Η βλασφημία του Παστίτσιου: Ενα έγκλημα χωρίς θύμα

Στις 2 Μαρτίου δικάζεται η έφεση του blogger Φίλιππου Λοΐζου, ο οποίος είχε καταδικαστεί τον Ιανουάριο 2014 σε ποινή φυλάκισης δέκα μηνών για τη δημιουργία της σελίδας «Γέροντας Παστίτσιος» στο Facebook.

Ο ισχύων Ποινικός Κώδικας προβλέπει ότι όποιος δημόσια και κακόβουλα βρίζει με οποιονδήποτε τρόπο τον Θεό τιμωρείται με φυλάκιση 2 ετών, ενώ αν εκδηλώνει δημόσια με βλασφημία έλλειψη σεβασμού προς τα θεία τιμωρείται με κράτηση έως έξι μήνες ή με πρόστιμο έως τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ (άρθρο 198). Επίσης «όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει με οποιονδήποτε τρόπο την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ή άλλη θρησκεία ανεκτή στην Ελλάδα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών» (άρθρο 199).

Ο αναχρονισμός της καταδίκης της βλασφημίας στην Ελλάδα χρησιμοποιείται επιλεκτικά καθώς και υπάρχουν κάποιες μεμονωμένες ποινικές διώξεις (όπως ενός ποδοσφαιριστή που «εξύβρισε τα θεία» κατά τη διάρκεια αγώνα στην Αργυρούπολη Δράμας το 2016). Συνεπώς το μείζον θέμα δεν είναι η εκτεταμένη εφαρμογή του νόμου, όσο το ελάττωμα της επιλεκτικής εκτέλεσης (που είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση στην εφαρμογή όλων των νόμων).

Δυστυχώς όμως προσθέτει άλλο ένα στοιχείο στο μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα: τη θεσμική οπισθοδρόμηση. Ευτυχώς για εμάς, η Ελλάδα ανήκει σε έναν πολιτικό και οικονομικό χώρο που η βλασφημία δεν τιμωρείται με μεσαιωνική βαρβαρότητα όπως σε κάποιες άλλες (και γειτονικές μας) χώρες, παρότι είναι μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που εξακολουθεί να έχει προβλέψεις περί βλασφημίας.

Τι μαθαίνουμε από τις βλασφημίες

Οι γλώσσες σε όλο τον κόσμο διαφέρουν σε πολλά, όμως έχουν ένα κοινό στοιχείο: τις βρισιές. Πρόσφατα ανακάλυψα ότι τα παιδιά μου, που συναναστρέφονται συνομήλικούς τους από ξένες χώρες -κάτι που δεν είχε σε τέτοιο βαθμό η δική μου γενιά-, είναι γνώστες αρκετών βρισιών σε πολλές γλώσσες (που άλλωστε έχουν σχεδόν ταυτόσημες μεταφράσεις). Φυσικά υπάρχουν διαφορετικές ευαισθησίες και διατηρούνται πολλές απαγορεύσεις και η χρήση λάθος λέξεων σε ορισμένα μέρη του κόσμου μπορεί να σου στοιχίσει την ίδια σου τη ζωή. Για αυτό η μελέτη των βλασφημιών ενός λαού είναι ένας καλός δρόμος για να κατανοείς τα ιερά και τα όσιά του.

Η βλασφημία είναι χρήσιμη

Όλες οι ριζοσπαστικές ιδέες που αποδείχθηκαν αληθινές ξεκίνησαν σαν βλάσφημες. Κάποτε στην Ευρώπη, όποιος ισχυριζόταν τη βλάσφημη (εκείνη την εποχή) ιδέα ότι η Γη στρέφεται γύρω από τον Ήλιο κινδύνευε να καεί στην πυρά ενώ ακόμα και σήμερα ο επιστημονικός νόμος της εξέλιξης αποτάσσεται από σχολεία. Εγχωρίως -αφού εξαιρέσουμε τους χειρότερους-, η ατέλειωτη υποκρισία των υπόλοιπων Ελλήνων έχει λύσει το θέμα. Μπορούν να βρίζουν άφοβα τα θεία ή τους αγίους (ή όποιον άλλον μάς αρέσει), γιατί ο πονηρός Έλληνας πιστεύει ότι εκτός από τους ξένους μπορεί να ξεγελάσει και τον Θεό.

Η προστασία της ανοησίας

Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί στην επιβολή απαγορεύσεων. Το δικαίωμα των ανθρώπων να διατυπώνουν τις μεγαλύτερες ανοησίες ή τις πιο προσβλητικές απόψεις πρέπει να έχει αυξημένη προστασία. Γιατί όσο πιο εξόφθαλμα λάθος, ανιστόρητες ή αντιεπιστημονικές είναι, τόσο μεγαλύτερη προστασία χρειάζονται. Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να τις λαμβάνουμε υπόψη μας ή να δίνουμε βήμα σε όσους τις διατυπώνουν.

Ο δήμαρχος Πάτρας έδωσε ένα καλό παράδειγμα πρόσφατα. Όσο και αν μας ενοχλούν, είναι σωστό να υπάρχει το δικαίωμα αναπαραγωγής των ανόητων προβλέψεων και των μουρλών συμβουλών του Γέροντα Παΐσιου που πιστεύουν και τόσοι Έλληνες (φαντάζομαι ότι βλασφημώ με αυτά που λέω αφού αγιοποιήθηκε πρόσφατα). Αυτοί που διατυπώνουν ακραίες, ρατσιστικές ή γεμάτες μίσος κραυγές δεν πρέπει να συλλαμβάνονται.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης (ο οποίος διώκεται από τη διορισμένη από τη σημερινή κυβέρνηση πρόεδρο του Αρείου Πάγου για εξύβριση και δυσφήμηση), «όσοι ζητούν να συλληφθεί με τη διαδικασία του αυτόφωρου ο Μητροπολίτης Πειραιώς για τις ομοφοβικές δηλώσεις του δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για την ελευθερία του λόγου. Το αυτόφωρο για αδικήματα τιμής και υπόληψης είναι ασυμβίβαστο με τη συνταγματική διάταξη που προστατεύει την ελευθερία της έκφρασης καθώς και με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο νομοθέτης δεν είναι ελεύθερος να "βαφτίζει" τα αδικήματα ως αυτόφωρα και φυσικά οι αρχές δεν έχουν την ευχέρεια να στέλνουν κάποιον φυλακή (έστω και για λίγο) καταθέτοντας μια μήνυση».

Οι χειρότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους χειρότερους νόμους

Υπάρχει ένας κανόνας με τους νόμους οι οποίοι επιτρέπουν την καταδίκη ιδεών και την τιμωρία ανθρώπων απλώς επειδή διατύπωσαν την άποψή τους: τους χρησιμοποιούν πάντα οι χειρότεροι. Ο Π. Καμμένος κάνει αγωγές ακόμα για απλή κριτική (όπως εναντίον του Α. Πετρουλάκη). Ο αντιρατσιστικός νόμος χρησιμοποιήθηκε εναντίον ιστορικών (όπως ο Ρίχτερ). Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι τους πιο αναχρονιστικούς νόμους τους χρησιμοποιούν οι πιο αναχρονιστικές πολιτικές δυνάμεις. Η ιστοσελίδα του «Γέροντα Παστίτσιου» έκλεισε μετά από ερώτηση στη Βουλή του βουλευτή της Χρυσής Αυγής Χρήστου Παππά, που είχε σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη του Φ. Λοΐζου με την κατηγορία της βλασφημίας του Άγιου Παΐσιου.

Η ελληνική Βουλή φιλοξενεί και κάποιους θρασύδειλους οι οποίοι μηνύουν και ταυτόχρονα διατηρούν τη βουλευτική ασυλία, όταν οι αμυνόμενοι τους μηνύουν. Το ζητούμενο είναι να έχουμε νόμους που θα προστατεύουν όλες ανεξαιρέτως τις απόψεις, ακόμα και τις «βίαιες», αλλά ταυτόχρονα να απαγορεύουν όλες τις βίαιες πράξεις. Από εκεί αντλούν δύναμη και διαδίδονται οι χειρότερες ιδέες και όχι επειδή είναι ελκυστικές. Ας ελπίσουμε πάντως ότι τα δικαστήρια θα μας εκπλήξουν πάλι θετικά, με μία ακόμα απόφαση που θα αθωώνει τον Γέροντα Παστίτσιο.

Η ανακουφιστική δράση της βλασφημίας

Καμία ιδέα ή σύστημα πεποιθήσεων (συμπεριλαμβανομένων όλων των θρησκειών, ακόμα και της κυρίαρχης) δεν πρέπει να τυγχάνει οποιασδήποτε προστασίας από κριτική ή προσβολές. Προστασία αξίζει μόνο η ανθρώπινη προσωπικότητα και μάλιστα αυτή πρέπει να είναι μειωμένη για τα δημόσια πρόσωπα. Όπως έλεγε ο Μαρκ Τουέιν (που τον χρησιμοποιούν και οι πολιτικοί μας στις ανούσιες αντιπαραθέσεις τους): «Η βλασφημία δίνει τέτοια ανακούφιση, που ούτε η προσευχή μπορεί να δώσει».

Ας αφήσουμε λοιπόν αυτή την ανέξοδη πολυτέλεια στους ταλαιπωρημένους ψυχολογικά Έλληνες στις εποχές της κρίσης και της υπερφορολόγησης. Δεν μας έχουν μείνει και πολλές απολαύσεις -και τα φάρμακα είναι ακριβά και έχουν παρενέργειες.

* O Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.