Η Πορτογαλία νέος πονοκέφαλος για την Ευρώπη

Πρώτα ήταν το Brexit, μετά ο ιταλικός τραπεζικός τομέας, τώρα η απροσδόκητα αργή ανάπτυξη της Πορτογαλίας, που απειλεί τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος της Ευρώπης αυτό το καλοκαίρι, επισημαίνει δημοσίευμα του MarketWatch.

Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν ενταθεί οι φόβοι πως η αδύναμη οικονομία της χώρας θα επιφέρει υποβάθμιση στην πιστοληπτική της ικανότητα, καθιστώντας τα πορτογαλικά ομόλογα μη επιλέξιμα για το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι ανησυχίες πίεσαν προς τα πάνω τις αποδόσεις των κυβερνητικών τίτλων, με την απόδοση του δεκαετούς χρέους να σημειώνει άλμα άνω του 3% αυτή την εβδομάδα, από περίπου 2,3% λιγότερο από έναν χρόνο πριν.

«Η απότομη αύξηση στις αποδόσεις των πορτογαλικών ομολόγων (αυτό τον μήνα) αντανακλούν τις δικαιολογημένες ανησυχίες σχετικά με την πιστοληπτική ικανότητα της κυβέρνησης», επιβεβαιώνει ο Jack Allen, Ευρωπαίος οικονομολόγος στην Capital Economics, σε υπόμνημά του.

«Αν και η κυβέρνηση προτίθεται να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, η αργή οικονομική ανάπτυξη θα αφήσει την πιστοληπτική της ικανότητα να αμφισβητείται για κάποιο διάστημα. Ως εκ τούτου, οι φόβοι των επενδυτών ότι η Πορτογαλία μπορεί τελικά να αποκλειστεί από το πρόγραμμα αγορών της ΕΚΤ δεν είναι πιθανό να υποχωρήσουν», προσθέτει.

Οι ανησυχίες για την πορτογαλική οικονομία εντάθηκαν τον Αύγουστο, όταν ο οίκος αξιολόγησης DBRS υπαινίχθηκε ότι η χώρα θα μπορούσε να χάσει τη βαθμολογία της με την επόμενη αξιολόγηση τον Οκτώβρη. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Reuters, ο Fergus McCormick, επικεφαλής αξιολόγησης κυβερνητικής πιστοληπτικής ικανότητας στην DBRS, υποστήριξε ότι «οι πιέσεις φαίνεται να αυξάνονται» στην Πορτογαλία, αφότου το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν εμφάνισε κατά το δεύτερο τρίμηνο την απογοητευτική άνοδο του 0,2%.

Το δημοσίευμα διευκρινίζει ότι η DBRS είναι σημαντική γιατί είναι ο μοναδικός από τους τέσσερις οίκους αξιολόγησης που αναγνωρίζει η ΕΚΤ και ο οποίος εξακολουθεί να θεωρεί ότι τα πορτογαλικά ομόλογα είναι επενδυτικού βαθμού. Οι άλλοι -Fitch, Moody's και S&P- έχουν δώσει βαθμολογία junk στη χώρα. Ο Fitch επιβεβαίωσε την περασμένη Παρασκευή τη βαθμολογία ΒΒ+, μειώνοντας την πρόβλεψη για το ΑΕΠ στο 1,2% το 2016, από 1,6% που ανέμενε προηγούμενα.

«Εξακολουθούμε να αναμένουμε ότι η Πορτογαλία θα γλιτώσει από αυτή τη μοίρα (του αποκλεισμού από το πρόγραμμα της ΕΚΤ). Αλλά ο κίνδυνος είναι σοβαρός», ανέφερε ο Holger Schmieding, ανώτατος οικονομολόγος στην Berenberg, σε υπόμνημα.

«Ένα μεγάλο sell-off έπειτα από υποβάθμιση θα μπορούσε να εξαναγκάσει τη Λισαβόνα να αιτηθεί και πάλι για βοήθεια, πιθανώς με τη μορφή γραμμής πίστωσης με ενισχυμένους όρους, από τον ESM. Οι δεσμεύσεις που απαιτεί μια τέτοια υποστήριξη πιθανώς θα σπρώξει και πάλι την Πορτογαλία σε πορεία μεταρρυθμίσεων, είτε αλλάξει η κυβέρνηση είτε όχι», πρόσθεσε.

Μια βουτιά στις τιμές των ομολόγων καθιστά πιο ακριβό τον δανεισμό για τη χώρα, προκειμένου να αποπληρώσει τα χρέη της. Οι αποδόσεις αναφοράς άνω του 7% θεωρούνται μη βιώσιμες μακροπρόθεσμα, καθώς είναι υπερβολικά ακριβό για την κυβέρνηση να εκδώσει και να αποπληρώσει χρέη.

Αν και η Πορτογαλία αυτή τη στιγμή δεν βρίσκεται σε αυτά τα επίπεδα, πριν από πέντε χρόνια είδε τις αποδόσεις να εκτοξεύονται πάνω από το 17%, στο απόγειο της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Ως μία από τις χώρες που είχαν τις μεγαλύτερες δυσκολίες, κατέληξε να λαμβάνει πακέτο αρωγής 78 δισ. ευρώ το 2011, με σκληρές προϋποθέσεις.

Η χώρα βγήκε, πάντως, από το πρόγραμμα τον Ιούνιο του 2014, ανακάμπτοντας με πιο γρήγορο ρυθμό απ' ό,τι αναμενόταν.

Κακή τύχη και εγχώρια προβλήματα

Επομένως, τι πήγε στραβά για την Πορτογαλία; Μέρος του προβλήματος ήταν η κακή της τύχη αλλά και τα εγχώρια προβλήματα, εξηγεί ο Schmieding.

Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου έπληξε πολύ την Ανγκόλα, η οποία μέχρι τα τέλη του 2014 είχε εξελιχθεί στον τέταρτο μεγαλύτερο εταίρο εξαγωγών της χώρας. Μόνο στις αρχές του 2016, οι πορτογαλικές εξαγωγές στην Ανγκόλα υποχώρησαν κατά 42%, σύμφωνα με τον Fitch Ratings.

Επιπλέον, η σοσιαλιστική κυβέρνηση μειοψηφίας που ανέβηκε στην εξουσία τον Νοέμβριο του 2015 αύξησε τον βασικό μισθό και τον αριθμό των δημόσιων αργιών και αντέστρεψε κάποιες βασικές μεταρρυθμίσεις. Οι αλλαγές έκαναν ακόμη δυσκολότερο για τη χώρα να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς στόχους της ΕΕ, υποστηρίζει το δημοσίευμα.

«Για μια χώρα με υψηλή ακόμη ανεργία, αυτός είναι ένας τρόπος για να αποτραπεί και όχι να προωθηθεί η επένδυση», ανέφερε ο Schmieding.

Ωστόσο, σύμφωνα με τους αναλυτές, υπάρχουν τρόποι η Πορτογαλία να αποφύγει και την τελευταία υποβάθμιση και να παραμείνει στο «κλαμπ» της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Η αξιολόγηση του Οκτωβρίου από την DBRS έρχεται λίγες μέρες μετά τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή του προσχεδίου προϋπολογισμού στην Κομισιόν.

Η Πορτογαλία πρέπει να φέρει το έλλειμμά της στο 2,5% μέχρι τα τέλη του 2016, ενώ σε άλλη περίπτωση κινδυνεύει να τιμωρηθεί με πρόστιμο από την ΕΕ. Το έλλειμμα ήταν στο 4,4% το 2015, άνω του 3% που δέχονται οι ευρωπαϊκοί κανόνες, ωστόσο η ΕΕ δίστασε να επιβάλει πρόστιμο λόγω «εξαιρετικών συνθηκών».

«Για να αποφευχθεί μια διαμάχη στην Κομισιόν και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος της υποβάθμισης, η κυβέρνηση θα χρειαστεί να ανακοινώσει νέα μέτρα λιτότητας», τόνισε ο Allen της Capital Economics. «Συνεπώς, η Κομισιόν ζήτησε από την κυβέρνηση να ανακοινώσει επιπρόσθετες περικοπές 0,25% του ΑΕΠ φέτος. Αν επιτευχθεί αυτό, η DBRS μπορεί να διατηρήσει τη βαθμολογία της Πορτογαλίας», κατέληξε.