Επιτέλους καταργήστε τις αποδείξεις!

Μετά το περιβόητο κίνημα των αποδείξεων, «έπεσαν στο τραπέζι» ιδέες όπως το αμερικανικό μοντέλο και η on line καταγραφή των συναλλαγών. Όμως, ο μόνος τρόπος για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής είναι άλλος…

Δημοσιεύθηκε: 11 Ιανουαρίου 2013 - 07:55

του Κωνσταντίνου Μαρκάζου*

Η έκδοση αποδείξεων λιανικής και η συνεπακόλουθη καταγραφή των εσόδων εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων και επαγγελματιών είναι κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας είσπραξης δισεκατομμυρίων ευρώ φόρων. Θα γίνει προσπάθεια παρακάτω μέσω της κριτικής να διατυπωθούν προτάσεις, που ίσως είναι χρήσιμες.

1. Σύμφωνα με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο, και για το 2013 θα χρειαστεί η δήλωση αποδείξεων, όπως και τα προηγούμενα τρία χρόνια. Με την κατάργηση των αφορολογήτων ποσών, για εισοδήματα άνω των 42 χιλιάδων ευρώ η μη δήλωση αποδείξεων μπορεί να λειτουργήσει μόνο σαν ποινή.

Αναπάντητο είναι το ερώτημα αν το «προνόμιο» της συλλογής αποδείξεων θα το έχουν μόνο οι μισθωτοί, αναζητώντας όσες αποδείξεις τους λείπουν από φίλους τους ελεύθερους επαγγελματίες ή αγρότες. Ποια είναι όμως τα αποτελέσματα του μέτρου των αποδείξεων μέχρι σήμερα;

Tο οικονομικό 2011 το κράτος έτρεχε να επιστρέψει φόρους, γιατί ο νεοφώτιστος (και νυν κατηγορούμενος ως πλαστογράφος) υπουργός Οικονομικών ονειρεύτηκε «κινήματα αποδείξεων», νομοθετώντας μάλιστα και υπολογισμούς που μείωσαν τους φόρους.

Κλήθηκαν επιπλέον οι φορολογούμενοι να συνυποβάλλουν εκατομμύρια αποδείξεις, χωρίς κανένας να σκεφτεί ότι δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθούν και θα χειροτέρευαν το χάος στα αρχεία των εφοριών. Το 2012 το κράτος «διόρθωσε» τους υπολογισμούς, όμως παραμένει αναπάντητο το ερώτημα αν το μέτρο ήταν τόσο πετυχημένο ώστε να διατηρείται και σήμερα περίπου στην αρχική του μορφή.

Τα δηλωθέντα εισοδήματα του 2010 από επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες αποδεικνύουν ότι δεν άλλαξε τίποτα ουσιαστικό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, και το σημαντικότερο, δεν φαίνεται να μειώθηκε η φοροδιαφυγή του ΦΠΑ. Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι το μέτρο των αποδείξεων όπως ισχύει μέχρι σήμερα ΑΠΕΤΥΧΕ, και να αναζητήσουμε άλλες λύσεις.

2. Γίνεται συχνά συζήτηση, να «έχουμε την πληροφορία για τις συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο». Η ηλεκτρονική διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με συστήματα της ΓΓΠΣ, προβλέφθηκε και σε φορολογικό νομοσχέδιο της 31/3/2011.

Συστάθηκε κατά τα ειωθότα επιτροπή, η οποία παρέδωσε πόρισμα τον Οκτώβριο 2011 και (τι έκπληξη) μέχρι σήμερα δεν έχει υπογραφεί η αναγκαία υπουργική απόφαση για την υλοποίηση του μέτρου.

Οι ηλεκτρονικές διασταυρώσεις είναι σίγουρα αποτελεσματικές, αλλά ένας Big Brother-υπερυπολογιστής, ο οποίος θα είναι on line συνδεδεμένος με χιλιάδες επιχειρήσεις και εκατομμύρια ταμειακές μηχανές, ανήκει σε -κακής ποιότητας- επιστημονική φαντασία. Όποιοι πιστεύουν ότι μπορεί κάτι τέτοιο να εφαρμοστεί, είναι βέβαιο ότι δεν έχουν συμμετάσχει σε κανένα έργο επιχειρησιακής πληροφορικής.

Οταν βρεθούν στο γκισέ μιας Τράπεζας και ο teller τους ενημερώσει ότι δεν μπορούν να κάνουν συναλλαγή γιατί το σύστημα «κόλλησε», ας σκεφτούν ότι αυτό συμβαίνει σε ένα εξαιρετικά προηγμένο και ασφαλές σύστημα με μερικές εκατοντάδες συνδέσεις.

Ακόμα και αν λειτουργήσει ένα σύστημα που θα καταγράφει τις συναλλαγές, τι εμποδίζει τον επιχειρηματία να μην κόψει απόδειξη; Η φοροδιαφυγή γίνεται εκτός βιβλίων.

Παρεπόμενο όφελος της on line διασύνδεσης υποτίθεται ότι είναι η άμεση είσπραξη του ΦΠΑ.
Μάλιστα το Οικονομικό Επιμελητήριο προτείνει στην Βουλή (20/12) ότι «η διαδικασία της άμεσης καταβολής του ΦΠΑ στην Πολιτεία σε πραγματικό χρόνο κατά τη διενέργεια των οικονομικών πράξεων θα συμβάλει αποφασιστικά στη μείωση της φοροδιαφυγής και φοροκλοπής».

Προφανώς και το Επιμελητήριο υιοθέτησε μαγικές λύσεις κάτω από την επήρεια του πνεύματος των Χριστουγέννων. Θα πρέπει όσοι προτείνουν την απόδοση του ΦΠΑ ασκαρδαμυκτί, να αιτιολογήσουν πώς είναι δυνατόν από ένα συμψηφιζόμενο φόρο όπως ο ΦΠΑ, να παρακρατείται το ένα σκέλος χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν το άλλο (ΦΠΑ εισροών). Ακόμα και αν ήταν εφικτό κάτι τέτοιο τεχνικά, αυτός θα ήταν ο ισχυρότερος λόγος για να μην εκδοθεί καμία απόδειξη. Εκτός και αν παρακρατείται και εισπράττεται μέρος του ΦΠΑ, κάτι που όμως δεν αλλάζει τα παραπάνω επιχειρήματα.

3. Αλλά στο Υπουργείο Ανάπτυξης βρέθηκε επιτέλους το αυγό του Κολόμβου που θα σταθεί όρθιο και θα εκδίδονται οι αποδείξεις μαζικά. Από τις 12 Ιανουαρίου θα ισχύσει αγορανομική διάταξη που προβλέπει ότι οι καταναλωτές θα μπορούν να μην πληρώνουν το κόστος των προϊόντων και των υπηρεσιών που αγοράζουν, εάν δεν πάρουν απόδειξη λιανικής.

Η προτροπή του Κράτους στην αυτοδικία του «δεν πληρώνω» και φεύγω παίρνοντας και λάφυρο το προϊόν για το οποίο δεν εκδόθηκε απόδειξη, μάλλον δεν θα προστατεύσει τον καταναλωτή από την οργή του φοροδιαφεύγοντος επαγγελματία.

Θα ήταν ενδιαφέρον να δοκίμαζαν πιλοτικά το μέτρο όσοι το σκέφτηκαν στο Υπουργείο. Ας μας ενημερώσουν μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, τι αποτελέσματα είχε αυτό το επαναστατικό μέτρο. Οι απολογισμοί είναι χρήσιμοι και θα έπρεπε κάποτε να γίνουν υποχρεωτικοί και για τους κυβερνώντες.

4. Η απόφαση για έκδοση απόδειξης λαμβάνεται μετά την ερώτηση-κλειδί «με ή χωρίς (ΦΠΑ)». Στην μεγάλη πλειοψηφία μεσολαβεί η συναίνεση του καταναλωτή. Χρόνια τώρα προτείνεται η «παροχή φοροαπαλλαγών» ως κίνητρο για να απαιτήσει απόδειξη ο λήπτης της υπηρεσίας ή ο αγοραστής.

Πάντα όμως αυτός που δεν θέλει να εκδώσει απόδειξη θα μπορεί να παρέχει ένα μεγαλύτερο οικονομικό κίνητρο. Σαν τον Αχιλλέα με την χελώνα, το κράτος θα βρίσκεται διαρκώς πίσω γιατί διαφέρει το σημείο εκκίνησης. Αν δώσει έκπτωση φόρου μικρότερη από το ποσό του ΦΠΑ, ο καταναλωτής έχει κίνητρο να μην ζητήσει απόδειξη. Αν το Κράτος είναι γενναίο και εκπίπτει (θυσιάζει) το σύνολο του ΦΠΑ της απόδειξης, πάλι μπορεί να δοθεί έκπτωση από τον πωλητή πάνω από 13% ή 23%, γιατί, εκτός από τον ΦΠΑ, γλυτώνει και φόρο εισοδήματος.

Αν τέλος δώσει έκπτωση πάνω από το ΦΠΑ, τότε θα έχει χάσει περισσότερα από την έκδοση της απόδειξης από το μην είχε εκδοθεί ποτέ.

5. Εσχάτως προπαγανδίζεται το «αμερικανικό φορολογικό μοντέλο» στο οποίο υποτίθεται ότι όλες οι αποδείξεις αφαιρούνται από το φορολογητέο εισόδημα.

Εκτός του ότι οι αμερικανικοί φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί διαφέρουν από τους αντίστοιχους ελληνικούς όσο το ΝΒΑ από το ελληνικό πρωτάθλημα μπάσκετ, αν αφαιρέσουμε όλα τα έξοδα των φορολογούμενων φυσικών προσώπων από το ακαθάριστο εισόδημά τους σαν να είναι επιχειρήσεις, τότε ο φόρος που θα εισπράξουμε θα είναι μηδέν.

Άντε να πληρώσουν φόρο όσοι αποταμιεύουν και δεν ξοδέψουν όλα τους τα έσοδα. Ακούγεται δίκαιο να φορολογείται κάποιος με βάση το καθαρό διαθέσιμο εισόδημά του, αλλά όταν δεν έχει μείνει σχεδόν καμία φοροαπαλλαγή όρθια, είναι παράλογο να αρχίσει να εφαρμόζεται μία πρακτική εκπιπτόμενων και μη δαπανών (αναγκαστικά) βάσει αποδείξεων λιανικής.

Όταν αποτελεί ζητούμενο ο έλεγχος των εκπιπτόμενων δαπανών μέσω τιμολογήσεων και ο προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος χιλιάδων επιχειρήσεων, θα είναι αποτελεσματικότερο το φορολογικό μας σύστημα όταν μετατραπούν οι κατοικίες εκατομμυρίων φορολογουμένων σε λογιστήρια;

Αν πιστεύουμε ότι οι κυρίως φορολογούμενοι μισθωτοί και συνταξιούχοι θα πληρώνουν λιγότερους φόρους μετά από την έκπτωση των αποδείξεων, αλλά θα εισπραχθεί ο διαφεύγων ΦΠΑ και θα δηλώσουν επιτέλους φορολογητέα εισοδήματα οι 6 στους 10 ελεύθεροι και μη επαγγελματίες που σήμερα ζουν πλουσιοπάροχα κάτω από το όριο φτώχειας, ας κρατήσουμε σοβαρές αμφιβολίες.

Αυτό είναι ζητούμενο και καθόλου βέβαιο ότι θα συμβεί. Σε ένα χαοτικό σύστημα με εκατοντάδες εκατομμύρια αποδείξεων, που πρακτικά είναι αδύνατον να ελεγχθούν, η παραβατικότητα θα αυξηθεί και οι φόροι θα λιγοστέψουν.

6. Ο έλεγχος της έκδοσης αποδείξεων σήμερα δεν γίνεται αποτελεσματικά και υποτάσσεται σε επικοινωνιακούς στόχους. Έχουμε εθιστεί στη συνήθη ανακοίνωση ότι έγιναν εκατοντάδες έλεγχοι και βρέθηκε η πλειοψηφία των επιχειρήσεων με «παραβάσεις».

Η εικόνα υπαλλήλων του ΣΔΟΕ με καρναβαλίστικες φωσφοριζέ στολές με το σήμα της υπηρεσίας να περιπολούν στην χριστουγεννιάτικη αγορά ελέγχοντας πού και πού για έκδοση αποδείξεων προκαλεί θλίψη.

Όταν προαναγγέλλονται «επιδρομές συνεργείων» για έλεγχο στα νησιά την τουριστική περίοδο με τη συνοδεία της τηλεοπτικής κάμερας, γιατί μας κάνει εντύπωση που καταλήγουν οι ελεγκτές στην θάλασσα; Δεν είναι στα καθήκοντα του πολίτη-φορολογούμενου η αστυνόμευση της έκδοσης αποδείξεων.

Θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό να ενθαρρυνθούν οι ανώνυμες καταγγελίες και η οικονομική αστυνομία να επεμβαίνει άμεσα όταν δεν εκδίδονται αποδείξεις. Και ας αφήσουμε στην άκρη τις θεωρίες περί καταδοτών, εκτός και αν δεν πιστεύουμε ότι αυτός που δεν εκδίδει απόδειξη βλάπτει τον φορολογούμενο περισσότερο από το Κράτος.

7. Η Κάρτα Αποδείξεων (φοροκάρτα) σαν «όπλο στα χέρια του πολίτη για τη συλλογή των αποδείξεων» αποδείχθηκε άσφαιρο. Μέχρι σήμερα έχουν ενεργοποιηθεί 60 χιλιάδες κάρτες και έχουν καταγραφεί 18,7 εκατομμύρια συναλλαγές. Δηλαδή μία σταγόνα στον ωκεανό πράξεων δισεκατομμυρίων ευρώ από εκατομμύρια καταναλωτές. Με τέτοια αποτελέσματα αποτελεί σπατάλη η συντήρηση του σχετικού ιστότοπου (http://www.gsis.gr/karta) και η δαπάνη για αυτοκόλλητα και επιστολές σε χιλιάδες επιχειρήσεις.

8. Η αύξηση της χρήσης των πιστωτικών καρτών και των ηλεκτρονικών συναλλαγών αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Σήμερα η τεχνολογία επιτρέπει το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών λιανικής να γίνεται με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες, ακόμα και εξ΄ αποστάσεως.

Ο αριθμός των χρεωστικών και πιστωτικών καρτών στην Ελλάδα ανέρχεται σήμερα σε 13,8 εκατ. και τόσο η χρήση τους όσο και η έκδοσή τους έχουν -ελέω κρίσης- εξορθολογιστεί. Θα πρέπει άμεσα να θεσμοθετηθεί όλες οι συναλλαγές να γίνονται με κάρτες ακόμα και όταν το αντίτιμο είναι χαμηλό, ταυτόχρονα με φορολογικά κίνητρα. Ακόμα και ο καφές ή το ταξί μπορούν να πληρωθούν με κάρτα.

Ούτε οι τουρίστες θα παραξενευτούν από κάτι τέτοιο, που ας μην το ξεχνάμε είναι επίσης καταναλωτές στη χώρα μας και δεν μπορούν να μάθουν τις φορολογικές μας νομοθεσίες ούτε να προμηθευτούν φοροκάρτα. Αν υπάρξει πληρωμή με κάρτα, τότε είναι αδιάφορο για την Εφορία η έκδοση απόδειξης. Το άγχος θα έχει μεταφερθεί στον επαγγελματία. Τα ποσά των συναλλαγών των καρτών θα «προδώσουν» το εισόδημα τόσο του επαγγελματία όσο και του καταναλωτή. Η κάρτα «κόβει» και από τις δύο μεριές αποτελεσματικότατα.

9. Υπάρχουν οικονομικές δραστηριότητες που λειτουργούν χωρίς να εκδίδουν αποδείξεις, που δεν περιλαμβάνουν την κατ’ έθιμο φοροδιαφυγή του μικροκαταστηματάρχη, ο οποίος ελέγχεται και πιο εύκολα επειδή έχει σταθερή επαγγελματική εγκατάσταση λιανικής πώλησης. Είναι ο γιατρός ή ο ελεύθερος επαγγελματίας που έχουν αποφασίσει να βρίσκονται στην κόσμο της παραοικονομίας ή επαγγέλματα που από την φύση τους αναγκαστικά παραοικονομούν ή απλά παρανομούν.

Η φαντασία σας μπορεί να ανακαλύψει αρκετά. Κατά κανόνα αυτές οι συναλλαγές γίνονται με μετρητά, αλλιώς και εδώ οι πιστωτικές κάρτες μπορούν να φανούν χρήσιμες όπως και κάθε άλλου είδους ηλεκτρονικά καταγραφόμενη συναλλαγή (επιταγή, έμβασμα). Το μόνο αποτελεσματικό μέτρο εδώ είναι η φορολόγηση μέσω αντικειμενικών κριτηρίων, που πρέπει να είναι μαχητά, αφού όμως έχει εφαρμοστεί το περιουσιολόγιο και η Εφορία μπορεί να έχει εικόνα της αξίας της περιουσίας του κάθε φορολογούμενου και των μεταβολών της. Το πόθεν έσχες θα είναι επίσης άχρηστο όταν επιτευχθεί αυτό.

10. Ακούγεται ίσως παράλογο, αλλά δεν πρέπει να νομοθετηθεί απαγόρευση συναλλαγών με χρήση μετρητών. Οι διοικητικές απαγορεύσεις για συναλλαγές πάνω από 1.500 ή 500 ευρώ, είναι άνευ ουσίας όταν δεν μπορούν να εντοπιστούν.

Αντιθέτως θα πλήξουν ακόμα περισσότερο την αξιοπιστία του κράτους και θα καταστήσουν την πλειοψηφία του πληθυσμού παραβάτες ενός ακόμα νόμου. Τόσοι επαγγελματίες δεν φοβούνται την μη έκδοση απόδειξης, θα διστάσουν να εισπράξουν μετρητά σε συναλλαγές λιανικής; Μόνο τα οικονομικά κίνητρα πληρωμής μέσω καρτών μπορούν να αποδώσουν, και σήμερα λειτουργούν πολλά όπως εκπτώσεις, άμεσες επιστροφές ή πόντους. Θα μπορούσε να επιστρέφεται ένα μικρό ποσοστό του ΦΠΑ σε επιλεγμένους κλάδους.

Θα χρειαστεί πολλή προσπάθεια, και λιγότερη υποκρισία από τους κυβερνώντες για να αλλάξει η κατανομή των φορολογικών βαρών στην χώρα. Η καταγραφή όλων των πραγματικών εισοδημάτων είναι ασφαλώς προϋπόθεση για αυτό. Η φοροδιαφυγή ήταν και θα είναι, για πάντα και για όλα τα Κράτη, παράνομη και ανήθικη. Το βέβαιο είναι ότι η μάχη εναντίον της θα συνεχίζεται αιωνίως, καθώς τα πιο ελκυστικά πράγματα στην ζωή είναι είτε παράνομα, είτε ανήθικα, είτε παχαίνουν.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Μαρκάζος είναι Οικονομολόγος

**Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.