Βόμβα χρέους απειλεί τον δυτικό κόσμο

Για τον σύμβουλο επιχειρήσεων και ειδικό σε θέματα χρηματοπιστωτικών κρίσεων Ντάνιελ Στέλτερ η κρίση των τελευταίων ετών δεν είναι απλώς τραπεζική ή κρίση χρέους μεμονωμένων χωρών, αλλά κρίση χρέους ολόκληρου του δυτικού κόσμου. Όπως υποστηρίζει στο βιβλίο του «Βόμβα χρέους τρισ.», από το 1980 το χρέος κρατών επιχειρήσεων και νοικοκυριών διπλασιάστηκε από το 160% στο 320% του ΑΕΠ.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι αυτής της αρνητικής εξέλιξης; Όπως αναμεταδίδει η Deutsche Welle, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι η απόρροια μιας λανθασμένης οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, όπως λέει, οι βιομηχανικές χώρες δέχθηκαν ισχυρές πιέσεις για μείωση του κόστους παραγωγής, οι οποίες προέρχονταν κυρίως από την Ασία. Αντί όμως να επενδύσουν στην εκπαίδευση και στην καινοτομία, οι πολιτικοί και οι πολίτες επέλεξαν τον εύκολο δρόμο του δανεισμού. Την ώρα που οι Αμερικανοί εκπλήρωναν το όνειρο της αγοράς κατοικίας με δάνεια, η Ευρώπη χρηματοδοτούσε με τον ίδιο τρόπο το κράτος πρόνοιας.

Στην κατακόρυφη αύξηση του χρέους των χωρών της νότιας Ευρώπης συνέβαλε και το κοινό νόμισμα, υποστηρίζει ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Ifo του Μονάχου Χανς Βέρνερ Ζιν: «Το ευρώ ανακοινώθηκε το 1995 στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης. Δύο χρόνια αργότερα τα επιτόκια υποχώρησαν σχεδόν σε γερμανικά επίπεδα. Και τότε αυξήθηκαν τα χρέη, ενώ με δάνεια αυξήθηκαν και οι μισθοί».

Η τακτική αυτή συνεχίστηκε για όσο διάστημα οι χρηματαγορές ήταν διατεθειμένες να παρέχουν δάνεια στους ενδιαφερόμενους. Το 2007 όμως έσκασε η φούσκα των ακινήτων στις ΗΠΑ, συμπαρασύροντας στη συνέχεια και την Ευρώπη.

Η ελληνική κρίση που ακολούθησε έδωσε το έναυσμα για να προστεθεί στο καθημερινό λεξιλόγιο των Ευρωπαίων ο όρος κρίση χρέους. Η Ελλάδα όμως ήταν μάλλον η εξαίρεση, εκτιμά ο Μόριτς Σούλαρικ από το Πανεπιστήμιο της Βόννης, προσθέτοντας ότι στην Ισπανία και στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, δεν επρόκειτο για κρίση χρέους: «Ήταν κλασικές φούσκες ακινήτων, οι οποίες χρηματοδοτήθηκαν με πολλά δάνεια, εν μέρει από το εξωτερικό, και οι οποίες κάποια στιγμή έσκασαν».

Μπορεί μέσω των προγραμμάτων διάσωσης των τραπεζών να αυξήθηκε σημαντικά το χρέος των δύο χωρών, ωστόσο το μεγαλύτερο τμήμα εξακολουθεί να είναι ιδιωτικό. Η Ισπανία, για παράδειγμα, έχει συσσωρεύσει στο μεταξύ χρέη 2,5 τρισ. ευρώ, με το 70% εξ αυτών όμως να είναι ιδιωτικό. Παρόμοια είναι η εικόνα και στην Ιρλανδία. Με άλλα λόγια, ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα.

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει και έρευνα που διεξήγαγε μια ομάδα ειδικών υπό τον οικονομολόγο Μόριτς Σούλαρικ. Οι επιστήμες έβαλαν στο μικροσκόπιο 90 κρίσεις χρέους από το 1870. «Συνήθως οι δημοσιονομικές κρίσεις και η κατάρρευση χρηματοπιστωτικών συστημάτων, όπως τις ζήσαμε τώρα, είναι το αποτέλεσμα των χρεών του ιδιωτικού τομέα», συμπεραίνει ο ειδικός.

Μέχρι και σήμερα όμως η ευθύνη αποδίδεται συνήθως αποκλειστικά στις υπερχρεωμένες χώρες, οι οποίες με τη σειρά τους προχωρούν σε περικοπές για να μειώσουν το χρέος τους. Λάθος συνταγή λοιπόν λόγω λανθασμένης διάγνωσης;

Ο Ντάνιελ Στέλτερ υποστηρίζει ότι τα μέτρα περιστολής δαπανών επιβαρύνουν την ανάπτυξη, κατά συνέπεια φρενάρουν τη μείωση του χρέους. Ο νέος δανεισμός από την άλλη δεν μπορεί να συμβάλει στο να εξέλθει μια χώρα από την παγίδα του χρέους. Η μόνη λύση, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι ένα δραστικό κούρεμα. Για τις χώρες της κρίσης προτείνει ένα κούρεμα της τάξης τουλάχιστον του 30% του ΑΕΠ.

Ο Μόριτς Σούλαρικ δεν συμφωνεί, παρά μόνον για την περίπτωση της Ελλάδας: «Από οικονομική σκοπιά μάλλον ενδείκνυται, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να κινείται με αυτό το υπέρογκο χρέος επί δεκαετίες στην κόψη του ξυραφιού».