Hugo Dixon:Θα καταφέρει η Ελλάδα να μείνει στο ευρώ;

Ο πρώτος τρόπος για να αποφευχθεί η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα ήταν οι εταίροι της ζώνης του ευρώ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προσφέρουν στον Αλέξη Τσίπρα μια σημαντικά καλύτερη συμφωνία από ό,τι 10 ημέρες πριν. Αυτό δήλωσε ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ότι θα προκύψει από ένα «Όχι». Η κυβέρνηση υποσχέθηκε να κάνει μια συμφωνία ακόμα και μέσα σε 48 ώρες.

Αλλά οι πιστωτές πιθανώς δεν θα λυγίσουν. Θα προτιμούσαν να κρατήσουν την Ελλάδα στην ευρωζώνη, αν αυτό είναι δυνατόν - για οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους. Αλλά πολλοί από τους ηγέτες έχουν απαυδήσει με τη ρητορική και το διαπραγματευτικό στυλ της Αθήνας. Την ημέρα πριν από το δημοψήφισμα, για παράδειγμα, ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης τους κατηγόρησε για τρομοκρατία. Βουλευτές και ψηφοφόροι σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, είναι εναντίον της χορήγησης περαιτέρω χαμηλότοκων δανείων προς την Ελλάδα.

Οι χώρες της ζώνης του ευρώ φαίνεται να σκέφτονται για τα καλά την πιθανότητα Grrexit από τότε που κατέρρευσαν οι συνομιλίες. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έκλεισε τις τράπεζές της, η μετάδοση μέσω των χρηματαγορών ήταν ελάχιστη. Αρκετές χώρες, όπως η Ισπανία, έχουν επιπλέον την επιφύλαξη ότι, αν η Αθήνα λάβει τώρα μια πιο ήπια συμφωνία, τα ριζοσπαστικά κόμματα θα αυξήσουν και εκεί τη δύναμή τους.

Ακόμα πιο σημαντικό είναι, ότι αφότου ο Τσίπρας εξήγγειλε το δημοψήφισμα, το παλιό πρόγραμμα διάσωσης της χώρας έχει εκπνεύσει και οι οικονομικές προοπτικές της έχουν επιδεινωθεί. Μια νέα συμφωνία για την Ελλάδα θα απαιτούσε τώρα περίπου €70 δισ. Είναι δύσκολο να δει κανείς γιατί οι πιστωτές θα δανείσουν ένα τόσο μεγάλο χρηματικό ποσό σε μια κυβέρνηση που δεν εμπιστεύονται.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η ζώνη του ευρώ θα αρνηθεί να αρχίσει συνομιλίες με την Ελλάδα. Αλλά είναι πιθανό οι λοιπές χώρες να κρατήσουν μετρημένη στάση, παρά να σπεύσουν να ανταποκριθούν. Πιθανότατα δεν θα παράσχουν άμεσα ελάφρυνση του χρέους, ένα από τα βασικά αιτήματα του Τσίπρα. Θα επιβάλουν επίσης πολλές προϋποθέσεις για τα χρήματα που θα δανείσουν και θα επιμείνουν στην παρεμβατική παρακολούθηση. Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, είναι μάλλον απίθανο να αυξησει το ποσό της ρευστότητας που παρέχει στις τράπεζες στην Ελλάδα.

Όλα αυτά θα είναι απογοητευτικά για τον Α. Τσίπρα. Δεν είναι μόνο το κλείσιμο των τραπεζών που έχει ήδη χτυπήσει την κοινωνία και την οικονομία, αλλά ακόμα και τα ΑΤΜ θα μπορούσαν να στερέψουν σε λίγες ημέρες.

Τα πράγματα ίσως μάλιστα πάρουν ακόμη πιο δραματική τροπή προς το χειρότερο στις 20 Ιουλίου, όταν η Αθήνα πρέπει να πληρώσει €3,5 δισ. στην ΕΚΤ. Εάν η Ελλάδα χάσει αυτήν την πληρωμή, η ΕΚΤ θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το κράτος είναι χρεοκοπημένο και ότι, λόγω σύνδεσης των τραπεζών με αυτό είναι και εκείνες αφερέγγυες.

Μια τραπεζική χρεοκοπία είναι πιο σοβαρό ζήτημα από μια τραπεζική αργία. Οι άνθρωποι δε θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις πιστωτικές κάρτες τους ή να κάνουν ηλεκτρονικά εμβάσματα. Οι τουρίστες, οι οποίοι επί του παρόντος δεν επηρεάζονται από τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, δεν θα είναι πλέον σε θέση να βγάλουν μετρητά. Αυτό μάλλον δε θα ήταν καλή διαφήμιση για τον πιο σημαντικό οικονομικό κλάδο της Ελλάδας. Η οικονομία θα οδηγηθεί σε ακόμα μεγαλύτερη δίνη.

Προτού ανοίξουν εκ νέου οι τράπεζες, θα πρέπει να γίνει η ανακεφαλαιοποίησή τους. Κι ένας τρόπος να γίνει κάτι τέτοιο θα ήταν η Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ. Η κυβέρνηση θα μπορούσε στη συνέχεια να τυπώσει δραχμές και να τις επενδύσει στις τράπεζες. Η άλλη επιλογή θα ήταν να κουρέψει καταθέσεις - λαμβάνοντας ένα μέρος των αποταμιεύσεών και μετατρέποντάς τες σε κεφάλαιο.

Αφού ο Τσίπρας έχει υποσχεθεί πως δε θα κάνει ούτε το ένα ούτε το άλλο, θα βρεθεί σε τρομερό δίλημμα. Πράγματι, είναι πιθανό οι πιέσεις στην κυβέρνησή του να γίνουν τόσο μεγάλες ώστε αυτή να πέσει. Η πλειοψηφία της στη βουλή είναι αρκετά εύθραυστη, οπότε δεν θα χρειαστεί να φύγουν πολλοί για να χάσει την ψήφο εμπιστοσύνης.

Παρ' όλα αυτά, δεδομένης της μεγάλης διαφοράς στο δημοψήφισμα, ο Τσίπρας φαίνεται ασφαλής για την ώρα. Θα μπορούσε, επομένως, να μπει στον πειρασμό να εισαγάγει ένα νέο νόμισμα, είτε για να αντικαταστήσει το ευρώ είτε για να το κυκλοφορήσει παράλληλα με αυτό. Αυτό όχι μόνο θα του δώσει τη δυνατότητα να ξανανοίξει τις τράπεζες, αλλά θα του επιτρέψει επίσης και να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Το νέο νόμισμα θα πέσει αμέσως σε αξία σε σχέση με το ευρώ, ίσως και κατά το ήμισυ.

Αν ο Τσίπρας ήταν αποφασισμένος να το κάνει αυτό, οι πιστωτές της ευρωζώνης θα μπορούσαν να συζητήσουν ένα «βελούδινο διαζύγιο». Αυτό θα συνεπαγόταν κάποια μεταβατική ενίσχυση στην Ελλάδα προκειμένου να μειωθεί η πιο σοβαρή ανθρωπιστική κρίση, ενώ θα επιτρέψει στη χώρα να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όμως, η διαδικασία μέχρι να φτάσει κανείς εκεί δεν θα είναι εύκολη. Όχι μόνο θα ήταν ένα νομικό πρόβλημα, αλλά δεν είναι σαφές ότι οι Έλληνες θα αφήσουν τον Τσίπρα να επαναφέρει τη δραχμή. Η φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση θα υποστήριζε ότι ο πρωθυπουργός δεν έχει εντολή να πράξει κάτι τέτοιο, καθώς ο ίδιος επέμεινε ότι το δημοψήφισμα της Κυριακής δεν αφορούσε στο ευρώ.

Ο Τσίπρας ενδέχεται να χρειαστεί 60% πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, την οποία δεν έχει, ώστε να αλλάξει το νόμισμα της χώρας, αν και το σύνταγμα δεν είναι απολύτως σαφές σε αυτό το σημείο. Αν επέμενε να προχωρήσει, μια παραίτηση του προέδρου της δημοκρατίας θα ήταν εξίσου πιθανή. Σε αυτό το σενάριο, κατά πάσα πιθανότητα θα έπρεπε να προκηρυχθούν νέες εκλογές - και, δεδομένου του τι θα είχε συμβεί εν τω μεταξύ, ο Τσίπρας θα μπορούσε να χάσει. Κι αν αυτό συνέβαινε, η Ελλάδα θα «κρεμόταν» από το ευρώ, ακόμα κι αν αυτό θα 'ταν με νύχια και με δόντια. 

Αν όλα αυτά ακούγονται πολύ υποθετικά, είναι γιατί μετά το «Όχι», η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε αχαρτογράφητα νερά. Βέβαιο είναι ωστόσο, ότι θα δούμε πολλά βάσανα ακόμα.