Η προβληματική ρίζα πίσω από το ασφαλιστικό

Το αμερικανικό ασφαλιστικό σύστημα (social security system) είχε μεγάλα πλεονάσματα.

Ομως, αυτό δεν εμπόδιζε τους ιθύνοντες να προχωρούν σε αύξηση των ορίων ηλικίας ενίοτε, όταν οι αναλογιστικές μελέτες έδειχναν πως θα εμφάνιζε έλλειμμα μετά από κάμποσες δεκαετίες.

Οταν διαβάζαμε τη σχετική είδηση, εκπλησσόμασταν γιατί είχαμε κατά νου το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα, που εμφάνιζε σημαντικά ελλείμματα αλλά ελάχιστοι νοιάζονταν.

Ισως γιατί αυτοί που χρηματοδοτούσαν τα ετήσια ελλείμματα του συστήματος μέσω του προϋπολογισμού, δηλαδή οι φορολογούμενοι που ήταν και ασφαλισμένοι, δεν νοιάζονταν ή δεν το γνώριζαν.

Όταν μάλιστα προκαλείτο συζήτηση για το θέμα, οι λύσεις που πρόκριναν τα συνδικάτα και τα εκάστοτε κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν η χρηματοδότηση του συστήματος με περισσότερους πόρους από νέες πηγές, δηλαδή επιπλέον φόρους.

Σχεδόν κανένας δεν ήθελε να πειράξει τις παραμέτρους του συστήματος, π.χ. τα όρια συνταξιοδότησης, το ύψος των συντάξεων κ.τ.λ., γιατί είχαν μεγάλο πολιτικό κόστος.

Επρεπε να φθάσει η χώρα στα όρια της άτακτης χρεοκοπίας, για να αποδεχτεί μέρος του πολιτικού συστήματος την αναγκαιότητα των παρεμβάσεων στις παραμέτρους του συνταξιοδοτικού υπό την πίεση των δανειστών.

Ασφαλώς, ο καθένας μπορεί να επικαλεσθεί κάποιο λόγο που φθάσαμε να συζητάμε σήμερα για νέες, επώδυνες παρεμβάσεις, ώστε να περιορισθεί η επιδότηση των συντάξεων από τον προϋπολογισμό, με στόχο τα βιώσιμα πρωτογενή πλεονάσματα και τη φερεγγυότητα του χρέους.

Αλλοι προβάλλουν τα διαθέσιμα των ταμείων που χρησιμοποίησε το κράτος στο παρελθόν για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά του, άλλοι το PSI, άλλοι τις πλουσιοπάροχες συντάξεις που δεν δικαιολογούνταν από τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας, άλλοι τις πρόωρες, άλλοι το κατακερματισμένο σύστημα με τα πολυάριθμα ταμεία και πάει λέγοντας.

Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι σημερινοί συνταξιούχοι πλήρωναν κάποτε εισφορές σε δραχμές, ένα αδύναμο νόμισμα, ενώ σήμερα εισπράττουν συντάξεις σε ευρώ.

Ολοι οι ανωτέρω λόγοι έχουν κάποια δόση αλήθειας, ιδίως εκείνοι που αναφέρονται στο ύψος των συντάξεων και των εφάπαξ που έδιναν πολλά ταμεία και τα ελαστικά κριτήρια με τα οποία δίνονταν οι πρόωρες συντάξεις.

Όμως, ο δομικός λόγος που το ελληνικό αναδιανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα κινδυνεύει αν δεν γίνουν νέες παρεμβάσεις είναι πως σήμερα αντιστοιχούν λιγότεροι εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο, σε σχέση με μία ή περισσότερες δεκαετίες πριν.

Η εκτίναξη της ανεργίας εξηγεί εν μέρει αυτή την κατάσταση.

Όμως, ακόμη κι αν η ανεργία ήταν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, το πρόβλημα με το ασφαλιστικό σύστημα θα υπήρχε, από τη στιγμή που η ελληνική κοινωνία γηράσκει και οι συνταξιούχοι αυξάνονται.

Για να πληρωνεται η μηνιαία συνταξιοδοτική δαπάνη που υπερβαίνει τα 2 δισ. ευρώ, θα έπρεπε να πληρώνουν τη μέση εισφορά του ΙΚΑ πάνω από 5,5 εκατ. εργαζόμενοι.

Κι όλα αυτά σε μια χώρα που οι έχοντες εργασία φθάνουν τα 3,5 εκατ. άτομα και η εργατική δύναμη ανέρχεται σε 4,8 εκατομμύρια. Κοινώς, δεν φθάνουν.

Η αναλογία εργαζομένων ανά συνταξιούχο αναμένεται να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον, με βάση τις σημερινές δημογραφικές τάσεις, με προεξάρχουσα τη γήρανση του πληθυσμού.

Επομένως, η όποια επώδυνη λύση δοθεί στο ασφαλιστικό σύστημα το επόμενο διάστημα θα είναι καλή μέχρι την επόμενη στο μέλλον.

Δυστυχώς, το δημογραφικό που βρίσκεται στη ρίζα του ασφαλιστικού δεν θα επιλυθεί.

Βοηθούσης της οικονομικής κρίσης, το πρόβλημα της υπογεννητικότητας θα συνεχίσει να χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία, περιορίζοντας το εργατικό δυναμικό.

Οσο αυτό συνεχίζεται, είναι δύσκολο να σκεφθεί κανείς πώς θα αποφύγει νέο «σινιάρισμα» το αναδιανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα στο όχι τόσο απόμακρο μέλλον κι αφού προηγηθεί αυτό που ετοιμάζει η κυβέρνηση.

Dr. Money