Γιατί οι ελληνικές τράπεζες «παίζουν» με πλεονέκτημα στα Covered Bonds

Ένας από τους πλέον διαδεδομένους τρόπους μέσω των οποίων μια τράπεζα αντλεί κεφάλαια είναι η έκδοση ομολόγων. Η χρηματο-οικονομική επιστήμη εξελίσσεται καθημερινά και συνεχώς δημιουργούνται νέοι τύποι και μορφές ομολόγων. Ακόμα και ομόλογα με τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά (κουπόνι, λήξη) διαφοροποιούνται ως προς την προτεραιότητα σε περίπτωση χρεοκοπίας του εκδότη.

Ένα από τα σημαντικότερα χρηματοδοτικά εργαλεία που βοήθησαν τις τράπεζες τόσο του Ευρωπαϊκού νότου όσο και της Ιρλανδίας να αντλήσουν ρευστότητα σε δύσκολες συνθήκες είναι τα covered bonds («καλυμμένα ομόλογα»). Σε απλά λόγια, αυτά είναι ομόλογα που συνδέονται με συγκεκριμένο, σαφώς καθορισμένο και νομικά διακριτό χαρτοφυλάκιο δανείων.

Σε περίπτωση χρεοκοπίας του εκδότη, τα δάνεια αυτά χρησιμοποιούνται πρώτα για την αποπληρωμή των καλυμμένων ομολόγων. Συνεπώς οι κάτοχοι των ομολόγων απολαμβάνουν διπλή εξασφάλιση: αυτή του εκδότη αλλά και αυτή του συνδεδεμένου χαρτοφυλακίου κάλυψης. Έχοντας το πλεονέκτημα της διπλής εξασφάλισης, τα ομόλογα αυτά δίνουν τη δυνατότητα στον εκδότη να αντλήσει ρευστότητα με χαμηλότερο επιτόκιο.

Τα τελευταία χρόνια η αγορά των καλυμμένων ομολόγων έχει γιγαντωθεί. Εκδότες δεν είναι μόνο μεγάλες και γνωστές τράπεζες αλλά και πολλές μικρότερες οι οποίες αντλούν σημαντικά ποσά. Ενδεικτικά, τον Οκτώβριο του 2013 τρεις Ιταλικές τράπεζες, η UBI Banca, η Banca Popolare dell' Emilia Romagna και η Mediobanca άντλησαν συνολικά 2,75 δις Ευρώ μέσω καλυμμένων ομολόγων. Το Νοέμβριο του 2012, στην καρδιά της κρίσης, η Bank of Ireland και η Allied Irish Bank άντλησαν αθροιστικά 1,5 δισ. ευρώ μέσω ομολόγων καλυμμένων με χαρτοφυλάκιο στεγαστικών δανείων στην Ιρλανδία με επιτόκιο οριακά πάνω από το 3%.

Σήμερα με τις ανησυχίες για το μέλλον της Ευρωζώνης να έχουν υποχωρήσει, μπορεί κάποιος βάσιμα να υποστηρίξει ότι το περιβάλλον είναι ευνοϊκό για περαιτέρω άντληση κεφαλαίων. Επιπλέον, οι Ελληνικές τράπεζες έχουν και το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι μπορούν να προσφέρουν ως ενέχυρο διαφοροποιημένα (diversified) χαρτοφυλάκια δανείων με έκθεση όχι μόνο σε μια αγορά (όπως στις περιπτώσεις των Ιρλανδικών και Ιταλικών τραπεζών που είδαμε) αλλά σε περισσότερες αγορές (Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία, Ανατολική Ευρώπη κ.α.) με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αυτή η διασπορά της έκθεσης του χαρτοφυλακίου κάλυψης θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για καλυμμένες ομολογίες που θα μπορούσαν να εκδοθούν από τις Ελληνικές τράπεζες αλλά και σημαντική βελτίωση των όρων (επιτοκίου) έκδοσης.

Η πρόσβαση στις αγορές κεφαλαίων σήμερα είναι η καρδιά της λειτουργίας μιας τράπεζας και η στρατηγική του τραπεζικού management σε αυτόν τον τομέα σε μεγάλο βαθμό καθορίζει και την επιτυχία και βιωσιμότητα μιας τράπεζας σε βάθος χρόνου. Τα καλυμμένα ομόλογα είναι ίσως μια πιο δύσκολη λύση από την εύκολη, «έτοιμη» λύση της πρόσβασης στο υπόλοιπο των κεφαλαίων του ΤΧΣ. Στρατηγικά όμως οι τράπεζες θα πρέπει να αποφύγουν με κάθε τρόπο να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια του ΤΧΣ – μια τέτοια επιλογή θα ήταν ολέθριο λάθος και η ζημιά θα ακολουθεί τις Ελληνικές τράπεζες για μακρό χρονικό διάστημα.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να εστιάσει κανείς στη συνολική εικόνα του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Σαφώς έχουν γίνει λάθη και αναμφίβολα το «χτύπημα» από το «κούρεμα» των ομολόγων ήταν βαρύτατο και κόστισε στις τράπεζες. Όμως δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι για πολλά χρόνια οι Ελληνικές τράπεζες κινήθηκαν με όραμα και στρατηγική στην κατεύθυνση της επέκτασης των δραστηριοτήτων τους εκτός Ελλάδας. Σήμερα ίσως έρχεται η ώρα να εισπράξουν τα οφέλη από αυτή τη σωστή στρατηγική μέσω της έκδοσης καλυμμένων ομολόγων.

* Ο Κωνσταντίνος Μ. Μαράτος, CFA, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Εργάζεται ως ανώτατο τραπεζικό στέλεχος στο Λονδίνο. Οι απόψεις είναι προσωπικές.