Απέρριψε προσφυγές Κυπρίων καταθετών το ευρωδικαστήριο

Ως απαράδεκτες απέρριψε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τις προσφυγές Κύπριων καταθετών κατά της Κομισιόν και της ΕΚΤ για το "κούρεμα" που υπέστησαν στο πλαίσιο της συμφωνίας διάσωσης της Κύπρου και της αναδιάρθρωσης των τραπεζών. 

Όπως αναφέρει το ευρωδικαστήριο, εξηγώντας το ιστορικό της υπόθεσης, το 2012 υπογράφηκε η Συνθήκη για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Τα κράτη με νόμισμα το ευρώ συνέστησαν μεταξύ τους διεθνή χρηματοδοτικό οργανισμό με νομική προσωπικότητα, ο οποίος καλείται Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ).

Η Κύπρος έκρινε αναγκαία την ανακεφαλαιοποίηση ορισμένων τραπεζών και υπέβαλε στην Ευρωομάδα σχετικό αίτημα χρηματοδοτικής συνδρομής από την Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΔΧΣ) ή από τον ΕΜΣ.

Η Ευρωομάδα αποδέχτηκε τη χρηματοδότηση στο πλαίσιο προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής το οποίο θα συγκεκριμενοποιούταν από μνημόνιο συναντίληψης για το οποίο θα διεξάγονταν διαπραγματεύσεις μεταξύ αφενός της Επιτροπής, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), και αφετέρου των κυπριακών αρχών.

Η Κύπρος και τα λοιπά κράτη μέλη της Ευρωζώνης κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία τον Μάρτιο του 2013. Η Ευρωομάδα αναφέρθηκε σε ορισμένα από τα προβλεπόμενα μέτρα προσαρμογής, μεταξύ των οποίων και η θέσπιση εισφοράς επί των τραπεζικών καταθέσεων.

Η Κύπρος έκλεισε τις τράπεζες από τις 19 έως τις 28 Μαρτίου προκειμένου να αποφευχθούν μαζικές αναλήψεις από τους καταθέτες.

Ο πρόεδρος της Ευρωομάδας επισήμανε ότι η εισφορά επί των τραπεζικών καταθέσεων, σε συνδυασμό με την ζητηθείσα χρηματοδοτική συνδρομή, θα χρησιμοποιούταν για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας των κυπριακών τραπεζών και, άρα, για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της Κύπρου. Κατά την άποψη της Ευρωομάδας οι μικροκαταθέτες θα έπρεπε να τύχουν διαφορετικής μεταχειρίσεως σε σχέση με τους μεγαλοκαταθέτες και τόνισε ότι θα έπρεπε να υπάρξει πλήρης διασφάλιση των καταθέσεων κάτω των 100 000 ευρώ.

Με νόμο της 22ας Μαρτίου 2013, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) αποφάσισε από κοινού με τον Υπουργό Οικονομικών τη λήψη μέτρων για την εξυγίανση της Τράπεζας Κύπρου Δημόσια Εταιρία Ltd (Τράπεζα Κύπρου) και της Λαϊκής. Ο νόμος προβλέπει ότι η ΚΤΚ μπορεί να απαιτεί την αναδιάρθρωση των χρεών και υποχρεώσεων του ιδρύματος που υπόκειται σε εξυγίανση, συμπεριλαμβανομένης της μειώσεως του αρχικού κεφαλαίου. Οι «εγγυημένες καταθέσεις» κάτω των 100 000 ευρώ εξαιρούνται από τα μέτρα αυτά.

Με την προσβαλλόμενη δήλωση της 25ης Μαρτίου 2013, η Ευρωομάδα ανακοίνωσε τη συμφωνίας με τις κυπριακές αρχές επί του μελλοντικού προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής το οποίο είχε την υποστήριξη όλων των κρατών, καθώς και της Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Ο διοικητής της ΚΤΚ αποφάσισε να κινήσει διαδικασία εξυγιάνσεως για την Τράπεζα Κύπρου και τη Λαϊκή με δύο διατάγματα βάσει των οποίων:

1. Η ανακεφαλαιοποίηση της Τράπεζας Κύπρου υποστηρίζεται από τους μη εξασφαλισμένους καταθέτες, τους μετόχους και τους ομολογιούχους της, προκειμένου η Τράπεζα Κύπρου να συνεχίσει την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών (διάταγμα 103), και

2. Μεταβιβάζονται ορισμένα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού της Λαϊκής προς την Τράπεζα Κύπρου, συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων ποσού κάτω των 100 000 ευρώ (διάταγμα 104).

Στις 24 Απριλίου 2013 το ΕΜΣ αποφάσισε να χορηγήσει στήριξη σταθερότητας υπό μορφή διευκολύνσεως χρηματοπιστωτικής συνδρομής (ΔΧΣ).

Το μνημόνιο υπογράφηκε στις 26 Απριλίου 2013 από τον Υπουργό Οικονομικών της Κύπρου, από τον διοικητή της ΚΤΚ και από τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής O. Rehn, εξ ονόματος του ΕΜΣ. Η πρώτη δόση χορηγήθηκε σε δύο χωριστές εκταμιεύσεις (δύο δισεκατομμύρια ευρώ τον Μάιο 2013, και ένα δισεκατομμύριο ευρώ τον Ιούνιο 2013). Η δεύτερη δόση (ενάμισι δισεκατομμύριο ευρώ) εκταμιεύθηκε τον Σεπτέμβριο 2013.

Κατά την έναρξη ισχύος των διαταγμάτων 103 και 104, οι Κ. Μαλλής και Ε. Μαλλή, διατηρούσαν τραπεζικές καταθέσεις στη Λαϊκή. Η εφαρμογή των μέτρων (διάταγμα 104) επέφερε σημαντική μείωση της αξίας των καταθέσεων αυτών. Υποστηρίζουν ότι απώλεσαν εξ ολοκλήρου τα πέραν των 100 000 ευρώ ποσά και προσδιορίζουν με ακρίβεια τη ζημία που υπέστησαν.

Ο κύριος και η κυρία Μαλλή ζήτησαν από το Γενικό Δικαστήριο να ακυρώσει την προσβαλλόμενη δήλωση της 25ης Μαρτίου 2013. Η Επιτροπή και η ΕΚΤ υποστηρίζουν ότι το αίτημα αυτό είναι απαράδεκτο.

Με τη διάταξη της 16ης Οκτωβρίου 2014 το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει αν η δήλωση μπορεί όντως να αποδοθεί στην Επιτροπή και την ΕΚΤ και αναλύει τα χαρακτηριστικά της Ευρωομάδας, καθώς και τις σχέσεις της με την Επιτροπή και την ΕΚΤ. Επισημαίνει ότι η Ευρωομάδα είναι φόρουμ συζητήσεων, σε υπουργικό επίπεδο, των αντιπροσώπων των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ και όχι όργανο που λαμβάνει αποφάσεις. Μολονότι προβλέπεται η συμμετοχή της Επιτροπής και της ΕΚΤ στις συνόδους της Ευρωομάδας η τελευταία αποτελεί άτυπη σύνοδο των υπουργών των κρατών μελών. Δεν της έχουν μεταβιβαστεί αρμοδιότητες της Επιτροπής ή της ΕΚΤ (αντιθέτως προς όσα υποστηρίζουν οι προσφεύγοντες) ούτε τα θεσμικά αυτά όργανα έχουν αρμοδιότητα να της ασκούν έλεγχο.

Επομένως, δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν οι δηλώσεις της Ευρωομάδας (όπως η προσβαλλόμενη δήλωση) στην Επιτροπή ή την ΕΚΤ.

Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται από τη νομολογία του Δικαστηρίου, κατά την οποία, αφενός, τα καθήκοντα που ανατίθενται στην Επιτροπή και στην ΕΚΤ στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΜΣ δεν παρέχουν ιδία εξουσία λήψεως αποφάσεων και, αφετέρου, οι ενέργειες των εν λόγω δύο οργάνων στο πλαίσιο της ως άνω Συνθήκης δεσμεύουν μόνον τον ΕΜΣ (απόφαση του ΔΕΕ της 27ης Νοεμβρίου 2012, C-370/12, Pringle, βλ. Ανακοινωθέν Τύπου).
Οι δηλώσεις της Ευρωομάδας δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα έναντι τρίτων.

Με την προσβαλλόμενη δήλωση, η Ευρωομάδα εξέθεσε σε πολύ γενικές γραμμές ορισμένα μέτρα που συμφωνήθηκαν σε πολιτικό επίπεδο· δεν έλαβε καμία οριστική θέση ως προς τη χορήγηση ΔΧΣ προς την Κύπρο ή ως προς τους όρους που το κράτος αυτό έπρεπε να τηρήσει · δεν ανέφερε ότι η συνδρομή θα χορηγούνταν μόνο στην περίπτωση που η Κύπρος έθετε σε εφαρμογή μέτρα αναδιαρθρώσεως για τις τράπεζες.

Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι η προσβαλλόμενη δήλωση έχει αμιγώς πληροφοριακό χαρακτήρα και δεν συνιστά πράξη δυνάμενη να παραγάγει έννομα αποτελέσματα έναντι τρίτων.

Οι παρακάτω προσφυγές ακυρώσεως, επίσης απορρίφθηκαν με διατάξεις του ΓΔΕΕ της 16ης Οκτωβρίου 2014:

Τ-328/13, Ταμείο Πρόνοιας Προσωπικού Τραπέζης Κύπρου κατά ΕΚΤ και Επιτροπής
Τ-329/13, Πέτρος & Ελενίτσα Χατζηθωμά κατά ΕΚΤ και Επιτροπής
Τ-330/13, Λέλλα Χατζηιωάννου κατά ΕΚΤ και Επιτροπής
Τ-331/13, Μαρίνος Νικολάου κατά ΕΚΤ και Επιτροπής
T-332/13, Χρυσάνθη Χριστοδούλου και Μαρία Σταυρινού κατά ΕΚΤ και Επιτροπής