Philip Brown (Citi): Ανατροπές και νέα δεδομένα για τα «ομόλογα ESG»

Ο Philip Brown, Managing Director, Banking, Capital Markets & Advisory της Citi, εξηγεί τα σημαντικά θέματα που αφορούν τις κεφαλαιαγορές και τη χρηματοδότηση με έμφαση στον τομέα των ομολόγων βιώσιμης χρηματοδότησης.

Αναλύει τη σημασία της βιώσιμης χρηματοοικονομικής πολιτικής και πώς η Ευρώπη έχει πρωτοστατήσει σε αυτόν τον τομέα, τις επιτυχίες και τις νέες ρυθμιστικές υποχρεώσεις που προωθούν την υποβολή μη χρηματοοικονομικών εκθέσεων από ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και αναδεικνύουν τη σημασία των παραμέτρων ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση) στις αναδυόμενες αγορές.

Επισημαίνει την επιρροή των γεωπολιτικών παραγόντων, της διακύμανσης των επιτοκίων και της ανησυχίας των περιφερειακών κρατών στην τρέχουσα αγορά. Επίσης, αναδεικνύει τη συμβολή της Citi σε πράσινα και κοινωνικά έργα που ωφελούν την κοινωνία. Τέλος, αναφέρεται στις δυνατότητες που έχει η Ελλάδα να εκδώσει πράσινα κρατικά ομόλογα και τη σημασία αυτής της ενέργειας.

Ο Philip Brown αναφέρει πως οι εκδόσεις ομολόγων βιώσιμης χρηματοδότησης δεν είναι πλέον ανθεκτικές στη συνολική αστάθεια της αγοράς και αναμένεται μείωση της εκδοτικής δραστηριότητας. Παρά τα ελκυστικά πιστωτικά περιθώρια, η υψηλή απόδοση αποθαρρύνει τις προχρηματοδοτήσεις. Παρά τις προκλήσεις, όμως, η αγορά εξακολουθεί να αναπτύσσεται.

Στις αγορές επικρατεί μια πιο επιφυλακτική στάση, λόγω διαφόρων κινδύνων από παράγοντες όπως η γεωπολιτική, η μεταβλητότητα των επιτοκίων και το «άγχος» των περιφερειακών κρατών. Τι περιμένετε για το υπόλοιπο του έτους και για τους πρώτους μήνες του 2024 όσον αφορά την έκδοση βιώσιμου χρέους στις κεφαλαιαγορές;

Η έκδοση ομολόγων βιώσιμης χρηματοδότησης (ομόλογα ESG) δεν είναι πλέον πιο ανθεκτική στη συνολική αστάθεια της αγοράς σε σχέση με το μη ESG χρέος, επομένως τα πρότυπα έκδοσης ομολόγων βιωσιμότητας αντικατοπτρίζουν εκείνα της ευρύτερης αγοράς. Γενικά, οι εκδόσεις έχουν εμπροσθοβαρή δυναμική και κανονικά θα περιμέναμε να δούμε την εκδοτική δραστηριότητα να μειώνεται, καθώς οδεύουμε προς το τέλος του έτους.

Ο συνολικός όγκος εταιρικών ομολογιακών εκδόσεων ήταν περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο τα τελευταία χρόνια, ενώ φέτος δείχνει να είναι μικρότερος. Κανονικά θα βλέπαμε κάποια προχρηματοδότηση για το επόμενο έτος και, παρόλο που τα πιστωτικά περιθώρια (spreads) παραμένουν ελκυστικά, το υψηλό επίπεδο απόλυτων αποδόσεων αποθαρρύνει τους περισσότερους treasurers από τέτοιες προχρηματοδοτήσεις. Τούτου λεχθέντος, η ετήσια σύγκληση του Conference of the Parties (COP) των Ηνωμένων Εθνών είναι σημαντική και αναμένουμε να γίνουν κάποιες ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις βιώσιμης χρηματοδότησης τον Νοέμβριο, πριν από τις συνεδριάσεις της COP 28 στο Άμπου Ντάμπι.

Το χρέος που σχετίζεται με δείκτες βιωσιμότητας είναι μια τεράστια αγορά με υπόλοιπο 3,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που περιλαμβάνει πράσινα ομόλογα, κοινωνικά ομόλογα και ομόλογα βιωσιμότητας. Τα ομόλογα ESG αποτελούν το 35% των κοινοπρακτικών ομολόγων σε ευρώ φέτος, από κράτη, επιχειρήσεις και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αυτό το μερίδιο ήταν σταθερό τα τελευταία χρόνια και αναμένουμε να παραμείνει έτσι.

Ορισμένες εταιρείες εξακολουθούν να ανησυχούν ότι τα μεγαλύτερα κρατικά ελλείμματα και η συρρίκνωση των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών μαζί με τη νομισματική πολιτική «υψηλότερα επιτόκια για περισσότερο χρόνο» αυξάνουν το κόστος των ομολόγων ESG. Μιλάτε με πολλούς συμμετέχοντες στις κεφαλαιαγορές. Ποιος είναι ο τόνος που αντιλαμβάνεστε;

Τα επιτόκια και οι πραγματικές αποδόσεις έχουν αυξηθεί απότομα στο υψηλότερο επίπεδο που έχουμε δει εδώ και πολλά χρόνια και αποτελούν σημαντικό παράγοντα της μείωσης των συνολικών εκδόσεων από έτος σε έτος. Τα υψηλά επιτόκια έχουν ήδη αντίκτυπο στην επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και αναμένουμε ότι το ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ θα συρρικνωθεί ελαφρώς το 3ο τρίμηνο. Πολλοί εκδότες αισθάνονται ότι είμαστε κοντά στην κορύφωση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, όμως οι μεγάλες χρηματοδοτικές ανάγκες μέσω έκδοσης κρατικών ομολόγων, σε συνδυασμό με τον τερματισμό αγοράς τους από τις κεντρικές τράπεζες λόγω της λήξης της ποσοτικής χαλάρωσης (QE), αναμένεται να αποτελέσει βασικό παράγοντα για να παραμείνουν υψηλές οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις κατά το επόμενο έτος.

Η αυξανόμενη ζήτηση για βιώσιμο χρέος συμβαδίζει με την αυξανόμενη απαίτηση της κοινότητας των επενδυτών για μη χρηματοοικονομική αναφορά και πληροφόρηση. Εσείς πιστεύετε ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες τα καταφέρνουν καλά στον συγκεκριμένο τομέα;

Η Ευρώπη πρωτοστατεί συγκεντρώνοντας το 54% του παγκόσμιου χρέους βιωσιμότητας το τελευταίο έτος. Ο Κανονισμός της ΕΕ (EU Regulation) υπήρξε σημαντική κινητήρια δύναμη για αυτήν την πρωτιά, με την απαίτηση υποβολής μη χρηματοοικονομικών εκθέσεων να καθίσταται νομική υποχρέωση για τους εκδότες ομολόγων από το επόμενο έτος. Επίσης, οι εκδόσεις χρέους στην Ευρώπη υποστηρίζονται από τις ρυθμιστικές υποχρεώσεις που διέπουν τις επενδύσεις. Έχουμε δει τεράστια ανάπτυξη στον Κανονισμό για τις γνωστοποιήσεις βιώσιμων χρηματοοικονομικών (SFDR), άρθρο 8 Funds (Sustainable Finance Disclosures Regulation/SFDR Article 8 Funds) με funds που αναζητούν επενδυτικές ευκαιρίες σε επιχειρήσεις που προωθούν περιβαλλοντικά ή/και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έχω την εντύπωση ότι πολλοί Ευρωπαίοι πελάτες μόλις τώρα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται το εύρος της Οδηγίας για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από επιχειρήσεις (Corporate Sustainability Reporting Directive/CSRD), όσον αφορά στις απαιτήσεις υποβολής των εκθέσεων, αλλά παρ' όλα αυτά είναι δίκαιο να πούμε ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είναι οι πιο προηγμένες στην υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας.

Η αναγνώριση της σημασίας της βιωσιμότητας και της ESG αποτελεί μέρος της στρατηγικής σε ευρωπαϊκές εταιρείες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ποια είναι η εικόνα στον υπόλοιπο κόσμο και ιδιαίτερα στις αναδυόμενες αγορές;

Οι παγκόσμιες μακροοικονομικές εντάσεις και τα αυξανόμενα επιτόκια στις αγορές των G7 κρατών έχουν μειώσει τη διάθεση των επενδυτών για ανάληψη κινδύνου στις αναδυόμενες αγορές. Όλες οι αναδυόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν προκλήσεις και έχουν περιορισμένη πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές με οικονομικά διαχειρίσιμο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε το ευρύ ενδιαφέρον των επενδυτών να βοηθήσουν τους εκδότες να επιτύχουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Οι επενδυτές αναγνωρίζουν ότι η διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου και της βιοποικιλότητας καθώς και ένα ανθεκτικό και βιώσιμο πλαίσιο χάραξης πολιτικής αντιπροσωπεύουν τη χρηστή διακυβέρνηση σε έναν εκδότη αναδυόμενων αγορών. Έτσι, όπως και στον ανεπτυγμένο κόσμο, η εστίαση στη βιωσιμότητα είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τους εκδότες των αναδυόμενων αγορών όταν προσεγγίζουν τις κεφαλαιαγορές. Αναμένω ότι η μεικτή χρηματοδότηση, με πιο ενεργή δράση από τις πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες (Multi-lateral Development Banks/MDB), θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο το 2024. Οι παράμετροι ESG είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την κοινότητα των πολυμερών αναπτυξιακών τραπεζών/MDB.5). Η Citi είναι καινοτόμος στις αγορές βιώσιμου χρέους και υποστηρίζει τα πράσινα και κοινωνικά έργα σε όλο τον κόσμο.

Ποια είναι τα σημαντικότερα έργα που έχετε πρόσφατα αναλάβει και πώς πιστεύετε ότι μπορούν να ωφελήσουν την κοινωνία;

Η Citi δραστηριοποιείται σε πολλά επίπεδα. Είμαστε ο δεύτερος μεγαλύτερος ανάδοχος παγκόσμιων βιώσιμων ομολόγων στον κόσμο, με περισσότερες από 300 συναλλαγές το 2023 μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό, η Citi είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο ανάδοχος βιώσιμων ομολόγων στις αναδυόμενες αγορές, με 87 συναλλαγές το τελευταίο 12μηνο και μερίδιο αναδοχής κοντά στα 12 δισεκατομμύρια δολάρια. Ένα προϊόν στο οποίο επικεντρώθηκα πρόσφατα με την Παγκόσμια Τράπεζα είναι τα ομόλογα «αντίκτυπου» (Impact Bonds). Με αυτές τις συναλλαγές, το έργο που υποστηρίζεται δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη χρηματοδότηση του ομολόγου. Ένα ομόλογο τέτοιου είδους, για την έκδοση του οποίου ηγήθηκε η Citi, ήταν το πρόσφατο ομόλογο της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μέσω του οποίου η πληρωμή των τόκων για το ομόλογο επενδύονται στην κατασκευή 300.000 καθαριστών νερού στο Ανόι και τη δωρεάν διανομή τους σε 8.000 σχολεία και δομές, προσφέροντας καθαρό πόσιμο νερό σε 2 εκατομμύρια παιδιά στο Βιετνάμ.

Γινόμαστε μάρτυρες των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σε όλο τον κόσμο, π.χ. η Ελλάδα επλήγη σοβαρά από πυρκαγιές και πλημμύρες πριν από μερικούς μήνες. Πώς μπορούν οι ειδικές εκδόσεις χρέους για το κλίμα να συμβάλουν στον μετριασμό αυτών των κινδύνων;

Η προσαρμογή στη νέα κατάσταση γίνεται ολοένα πιο σημαντική και όχι ο μετριασμός των συνεπειών. Αρχίζουμε να βλέπουμε να κατατάσσονται στο κανονιστικό πλαίσιο κρατικών πράσινων ομολόγων ακόμα και έργα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, ως επιλέξιμη κατηγορία για χρηματοδότηση από τα έσοδα των πράσινων ομολόγων. Απαιτείται ένα αυξανόμενο ποσό κρατικών δαπανών για την αύξηση της ανθεκτικότητας των τοπικών οικοσυστημάτων και υποδομών στις επιπτώσεις των ακραίων κλιματικών φαινομένων.

Τέλος, η Ελλάδα σχεδίαζε να εκδώσει το πρώτο της πράσινο κρατικό ομόλογο το 2023, αλλά μπορεί αυτό να μη συμβεί πριν από το επόμενο έτος. Τι θα συμβουλεύατε την ελληνική κυβέρνηση με την τεχνογνωσία που έχετε συσσωρεύσει όλα αυτά τα χρόνια;

Η επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα φέτος αποτέλεσε επίτευγμα ορόσημο της ελληνικής οικονομικής πολιτικής. Η αποτελεσματική διαχείριση του εθνικού χρέους και οι επιδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων φέτος ήταν εντυπωσιακές. Σε όλη την καμπύλη των αποδόσεων, τα ελληνικά ομόλογα διαπραγματεύονται τώρα με χαμηλότερη απόδοση από τα ιταλικά κρατικά ομόλογα. Η έκδοση ενός πράσινου ομολόγου θα συμβάλει στην προσέλκυση νέων επενδυτών στις ελληνικές κεφαλαιαγορές και ανυπομονώ να δω μια τέτοια συναλλαγή το επόμενο έτος.