και στις αναδυόμενες αγορές, οι οποίες πέρυσι ύστερα από κέρδη 400% (Οκτώβριος 2002 - Δεκέμβριος 2007) αντιμετώπισαν και αυτές πτώση των μετοχών τους που ξεπέρασε σε μέσα επίπεδα το 65%.

Η αποσύνδεση (decoupling), η έννοια ότι οι αναδυόμενες οικονομίες θα μπορούσαν να παρακάμψουν την επιβράδυνση στις ανεπτυγμένες οικονομίες, ήταν μία λέξη που κατάντησε, από επενδυτική λέξη-κλειδί του 2007, κακό αστείο μετά το συγχρονισμένο κραχ του 2008.

-- Ασυνήθιστη κατάσταση

Από τα χαμηλά του Μαρτίου του 2009, όμως, η εκτίναξη των αναδυόμενων μετοχικών αγορών που ακολούθησε παραπέμπει σε αποσύνδεση εξίσου περίεργη με εκείνη που επικρατούσε προ διετίας. Οι αγορές άρχισαν να προεξοφλούν σενάρια πιθανής αποσύνδεσης των αναδυόμενων οικονομιών με μία νέα όμως διάσταση: αυτήν που θέλει η ανάπτυξή τους να είναι πιο σταθερή και θα μπορεί έτσι να στηρίξει ή να παράγει ανάπτυξη και για τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι αναδυόμενες αγορές, εξάλλου, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αναμένεται να συνεισφέρουν το 32,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ του 2010 από 20,1% το 2000 και αυτό σημαίνει πως αποτελούν ήδη την ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης. Για παράδειγμα, η Κίνα το 2010 θα συνεισφέρει 0,93% στον ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ και συνολικά οι οικονομίες BRICs θα ωθήσουν την παγκόσμια ανάπτυξη σε ποσοστό 1,21%. Αντίθετα, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και οι top 5 μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης θα συνεισφέρουν το 0,88% του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, δηλαδή η συμβολή τους θα είναι μικρότερη από αυτήν της Κίνας.

Πάντως, ακόμα και αν η Κίνα είναι πλέον η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, συνεισφέροντας το 9,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ (3,8% το 2000), βρίσκεται σαφώς χαμηλότερα ακόμη και από τις ΗΠΑ, οι οποίες παραμένουν πρώτες, συνεισφέροντας το 25,1% του ονομαστικού ΑΕΠ του κόσμου. Η Ιαπωνία έχει υποχωρήσει πλέον στην τρίτη θέση, συνεισφέροντας το 8,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ ακολουθούν η Γερμανία με 5,4%, η Γαλλία με 4,5%, η Βρετανία με 3,6%, η Ιταλία με 3,5% και η Ισπανία με 2,5%.

Στην 9η, στη 10η και στη 12η θέση συναντάμε τη Ρωσία (2,4%), τη Βραζιλία (2,3%) και την Ινδία (2,2%) αντίστοιχα, οι οποίες μαζί με την Κίνα αποτελούν και τις νέες δυνάμεις (BRICs) του κόσμου.

-- Γιατί ανακάμπτουν

Σε επίπεδο οικονομιών, συνολικά, πολλές αναδυόμενες σήμερα αντιμετωπίζουν ανάκαμψη τύπου V. Η δημοσιονομική και νομισματική στήριξη σε αυτές τις χώρες έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, λόγω της απουσίας υψηλού χρέους στον ιδιωτικό αλλά και στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Επίσης, οι κρατικοί προϋπολογισμοί είναι υγιέστεροι, αφού το επίπεδο του χρέους ως προς το ΑΕΠ είναι χαμηλό. Ακόμα πολλές αναδυόμενες χώρες έχουν υψηλά διαθέσιμα και πλεονασματικά ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών. Σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση των αναλυτών, ύστερα από μία οριακή μεταβολή του ΑΕΠ γύρω στο 0,7% το 2009, ο ρυθμός αύξησής του το 2010 θα ξεπεράσει το 5,7%, επίπεδο δηλαδή υψηλότερο του 2008, αλλά χαμηλότερο του 2007.

Κατά μέσο όρο, επίσης, τα πραγματικά επιτόκια στο σύνολο των αναδυόμενων αγορών έχουν υποχωρήσει στο 1%, ενώ ο μέσος όρος 10ετίας βρίσκεται στο 3%. Το τρέχον χαμηλό επίπεδο αντανακλά την επιθετική νομισματική πολιτική, η οποία ακολουθείται από την έναρξη της πιστωτικής κρίσης το προηγούμενο έτος.

Η πιστωτική επέκταση ανακάμπτει στις περισσότερες από τις αναδυόμενες οικονομίες αρκετά νωρίτερα απ’ ό,τι αναμένεται στις ανεπτυγμένες, ενώ οι πρώτες συμβάλλουν θετικά και στη βελτίωση της ρευστότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις ενισχύονται μόνο σε μικρό αριθμό αναδυόμενων χωρών, είναι πιθανό να δούμε αυξήσεις επιτοκίων σε ορισμένες αγορές, αλλά είναι ελάχιστα πιθανό το ενδεχόμενο το μέσο πραγματικό επιτόκιο να αυξηθεί περισσότερο από 1%.

-- Οι εταιρείες

Τα κέρδη των εταιρειών των αναδυόμενων αγορών σημείωσαν πτώση 27%, μικρότερη σε σχέση με των ΗΠΑ (33%) και της Ευρώπης (42%), σε αυτόν τον πτωτικό κύκλο των αγορών. Η κερδοφορία, όπως αποτυπώνεται στην απόδοση ιδίων κεφαλαίων (ROE), εμφανίστηκε επίσης αισθητά πιο ανθεκτική εν συγκρίσει με τις ανεπτυγμένες. Η βελτιωμένη κατάσταση του χρηματοπιστωτικού τομέα συνέβαλε σε αυτό. Οι προβλέψεις των αναλυτών για την πορεία των κερδών στις αναδυόμενες αγορές κινούνται στο +27% για το 2010, ελαφρώς ψηλότερα εν συγκρίσει με το 20% για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Όσον αφορά στις αποτιμήσεις, όπως σημειώνει η ING, η έκπτωση στις τιμές των μετοχών των αναδυόμενων αγορών, που βασίζεται στην αναλογία τόσο χρηματιστηριακής τιμής προς κέρδη όσο και χρηματιστηριακής τιμής προς λογιστική αξία, έχει πλέον παρέλθει. Οι αναδυόμενες οικονομίες διαπραγματεύονται στα ίδια επίπεδα αποτιμήσεων με αυτά των ανεπτυγμένων.

Η μόνη διαφωνία που θα μπορούσε να υπάρξει είναι αν οι αναδυόμενες θα πρέπει να αποτιμώνται σε υψηλότερα όρια από την εσωτερική τους αξία (premium), δεδομένων των βελτιωμένων θεμελιωδών μεγεθών τους, των καλύτερων προοπτικών ανάπτυξης και του χαμηλού επιπέδου χρέους.

Όπως και να έχει, ανέφερε η ING, βασισμένες σε μελλοντικά κέρδη οι αναδυόμενες αγορές διαπραγματεύονται σε χαμηλότερα επίπεδα από την πραγματική τους αξία (discount). Αυτό το γεγονός τοποθετεί ένα κατώτερο όριο σε οποιαδήποτε ενδεχόμενη κάμψη των τιμών των μετοχών. Παράλληλα, οι τίτλοι των αναδυόμενων χωρών συσχετίζονται στενά με τις τιμές των εμπορευμάτων (αν και οι αναδυόμενες αγορές είναι ιδιαίτερα ετερόκλητες: εξαγωγικές έναντι εισαγωγικών χωρών) που κατέγραψαν ισχυρή ανατίμηση τους περασμένους οκτώ μήνες.

-- Τα νομίσματα

Η μεταβαλλόμενη δομή της παγκόσμιας οικονομίας είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο αρκετοί οικονομολόγοι είναι επίσης θετικοί απέναντι και στα νομίσματα των αναδυόμενων χωρών. Η ενισχυμένη ευελιξία, οι μεγαλύτερες αναπτυξιακές προοπτικές και η εσωτερική ζήτηση που αποδείχθηκαν ανθεκτικές αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα για μία επιπλέον ανατίμηση των νομισμάτων των αναδυόμενων χωρών έναντι αυτών των ανεπτυγμένων.

Επιπροσθέτως, ο αριθμός των καταναλωτών μεσαίου εισοδήματος υπολογίζεται πως θα αυξηθεί παγκοσμίως κατά 800 εκατομμύρια άτομα έως το 2030, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και οι μισοί από αυτούς βρίσκονται στην Κίνα και στην Ινδία.
Καταλυτικός παράγοντας είναι η ταχεία αύξηση των εισοδημάτων στις αναδυόμενες αγορές, που σπρώχνει όλο και μεγαλύτερες πληθυσμιακές ομάδες στη λεγόμενη μεσαία τάξη.

Για τους οικονομολόγους της Citi, πρόκειται για τάση τόσο ισχυρή που πιστεύεται ότι θα εξουδετερώσει πλήρως την επιβραδυνόμενη αύξηση των εισοδημάτων στις ανεπτυγμένες αγορές. Εκτιμάται ότι το 2030 οι καταναλωτές μεσαίου εισοδήματος στις αναπτυσσόμενες χώρες θα αντιπροσωπεύουν το 93% της παγκόσμιας μεσαίας τάξης, από 56% το 2000, και αυτό πιστεύεται πως θα παίξει συνολικά τον ρόλο του στο επενδυτικό σκηνικό των αναδυόμενων αγορών.

Συνολικά είναι γεγονός ότι με τα πιο απλά χρηματοπιστωτικά τους συστήματα των αναδυόμενων αγορών γλίτωσαν τον τοξικό κίνδυνο που έπνιξε τους ανεπτυγμένους ανταγωνιστές τους και ειδικά οι αναδυόμενες οικονομίες, που είναι πλούσιες σε πρώτες ύλες, έχουν αποκτήσει νέα ελκυστικότητα. Όμως, είναι επίσης αλήθεια ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν καίρια πλεονεκτήματα που βοηθούν σε έναν κόσμο με βραδεία ανάπτυξη.

-- Οι κίνδυνοι

Η πρόσφατη κρίση υπενθύμισε ότι οι αναδυόμενες χώρες δεν έχουν μονοπώλιο στις οικονομικές κρίσεις. Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να κρύβει τη μεγαλύτερη εξάρτησή τους από την παγκόσμια ανάπτυξη, το οποίο σημαίνει πως η ευφορία που περιβάλλει τις αναδυόμενες αγορές ενδεχομένως να αρχίσει κάποια στιγμή να μειώνεται. Στην κούρσα των αποδόσεων, πάντως, φέτος κυριαρχούν, ενώ ορισμένες δείχνουν σημάδια υπερθέρμανσης και πολλοί αναλυτές θεωρούν πως η επόμενη φούσκα σήμερα στον κόσμο θα έρθει από αυτήν την κατηγορία επενδύσεων.

Η συνολική κεφαλαιοποίηση μάλιστα των αναδυόμενων αγορών ως ποσοστό επί της συνολικής κεφαλαιοποίησης των μετοχών παγκοσμίως σήμερα αναρριχήθηκε στο ιστορικό υψηλό του 12,2%, ενώ στο χαμηλό του κύκλου των μετοχών τον Μάρτιο του 2003 κυμαινόταν στο 3,8% και το 1988 βρισκόταν μόλις στο 1% της συνολικής χρηματιστηριακής αξίας των τίτλων.

Ωστόσο, η κεφαλαιοποίηση ως προς το ΑΕΠ των αναδυόμενων αγορών σήμερα κυμαίνεται στο 20% έναντι 50% στον ανεπτυγμένο κόσμο, ενώ παρά τον σχεδόν διπλασιασμό των τιμών τους από τα χαμηλά του Μαρτίου στις φούσκες του παρελθόντος τα μεγέθη είχαν σε πολλές περιπτώσεις εκτοξευτεί (την περίοδο 2003 - 2007 τα κέρδη για τις κινεζικές και τις ινδικές μετοχές αυξήθηκαν κατά επτά και εννέα φορές αντίστοιχα).

Αν και με ιστορικούς όρους σήμερα διανύουμε ένα περιβάλλον που ευνοεί τα χρηματιστήρια, καθώς η περίοδος των εύκολων κερδών και των μεγάλων αποδόσεων οδεύει προς το τέλος της, ίσως οι επενδυτές θα πρέπει τώρα να γίνουν περισσότερο επιλεκτικοί στις επιλογές τους. 

* Οι πίνακες για "Αποδόσεις για κεφαλαιοποίηση αναδυόμενων αγορών" και τις "Εκτιμήσεις για ανάπτυξη-πληθωρισμό στις αναδυόμενες" δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 603ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 9 - 13 Οκτωβρίου 2009.