Βλέπουμε τα προβλήματα αλλά κοιτάμε αλλού 

Η κυρίαρχη άποψη στην αγορά θέλει την ελληνική οικονομία να συγκλίνει περαιτέρω με τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης το 2024 και το 2025. Μερικοί θεωρούν ότι η υπεραπόδοση θα συνεχισθεί το 2026. Τα ευρωπαϊκά κεφάλαια που αναμένεται να εισρεύσουν, οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, η αντίδραση του ελατηρίου μετά από μια παρατεταμένη περίοδο συμπίεσης του ΑΕΠ και η πολιτική σταθερότητα είναι οι βασικοί παράγοντες σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη. 

Μάλιστα, αυτή τη φορά, η σύγκλιση δεν θα συνοδεύεται από τα μεγάλα ελλείμματα που σημάδεψαν την περίοδο πριν από το 2009 και οδήγησαν στην κρίση χρέους. Για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα, θα έχουμε «πραγματική σύγκλιση χωρίς τις μακροοικονομικές ανισορροπίες (δίδυμα ελλείμματα)» εκείνης της περιόδου. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αντικατοπτρίζει την επιβράβευση αυτής της πορείας.

Όμως, ακόμη και σ’ αυτό το ωραίο στόρι υπάρχουν κάποιες μουτζούρες. Η ανεργία παραμένει υψηλή παρά τη σημαντική μείωση των τελευταίων ετών. Η φοροδιαφυγή παραμένει επίσης υψηλή παρά την πρόοδο που έχει γίνει. Οι επενδύσεις έχουν μεν αυξηθεί, ευρισκόμενες λίγο πάνω από το 14% του ΑΕΠ, αλλά ο μέσος όρος στην ευρωζώνη είναι στο 22% του ΑΕΠ. 

Το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί αρκετά, γύρω στο 160% του ΑΕΠ περίπου φέτος, αλλά παραμένει το υψηλότερο στην ευρωζώνη. Η διευθέτηση του χρέους η οποία έγινε το 2018 έχει ομαλοποιήσει τις πληρωμές των τοκοχρεολυσίων μέχρι το 2032, αλλά από εκεί και πέρα, τα τοκοχρεολύσια αυξάνονται.

Εκεί που τα πράγματα γίνονται πολύ πιο δύσκολα είναι στα διαρθρωτικά προβλήματα, για τα οποία υπάρχει μεν μια κουβέντα στη δημόσια σφαίρα, λαμβάνονται κάποια επιδερμικά μέτρα, αλλά ως εκεί.       

Η γήρανση του πληθυσμού είναι ίσως το σοβαρότερο θέμα. Η Ελλάδα πρέπει να έχει το πρώτο ή δεύτερο χειρότερο πρόβλημα στη Δυτ. Ευρώπη. Ήδη, δαπανά τα περισσότερα χρήματα για συντάξεις ως προς το ΑΕΠ στην ΕΕ. 

Το θέμα έχει επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά της χώρας, στο ασφαλιστικό σύστημα και στην παραγωγικότητα εργασίας. Συνδέεται επίσης  με τις γεννήσεις, τον επαναπατρισμό εκείνων που έφυγαν και των ομογενών αλλά και τη μετανάστευση των αλλοδαπών. Πέρα από κάποια οικονομικά κίνητρα, π.χ. φορολογικά, επιδόματα, για τα νέα ζευγάρια και εκείνα με παιδιά, λίγα πράγματα έχουν γίνει σε μια χώρα που αντιμετωπίζει ήδη έλλειψη εργατικών χεριών.

Η εκπαίδευση είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα για την οικονομία της χώρας. Η χώρα τείνει να γεμίσει με άνεργους πτυχιούχους, έχοντας ουκ ολίγα πανεπιστημιακά ιδρύματα και δεν έχει να επιδείξει ούτε ένα εγχώριο πανεπιστήμιο στα 500 (!), όχι στα 100, της λίστας της Σαγκάης. Τα αποτελέσματα του τεστ της PISA έδειξαν πρόσφατα ότι οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο στα μαθηματικά κ.λπ. και χειροτερεύουν με τον χρόνο. Έδειξαν επίσης ότι οι μαθητές των δημόσιων σχολείων τα πήγαν πολύ χειρότερα από εκείνους των ιδιωτικών. Έγινε κάποια δημόσια συζήτηση για τα αίτια και τη θεραπεία τους; 

Η εκπαίδευση είναι συνδεδεμένη με την αγορά εργασίας στο εξωτερικό.  Η επαγγελματική εκπαίδευση προάγεται και έχει ξεχωριστή θέση σε χώρες όπως η Ελβετία. Εδώ, όμως, συνεχίζουμε στο παραδοσιακό μοτίβο. Οι επιπτώσεις που έχει στην ανεργία, στα εισοδήματα και ασφαλώς στον κρατικό προϋπολογισμό δεν μας απασχολούν σοβαρά ώστε να λάβουμε μέτρα πνοής. 

Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που εκτιμάται ότι θα είναι πιο εκτεθειμένες στην κλιματική αλλαγή. Το κόστος χωρίς μέτρα εκτιμάται στο 1% του ΑΕΠ ετησίως για τις χώρες του Νότου της ΕΕ. Μακάρι οι Κασσάνδρες να διαψευσθούν αλλά υπάρχει θέμα διαχείρισης του ρίσκου. Αρκεί να αυξήσουμε το κονδύλι για τις φυσ. καταστροφές στον κρατικό προϋπολογισμό στα 600 εκατ. από 300 εκατ. ευρώ ή τις επενδύσεις στις ΑΠΕ;                

Αυτά είναι τα δομικά προβλήματα που θα έπρεπε να μας απασχολούν, να τα συζητάμε και κυρίως να καταστρώνουμε μακροπρόθεσμα σχέδια αντιμετωπίσεώς τους. Πίσω λοιπόν από το ωραίο ελληνικό οικονομικό στόρι «κρύβονται» δομικά προβλήματα που αγνοούμε ή υποβαθμίζουμε, παρότι απειλούν να το μετατρέψουν σε εφιάλτη σε βάθος χρόνου.