* Οι πίνακες που αφορούν στους δείκτες οικονομικού κλίματος και στις εκτιμήσεις για επιτόκια, βασικές ισοτιμίες και μακροοικονομικά μεγέθη δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Eνώ το γεγονός ότι η παγκόσμια ανάπτυξη προβλέπεται πολύ ισχυρότερη (4,3%) απ’ ό,τι αναμενόταν πριν από έξι μήνες είναι το καλό νέο για τον κόσμο, το κακό νέο έχει να κάνει με τη διαπίστωση πως η κρίση χρέους που απειλεί τις ανεπτυγμένες οικονομίες μπορεί ανά πάσα στιγμή να μεταβάλει άρδην τόσο το οικονομικό όσο και το επενδυτικό τοπίο.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων, τα χρέη των ανεπτυγμένων οικονομιών την ερχόμενη δεκαετία θα αυξηθούν στο 133% του ΑΕΠ από 102% το 2010, σηματοδοτώντας έναν «νέο κόσμο», όπως λέγεται, ενώ παράλληλα τα χρέη των αναδυόμενων αναμένεται να μειωθούν στο 35% του ΑΕΠ το 2020, από 46% φέτος.

Οι προβλέψεις των οικονομολόγων, μάλιστα, συντείνουν στην άποψη ότι έως το 2020 η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ όχι μόνο θα έχουν λόγο χρέους προς ΑΕΠ πάνω από το 131% αλλά και η δυναμική του δημόσιου χρέους τους θα παραμένει ανοδική. Από τις αναδυόμενες αγορές, ανοδική δυναμική χρέους θα έχουν αντίστοιχα η Πολωνία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Τουρκία.

Σύμφωνα με την JΡ Μorgan, υπάρχουν και νέες ενδείξεις ότι η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως κατευθύνεται από την προσφορά. Η βιομηχανική παραγωγή εξακολουθεί να υπερτερεί της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, γεγονός που δείχνει ότι η τελική ζήτηση ακόμη υπολείπεται.

Δεδομένων, πάντως, των τεράστιων ελλειμμάτων που εμφανίζονται στους προϋπολογισμούς, η υποτονική αυτή δραστηριότητα δείχνει ότι στον ιδιωτικό τομέα υπήρξε ισχυρή τάση αποταμίευσης. Πολύς λόγος έχει γίνει για την «παγίδα του χρέους», όμως είναι πιθανόν οι δημόσιες δαπάνες να αντισταθμίζονται, τουλάχιστον εν μέρει, από την αύξηση των αποταμιεύσεων του ιδιωτικού τομέα.

Υπάρχουν επιπλέον ενδείξεις ότι η ανάκαμψη δεν θα είναι ομοιογενής σε όλη τη διάρκεια του 2010. Οι δείκτες Εconomic Surprise Ιndicators της Citigroup παρουσιάζουν ετερόκλητα στοιχεία και κινούνται σε αρνητικά επίπεδα για τη Βρετανία και την ευρωζώνη, παραμένουν όμως σε θετικές περιοχές για τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Αυστραλία. Υπάρχουν βεβαίως ορισμένες οικονομίες που ακόμη προσπαθούν να «πάρουν μπρος», ενώ σε άλλες είναι ήδη σαφές ότι απαιτείται κάποια συγκράτηση.

--- Το «ελληνικό πρόβλημα»

Μπορεί οι εξελίξεις στο «ελληνικό πρόβλημα» να έδωσαν βαθιά ανάσα στην οικονομία της Ελλάδας, εντούτοις, σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις οικονομολόγων, ξένων δανειστών και επενδυτών, η ελληνική κρίση δεν έχει τελειώσει, ενώ υπάρχουν και φωνές που κάνουν λόγο για τον κίνδυνο, αν δεν προωθηθούν οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η χώρα να βρεθεί αντιμέτωπη με μία «χαμένη δεκαετία».

Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας εκτιμάται ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον έως το 2011, με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ να κυμαίνεται στο -3,5% φέτος και στο -1% το 2011, καθώς η ιδιωτική κατανάλωση, που αντιστοιχεί στο 72% του ΑΕΠ, αναμένεται να συρρικνωθεί σημαντικά, ενώ η ανεργία προβλέπεται ότι θα εκτιναχτεί στο 16% - 20% τα επόμενα χρόνια.

Οι αυξητικές πιέσεις στο γενικό επίπεδο τιμών ωθούν τον μέσο πληθωρισμό στο 2,6% το 2010, ο οποίος όμως εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει στο 1,1% το 2011.

Από το τριπλό ελληνικό έλλειμμα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να επανέλθει σε θετικό έδαφος (2% του ΑΕΠ) το 2011 (από -2% του ΑΕΠ φέτος). Αν και ο στόχος για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος θεωρείται επιτεύξιμος το 2010, για τη συνέχεια η αβεβαιότητα είναι μεγάλη, καθώς η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε νέα φάση αναδιάρθρωσης.

Σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις της Deutsche Bank, η οποία θεωρεί πως η ελληνική κρίση δεν έχει τελειώσει, το δημοσιονομικό έλλειμμα από το 9,3% του ΑΕΠ το 2010 θα υποχωρήσει στο 7,1% το 2011, δηλαδή σε επίπεδα υψηλότερα των στόχων του Προγράμματος Σταθερότητας, ενώ η δυναμική του χρέους παραμένει ανοδική και θα απαιτήσει, όπως εκτιμάται, τη λήψη επιπρόσθετων μέτρων.

Τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, από τις υψηλές δημόσιες δαπάνες μέχρι τον γηράσκοντα πληθυσμό, τη φοροδιαφυγή και την παραοικονομία αλλά και τον κίνδυνο εκτίναξης μεσοπρόθεσμα της ανεργίας στο 20%, συντείνουν, σύμφωνα με τη Schroders, στο να καταδικάσουν τελικά τη χώρα σε μία «δεκαετία οικονομικής δυστυχίας».

Καθώς η Ελλάδα παραμένει ουσιαστικά «κλειστή» εσωστρεφής οικονομία, ενώ η κρίση απέδειξε ότι δεν είναι πλέον δυνατόν το κράτος και οι ιδιώτες να δαπανούν, δανειζόμενοι, πέρα από τις δυνατότητές τους, περισσότερα απ’ όσα παράγουν στο διηνεκές, οι αναλυτές λένε πως βρισκόμαστε πλέον σε ένα μεταίχμιο.

Όπως υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι, επιβάλλεται ριζική μεταβολή στην οργάνωση του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στα «κεκτημένα» διαφόρων ομάδων που λυμαίνονται το δημόσιο χρήμα, και αλλαγή της νοοτροπίας που έχει παγιδεύσει τη χώρα.

Επίσης, υποστηρίζεται πως πρέπει να επιδιωχθούν η ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων, η προσέλκυση ξένων παραγωγικών κεφαλαίων, η μείωση των εμποδίων στην επιχειρηματικότητα, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, η προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων, η τόνωση της ανταγωνιστικότητας και η εφαρμογή ενός νέου, εξωστρεφούς αναπτυξιακού οικονομικού προτύπου που θα επέτρεπε την επιστροφή της οικονομίας σε θετικούς και διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ίσως πως τα πραγματικά προβλήματα όχι μόνο δεν έχουν τελειώσει αλλά μόλις τώρα αρχίζουν, δεδομένου ότι, για τους ξένους δανειστές και επενδυτές, δραστική μείωση του «καπέλου» με το οποίο δανειζόμαστε δεν θα πρέπει να αναμένεται προτού, όπως λέγεται, «τακτοποιήσουμε μόνοι μας τα του οίκου μας».

--- Σε μεταίχμιο

Η ευρωζώνη, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να βρίσκεται σε μεταίχμιο, όπου είναι μάλλον άγνωστο το κατά πόσον το «ελληνικό πρόβλημα» θα ενισχύσει τελικά τις οικονομικές δομές της Ευρώπης, οδηγώντας μάλιστα σε ένα νέο στάδιο και στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το παραπάνω, βέβαια, είναι ευκολότερο να ειπωθεί από το να πραγματοποιηθεί, αλλά ύστερα από αρκετούς αιώνες πολέμων η εμπειρία των τελευταίων 50 ετών δείχνει ότι τουλάχιστον αυτό θα πρέπει να αποτελεί τον στόχο.

Οι περιορισμένες πιέσεις των τιμών, η ασθενής στο σύνολό της προσφορά του χρήματος και συνολικά οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την κρίση χρέους η οποία πλήττει τον δυτικό κόσμο δείχνουν ότι οι κεντρικές τράπεζες στις κυριότερες οικονομίες θα προβούν σε οριακές μόνο κινήσεις φέτος (ή και σε καμία).

Οι δυνατότητες για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), για παράδειγμα, είναι μάλλον περιορισμένες λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης. Οι αγορές προεξοφλούσαν έως πρόσφατα, με πιθανότητες σχεδόν 1 προς 3, ότι η Ελλάδα θα αθετούσε τις υποχρεώσεις της μέσα στην επόμενη πενταετία.

Τα αποτελέσματα θα φανούν αργότερα -ίσως μάλιστα έπειτα από αρκετά χρόνια-, λένε οι αναλυτές, όταν αξιολογηθεί το πολιτικό κόστος της οικονομικής επιβάρυνσης που συνεπάγεται η διασφάλιση της συνοχής στη σύνθεση των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Εν ολίγοις, θα κριθεί τότε κατά πόσον το κόστος απώλειας της απασχόλησης αλλά και οι κοινωνικές πιέσεις που κατ’ επέκταση θα αναπτυχθούν δικαιολογούν αυτήν τη δέσμευση, κάτι όμως το οποίο δεν πρόκειται να αξιολογηθεί στο εγγύς μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΤ δεν αναμένεται να εξετάσει το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων σύντομα.

--- Προσοχή και απογοήτευση

Στις ΗΠΑ, η αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίου που ανακοινώθηκε από τον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας κ. Μπεν Μπερνάνκε ήταν ένα μικρό βήμα προκειμένου να εξαντληθούν τα πλεονάζοντα αποθέματα ρευστότητας. Κρίνοντας από αυτήν την κίνηση, φαίνεται ότι η Fed προετοιμάζει την αγορά για μια επερχόμενη πολιτική σύσφιγξης. Γενικότερα, όμως, τα σχόλια στελεχών της Ομοσπονδιακής Τράπεζας εξακολουθούν να διαγράφουν μια σαφή τάση διατήρησης των χαμηλών επιτοκίων.
 
Οι αναλυτές οδηγούνται έτσι στο συμπέρασμα ότι, αν και είναι πιθανόν να δούμε κάποια μικρά βήματα προκειμένου να αρθούν σταδιακά μερικά από τα έκτακτα μέτρα, η μετάβαση σε πολιτική σύσφιγξης απέχει ακόμη αρκετά.

Απογοήτευση προκαλεί στις αγορές το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας, αφού κήρυξε πόλεμο κατά του αποπληθωρισμού, ελάχιστα έπραξε για να επέλθει χαλάρωση. Είναι πιθανόν να κλιμακωθούν οι πολιτικές πιέσεις στην κεντρική τράπεζα, ιδιαίτερα εν όψει των προγραμματισμένων εκλογών για την Άνω Βουλή τον Ιούλιο, από τις οποίες ενδέχεται το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα Ιαπωνίας να αναδειχθεί ισχυρότερο.

Έχουν ήδη γίνει αναφορές που παραλληλίζουν τις εκλογές του Ιουλίου με εκείνες του 2005, όταν ο τότε πρωθυπουργός κ. Κοϊζούμι, ενισχύοντας τη θέση του, είχε προχωρήσει στην υλοποίηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων το οποίο είχε καταρτίσει. Στις ερχόμενες εκλογές θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό κατά πόσον το Δημοκρατικό Κόμμα μπορεί να προβεί στην εφαρμογή των κινήτρων που έχει εξαγγείλει.

--- Πολιτικός κίνδυνος Νο2

Ο πολιτικός κίνδυνος εντείνεται και στη Βρετανία εν όψει των προσεχών εκλογών και οι αγορές δυσανασχετούν το τελευταίο διάστημα, ιδιαίτερα μάλιστα για το ενδεχόμενο η εκλογική αναμέτρηση να μην αναδείξει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Οι ανησυχίες αυτές οδήγησαν σε εκποίηση των βρετανικών κρατικών ομολόγων αλλά και του νομίσματος της χώρας, ενώ η απόδοση των κρατικών ομολόγων βρέθηκε σε νέα υψηλά και τα περιθώρια (spreads) μεταξύ του 10ετούς κρατικού ομολόγου της Βρετανίας και της Γερμανίας διευρύνθηκαν, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη διαφορά από τον Οκτώβριο του 2005.

Η ανάγκη να πειστούν οι αγορές ότι οι πολιτικοί ιθύνοντες της Βρετανίας έχουν κάποιο σχέδιο για να μειώσουν το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας θα εξακολουθήσει να συνιστά πρόκληση μέχρι τις εκλογές, ενώ σημαίνει επίσης ότι η Τράπεζα της Αγγλίας (BoE) θα τηρήσει στάση αναμονής προς το παρόν. Όπως λένε οι αναλυτές, αν και η BoE έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να προβεί στη λήψη επιπλέον μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης, θα ήταν δύσκολο να εμπλακεί σε έναν νέο γύρο αγοράς τίτλων όταν, παράλληλα, θα έπρεπε να δίνει εξηγήσεις γιατί ξέφυγε ο πληθωρισμός.

Είναι αρκετά πιθανόν να υπάρξει ακόμη μία φάση ποσοτικής χαλάρωσης, ωστόσο, εάν ληφθούν υπόψη το σκηνικό του πληθωρισμού βραχυπρόθεσμα και οι πολιτικές διακυμάνσεις, αυτό δεν αναμένεται να συμβεί πριν από τις εθνικές εκλογές.

Τα πράγματα, λοιπόν, δείχνουν πως τουλάχιστον έως το τέλος του έτους τα επιτόκια αναφοράς των μεγάλων δυτικών οικονομιών αναμένεται να παραμείνουν αμετάβλητα στην ευρωζώνη και στην Ιαπωνία, ενώ βάσει των εκτιμήσεων των οικονομολόγων μικρή άνοδος προβλέπεται στη Βρετανία (0,75%) και στις ΗΠΑ (0,75%).

* Οι πίνακες που αφορούν στους δείκτες οικονομικού κλίματος και στις εκτιμήσεις για επιτόκια, βασικές ισοτιμίες και μακροοικονομικά μεγέθη δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 628ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 1 - 6 Απριλίου 2010.