Μεξικό: Η πτώση ενός κρατικού μονοπωλίου

Ένα ιστορικό μονοπώλιο στην παγκόσμια οικονομία της ενέργειας πέφτει. Η ενεργειακή μεταρρύθμιση στο Μεξικό ουσιαστικά καταργεί το μονοπώλιο της κρατικής Pemex στις έρευνες για πετρέλαιο και στην παραγωγή και ανοίγει τη συγκεκριμένη αγορά στον ιδιωτικό τομέα. Ουσιαστικά, πρόκειται για το τέλος ενός κρατικού μονοπωλίου που ξεκίνησε το 1938 και για δεκαετίες ήταν το προπύργιο της μεξικάνικης ανεξαρτησίας.

Η κυβέρνηση του Μεξικού θα εξακολουθεί να κατέχει την Pemex, αλλά θα τη λειτουργήσει ως «κρατική παραγωγική επιχείρηση», η οποία θα πρέπει να ανταγωνιστεί τις διεθνείς ενεργειακές εταιρίες στην αγορά του Μεξικού.

Εκτός από την είσοδο στις αγορές πετρελαίου, ο ιδιωτικός τομέας θα είναι πλέον σε θέση να παράγει και να πωλεί ηλεκτρική ενέργεια σε μια ελεύθερη αγορά. Όπως η Pemex, η κρατική Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ηλεκτρισμού (Federal Electricity Commission, CFE) θα ανταγωνίζεται τις ιδιωτικές επιχειρήσεις για να πωλεί ηλεκτρική ενέργεια στο δίκτυο. Η CFE θα έχει επίσης τη δυνατότητα -κάτι που στο παρελθόν ήταν μονοπώλιο της Pemex- να εισάγει και να επανεξάγει φυσικό αέριο, καθώς και να αγοράζει και να πουλά στην εγχώρια αγορά.

Η ενεργειακή μεταρρύθμιση στο Μεξικό ουσιαστικά αλλάζει και τρία ακόμα κρίσιμα στοιχεία:

Πρώτον, η κυβέρνηση αποφάσισε να επιτρέψει τις συμβάσεις με ρίσκο (risk contracts) στον τομέα της έρευνας και της παραγωγής πετρελαίου. Σε αντίθεση με τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών (service contracts) που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν στο Μεξικό, οι συμβάσεις ρίσκου βασίζουν τα κέρδη στην πραγματική παραγωγή και όχι στις παρεχόμενες υπηρεσίες (προαπαιτούμενο σύμφωνα με τους αμερικανικούς ομολογιακούς κανονισμούς, ώστε μια εταιρία να κηρύξει το πετρέλαιο ως περιουσιακό στοιχείο). Οι συμβάσεις με ρίσκο λαμβάνουν συνήθως τη μορφή των συμβάσεων παραχώρησης, οι οποίες χορηγούν στις ιδιωτικές εταιρίες δικαιώματα ιδιοκτησίας σε ένα κοίτασμα πετρελαίου. Αλλά στο Μεξικό, η συνεχιζόμενη κρατική ιδιοκτησία επί του πετρελαίου στο έδαφος ήταν μια πολιτική προϋπόθεση για την έγκριση της μεταρρύθμισης, οπότε η κυβέρνηση επινόησε μια τελείως καινούργια κατηγορία συμβάσεων -άδειες- που επιτρέπουν την ιδιωτική ιδιοκτησία, αφότου το πετρέλαιο βγει από την κεφαλή του φρέατος.

Δεύτερον, πέραν της εξουσιοδότησης στην κυβέρνηση να επιλέξει τα κοιτάσματα που θα βγουν για προσφορές, η μεταρρύθμιση επιτρέπει στο υπουργείο Ενέργειας να καθορίσει τους συμβατικούς όρους (παροχής υπηρεσιών, κατανομής παραγωγής, διανομής κερδών και τις άδειες) και στο υπουργείο Οικονομικών να ρυθμίσει τους φορολογικούς όρους (τέλη, δικαιώματα και φορολογικούς συντελεστές), βάσει των οποίων μπορεί να αξιοποιηθεί κάθε επιμέρους κοίτασμα.

Τρίτον, η μεταρρύθμιση μετατρέπει την Pemex σε «παραγωγική κρατική επιχείρηση» αντί να την ιδιωτικοποιεί ή έστω να επιτρέπει μια περιορισμένη ιδιωτική ιδιοκτησία της μέσω αγοράς μετοχών. Επιπλέον, της δίνει το αποκλειστικό δικαίωμα να εκμεταλλεύεται το 83% των σημερινών παραγωγικών πεδίων του Μεξικού και το 21% των μελλοντικών αποθεμάτων του.

Η βιομηχανία πετρελαίου κρατικοποιήθηκε το 1938 και από τότε ο εθνικός έλεγχος των πετρελαϊκών πόρων αποτέλεσε βασικό συστατικό της αίσθησης κυριαρχίας του Μεξικού. Με την εθνικοποίηση, η οποία περιελάμβανε την απορρόφηση των περιουσιών που ανήκαν σε αμερικανικές πετρελαϊκές, ήταν η πρώτη φορά που το Μεξικό αμφισβήτησε ευθέως τις Ηνωμένες Πολιτείες και ακολούθησε τον δρόμο του.

Από τότε ο κρατικός έλεγχος των ενεργειακών πόρων αποτέλεσε βασικό σύμβολο του μεξικανικού εθνικισμού και της εθνικής κυριαρχίας. Περαιτέρω, η Pemex έχει επίσης διαδραματίσει σημαντικό οικονομικό ρόλο για το κράτος. Τα έσοδά της καλύπτουν περίπου το ένα τρίτο του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.

Πηγή: Premium.paratiritis.gr