** Οι δείκτες αποδόσεων εμπορευμάτων και ναυλαγοράς για το 2009, οι εκτιμήσεις των Deutsche Bank & HSBC για το 2010 και ο βαθμός συσχέτισης με τις μετοχές δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Προς το τέλος του 2008 και στις αρχές του νέου έτους ορισμένοι αναλυτές παρομοίασαν τα εμπορεύματα (μία από τις τελευταίες αξίες που κατέρρευσαν πέρυσι) με τις Σειρήνες της ελληνικής μυθολογίας, υποστηρίζοντας ότι η βιαιότητα της πτώσης των τιμών τους καλεί για τοποθετήσεις.

Στις αρχές του 2009, πάλι, ήταν πεπεισμένοι ότι τα εμπορεύματα θα αντιμετωπίσουν μια περίοδο που θα μοιάζει περισσότερο με τον μύθο του Σίσυφου (από την αρχαία ελληνική μυθολογία, επίσης). Αν και θα παραμείνουν αδύναμα, οι διακυμάνσεις τους προς τα πάνω και αντίστροφα προς τα κάτω θα θύμιζαν, όπως υποστήριζαν οι αναλυτές, την τιμωρία του Σίσυφου που κουβαλούσε έναν βράχο στην κορυφή ενός βουνού, ο οποίος δεν σταθεροποιούνταν και έπεφτε πάλι κάτω.

Καθώς, όμως, άρχισε να παγιώνεται η αντίληψη πως το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αποτελεί πλέον παρελθόν, η αυξανόμενη ζήτηση για πρώτες ύλες από την Κίνα, η ανάγκη ορισμένων βιομηχανιών να ξαναχτίσουν τα αποθέματά τους, η αποδυνάμωση του αμερικανικού νομίσματος, η αύξηση της διάθεσης για ανάληψη επενδυτικού ρίσκου και η άνοδος των τοποθετήσεων των επενδυτών στις προθεσμιακές αγορές των παραγώγων συνέτειναν στο πρόσφατο ανοδικό γύρισμα των εμπορευμάτων.

Τα δεδομένα δείχνουν σήμερα πως η κατανάλωση και η ζήτηση για εμπορεύματα θα συνεχίσουν να αυξάνονται χάρη στην οικονομική άνθηση της Ασίας και ιδιαίτερα της Κίνας, ενώ οι αγορές που τροφοδοτούν την κινεζική ανάπτυξη με πρώτες ύλες θα μπορούσαν να υπεραποδώσουν.

Καθώς οι παρεμβάσεις των Αρχών έχουν εξαλείψει τα σενάρια καταστροφής για την παγκόσμια οικονομία, η εικόνα στα εμπορεύματα αναμένεται να είναι καλύτερη, ειδικά τώρα που οι βιομηχανίες χτίζουν ξανά τα αποθέματά τους προετοιμαζόμενες για οικονομική ανάκαμψη.

Ωστόσο, η βίαιη άνοδος των ριψοκίνδυνων αξιών μεταξύ των οποίων και των εμπορευμάτων δείχνει να ενσωματώνει προσδοκίες για ραγδαία οικονομική ανάκαμψη, οι οποίες ίσως αποδειχτούν πρώιμες, αφού η αναθέρμανση των οικονομιών δεν αποκλείεται να αποδυναμωθεί από τη σταδιακά φθίνουσα επιρροή των κρατικών παρεμβάσεων και από την απαιτούμενη μείωση της χρήσης δανείων στην κατανάλωση και στις επενδύσεις.

Ο δείκτης ναύλων ξυρού φορτίου, κατά πολλούς πρόδρομος δείκτης και των τάσεων που επικρατούν στα εμπορεύματα, έχει φέτος τετραπλασιαστεί, ενώ ορισμένα βιομηχανικά μέταλλα είδαν την αξία τους να διπλασιάζεται τη στιγμή που και η ζήτηση στα πολύτιμα μέταλλα έχει ξεπεράσει τις αρχικές προσδοκίες. Από τα βιομηχανικά μέταλλα πρωταθλητές των αποδόσεων αναδεικνύονται φέτος ο μόλυβδος με κέρδη 127% και ο χαλκός με 112%, το πετρέλαιο κερδίζει 72%, από τα αγροτικά προϊόντα ξεχωρίζει η ζάχαρη με 87%, ενώ από τα πολύτιμα μέταλλα τα κέρδη για το ασήμι (62%) και την πλατίνα (45%) είναι υψηλότερα από αυτά του χρυσού (27%) που έχει κερδίσει το παγκόσμιο επενδυτικό ενδιαφέρον.

- Το κίτρινο μέταλλο

Παραδοσιακά, ο χρυσός αποτελεί μέσο διαφύλαξης αξίας. Όταν οι προσδοκίες, π.χ., για την πορεία του πληθωρισμού είναι ανοδικές, οι επενδυτές τείνουν να αγοράζουν χρυσό, αφού η αναμενόμενη πραγματική αξία των μετρητών πέφτει.

Έτσι, μέχρι τις αρχές του 2001 το πολύτιμο μέταλλο βρισκόταν σε μακροχρόνια πτωτική τάση, καθώς μεταξύ άλλων η συνεχιζόμενη πορεία μείωσης του πληθωρισμού και η ισχυροποίηση του δολαρίου οδήγησαν σε πωλήσεις χρυσού τόσο από τις κεντρικές τράπεζες όσο και από τους ιδιώτες.

Μετά το 2001, όμως, πολλοί από τους παράγοντες αυτούς ανατράπηκαν. Οι προσδοκίες, π.χ., για την πορεία του πληθωρισμού έφθασαν στο ναδίρ, οπότε χάθηκε η κύρια δύναμη πίσω από την πτωτική τάση του χρυσού. Επίσης άρχισε να γίνεται συνείδηση στις αγορές ότι το δολάριο είναι υπερτιμημένο, ενώ καθώς τότε κανένα άλλο νόμισμα παγκοσμίως δεν ήταν σε θέση να αναλάβει ηγετικό ρόλο δημιουργήθηκε παγκοσμίως «έλλειμμα ισχυρού νομίσματος» που ήρθε να συμπληρώσει ο χρυσός, ενώ οι κλυδωνισμοί στην παγκόσμια οικονομία αλλά και στο γεωπολιτικό τοπίο συνέτειναν στην αύξηση της ζήτησης.

Στις 2 Απριλίου του 2001, λοιπόν, άρχισε η τελευταία (την τελευταία τριακονταετία) ανοδική κίνηση του χρυσού από τα 255,85 δολάρια ανά ουγκιά, η οποία παρά τις προσωρινές διορθωτικές κινήσεις στα μέσα του 2006 (-25%) και του 2009 (-32%) εκτιμάται ότι δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Το τελευταίο διάστημα, εξάλλου, συνεχίζει να σημειώνει νέα υψηλά, τη στιγμή που στις προθεσμιακές αγορές οι ανοδικές (long) θέσεις παραμένουν στα ύψη.

Καθώς ο πληθωρισμός εισέρχεται σε δομικά ανοδική περίοδο, ορισμένες κεντρικές τράπεζες από τις αναδυόμενες οικονομίες βρίσκονται από την πλευρά των αγοραστών και το δολάριο αναμένεται να παραμείνει μεσοπρόθεσμα αδύναμο, πιστεύεται ότι σε μέσα επίπεδα για το 2010 η τιμή του χρυσού θα αυξηθεί στα 1.150 - 1.200 δολάρια ανά ουγκιά. Συνολικά, τα πολύτιμα μέταλλα αναμένεται να υπεραποδώσουν.

Οι αναλυτές της Deutsche Βank προκρίνουν και το ασήμι, προβλέποντας μάλιστα ότι η μέση τιμή του θα αυξηθεί στα 20,03 δολάρια ανά ουγκιά το 2010 και στα 22 δολάρια ανά ουγκιά το 2011. Μπορεί εξάλλου ο χρυσός να θεωρείται μία από τις «καυτές» επενδύσεις της περιόδου, ο «φτωχός συγγενής» του όμως, το ασήμι, αποδεικνύεται καλύτερη ευκαιρία, σημειώνοντας ήδη για το 2009 τριπλάσια κέρδη σε σχέση με το κίτρινο μέταλλο.

- Τα δύο άλλα κλειδιά

Καθώς οι προσδοκίες για την πορεία των οικονομιών διεθνώς βελτιώνονται, οι οικονομολόγοι στρέφουν εναλλακτικά την προσοχή τους και σε δύο επιμέρους «δείκτες» ώστε να προβλέψουν καλύτερα τις εξελίξεις: 

1. Ο πρώτος αφορά στην πορεία της τιμής του χαλκού, καθώς θεωρείται το κατεξοχήν βιομηχανικό μέταλλο που προδικάζει εν πολλοίς τις πραγματικές διαθέσεις των οικονομιών. Δεδομένου ότι η σχέση της προσφοράς με τη ζήτηση, οι αυξημένες εισαγωγές από την Κίνα και οι (ανοδικές) θέσεις στις προθεσμιακές αγορές εμπορευμάτων συνέτειναν στην άνοδο κατά 112% της τιμής του μετάλλου από την αρχή του τρέχοντος έτους (τα υψηλότερα κέρδη μετά τον μόλυβδο), ορισμένοι υποστήριξαν πως η οικονομική ανάκαμψη είναι πλέον προδιαγεγραμμένη.

Οι αναλυτές εμπορευμάτων πάντως τώρα λένε ότι η διάθεση κερδοσκοπίας πιθανώς να οδήγησε σε άνοδο της τιμής του χαλκού. Η Deutsche Βank, μάλιστα, αναμένει αδυναμία του μετάλλου στις αρχές του 2010, αν και σε μέσα επίπεδα το νέο έτος η τιμή του υπολογίζεται στα 260 δολάρια ανά λίμπρα, από τα 234 δολάρια ανά λίμπρα φέτος, παρά το γεγονός ότι αναμένει μικρότερες εισαγωγές από την Κίνα το νέο έτος, οι οποίες θα καλυφθούν όμως από τις θέσεις στις προθεσμιακές αγορές.

2. Ο δεύτερος «δείκτης» έχει να κάνει με τα ναύλα ξηρού φορτίου. Αφού τον περασμένο Δεκέμβριο κατέρρευσε, υποχωρώντας 94% από τα υψηλά του Μαΐου του ίδιου έτους, φέτος σημειώνει πλέον κέρδη 411% κινούμενος σε νέα υψηλά. Αποτέλεσμα ήταν οι προσδοκίες τόσο για την πορεία των οικονομιών όσο και για την πορεία των ναύλων να πάρουν και πάλι την ανιούσα. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν πως ο μεγάλος όγκος των νεότευκτων πλοίων δείχνει ότι περιορίζονται τα περιθώρια των τιμών των ναύλων για το 2010. Ωστόσο, όπως αναφέρεται, καθώς οι εξαγωγές της χώρας-κλειδιού, δηλαδή της Κίνας (ύστερα από ετήσια πτώση κατά 26%) θα αυξηθούν το ερχόμενο δωδεκάμηνο κατά 10%, οι προοπτικές των ναύλων παραμένουν θετικές μεσοπρόθεσμα.

- Η αιτία της ανάκαμψης

Καθώς η παγκόσμια επενδυτική κοινότητα αποκτά όλο και μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αποτελεί πλέον παρελθόν, τα εμπορεύματα έχουν βάλει πλέον πορεία για ακόμη καλύτερες αποδόσεις, λένε ορισμένοι διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων φυσικών πόρων.

Η Κίνα, όπως υποστηρίζεται, θα συνεχίσει να επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη ζήτηση για εμπορεύματα, δεδομένου ότι τόσο το δημοσιονομικό πακέτο της κινεζικής κυβέρνησης όσο και τα σχέδια για τη μελλοντική ανάπτυξη της οικονομίας έχουν έντονο προσανατολισμό προς τα αγαθά αυτά, δείχνοντας έτσι επιθετικές τάσεις προς τους κλάδους των ορυκτών και των μεταλλευμάτων, ενώ παρατηρείται έντονα θετική αντίδραση στις επενδύσεις παγίων και η παραγωγή χάλυβα έχει ανακάμψει.

Αρκετοί αναλυτές έχουν αυξήσει τις θέσεις τους σε μεγάλες μεταλλευτικές επιχειρήσεις πολλαπλών δραστηριοτήτων, σε χύδην αγαθά, σε χαλκό και σε πλατίνα. Πριν από τη «μεγάλη απομόχλευση» του προηγούμενου έτους, που οδήγησε στην κατάρρευση των μετοχών και των τιμών στα εμπορεύματα, τα τελευταία είχαν αντιμετωπίσει μία επταετή bull market, που ήταν απόρροια της αύξησης στη ζήτηση από την πλευρά των αναδυόμενων αγορών, των περιορισμών που παρατηρήθηκαν στην προσφορά, λόγω των χαμηλών επενδύσεων του εξορυκτικού κλάδου κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, της έλλειψης εξοπλισμού και εξειδικευμένης τεχνογνωσίας, των καθυστερήσεων στην ένταξη νέων παραγωγικών μονάδων, του αυξανόμενου κόστους, της φθοράς των υποδομών και της διολίσθησης του αμερικανικού νομίσματος.

Η προσφορά δεν μπόρεσε να καλύψει την καλπάζουσα ζήτηση, διότι οι επενδύσεις σε παραγωγικό δυναμικό στους περισσότερους κλάδους κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1980 και 1990 υπήρξαν ελάχιστες, αφού οι τιμές των περισσότερων εμπορευμάτων καθ’ όλη αυτήν την περίοδο παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα.

Καθώς το 82% της μέσης ετήσιας αύξησης στην παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου τα τελευταία χρόνια προήλθε από τις αναδυόμενες οικονομίες, ενώ στην περίπτωση των βιομηχανικών μετάλλων μόνο η συνεισφορά της Κίνας στην αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης μετάλλων κυμαίνεται από 48% (αλουμίνιο) έως 113% (ψευδάργυρος), η ζήτηση από τις αναδυόμενες οικονομίες πίεσε προς τα πάνω τις τιμές. Είναι ενδεικτικό πως η αύξηση της κατανάλωσης μετάλλων στην Κίνα σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπέρασε ακόμα και την αντίστοιχη καθαρή παγκόσμια αύξηση.

Παράλληλα, σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των επενδυτικών κεφαλαίων που κατευθύνονταν στις αγορές εμπορευμάτων, είχαμε την έκδοση αρκετών ETFs, για τα οποία δεσμεύεται αντίστοιχη ποσότητα του φυσικού προϊόντος, ενώ σημαντικός καταλύτης υπήρξε και το γεγονός πως ενώ άμεσα στα εμπορεύματα είχαν επενδυθεί κεφάλαια 400 δισ. δολ. στις προθεσμιακές αγορές το συνολικό ύψος αγοραπωλησιών σχετικών συμβολαίων ξεπερνούσε τα 8 τρισ. δολάρια.

Στη συσσώρευση επενδυτικών κεφαλαίων συνέβαλε και το γεγονός ότι τα εμπορεύματα θεωρούνται αποτελεσματικά στη διαφοροποίηση κινδύνου σε μετοχικά και ομολογιακά χαρτοφυλάκια καθώς και στην αντιστάθμιση κινδύνου από τον πληθωρισμό.

* Αναδημοσίευση από το 609ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 20 -  24 Νοεμβρίου 2009.

 ** Οι δείκτες αποδόσεων εμπορευμάτων και ναυλαγοράς για το 2009, οι εκτιμήσεις των Deutsche Bank & HSBC για το 2010 και ο βαθμός συσχέτισης με τις μετοχές δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".