Capital controls ή... κατάσχεση περιουσίας;

“H ‘αναγκαιότητα’ είναι η δικαιολογία για τον περιορισμό κάθε ανθρώπινης ελευθερίας. Είναι το επιχείρημα των τυράννων. Είναι το πιστεύω των σκλάβων». 
William Pitt, 18 Noεμ. 1783

O Benjamin Whorf ήταν ένας υπάλληλος ασφαλιστικής εταιρείας κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου στη Νέα Υόρκη. Παράλληλα ήταν και ένας πολύ ταλαντούχος ερασιτέχνης γλωσσολόγος. Ως ασφαλιστής είχε παρατηρήσει ότι τα περισσότερα ατυχήματα από εκρήξεις στο λιμάνι της Νέας Υόρκης γίνονταν σε αποθήκες που περιείχαν άδεια ντεπόζιτα βενζίνης και όχι σε αυτά που περιείχαν γεμάτα. Ψάχνοντας βρήκε ότι οι εργαζόμενοι στο λιμάνι πήγαιναν στον ελεύθερο χρόνο τους να καπνίσουν στους χώρους με τα άδεια ντεπόζιτα και όχι στους χώρους με τα γεμάτα. Γιατί το έκαναν αυτό;

O Whorf  διατύπωσε την υπόθεση ότι ο λόγος ήταν γλωσσικός. Εννοιολογικά τείνουμε να συνδέουμε την έννοια του «άδειου» με την απουσία κινδύνου. Για αυτό λοιπόν οι εργαζόμενοι πήγαιναν στους χώρους με τα άδεια δοχεία να καπνίσουν -αν και στην πραγματικότητα οι χώροι αυτοί ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι για εκρήξεις, λόγω των τοξικών αναθυμιάσεων των «άδειων» δοχείων.

Στη βάση αυτών και άλλων παρατηρήσεων, ο Whorf διατύπωσε με τον άλλο Αμερικανό γλωσσολόγο Edward Sapir την περίφημη θεωρία «Sapir-Whorf», σύμφωνα με την οποία η γλώσσα δεν εκφράζει απλά μια προϋπάρχουσα πραγματικότητα αλλά στην ουσία τη διαμορφώνει.

Η γλώσσα στην ουσία καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε στον εξωτερικό κόσμο και επίσης διαμορφώνει το εννοιολογικό πλαίσιο με το οποίο συλλαμβάνουμε την πραγματικότητα. Για αυτό άλλωστε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δίνουν τέτοια μάχη να ελέγχουν τη γλώσσα. Ελέγχοντας τη γλώσσα, ελέγχουν τη σκέψη και τη σύλληψη της πραγματικότητας.

Το πόσο η γλώσσα καθορίζει τις αντιδράσεις μας φαίνεται και από ένα δικό μας παράδειγμα: Tην ονομασία ορισμένων μέτρων που επέβαλε πρόσφατα το δίδυμο Στουρνάρας-Ντράγκι και τα οποία ονομάσθηκαν «Capital controls». Φαντάζεστε πόσο διαφορετικές θα ήσαν οι αντιδράσεις μας, αν τα ίδια μέτρα είχαν ονομασθεί «κατάσχεση των καταθέσεων», «βιασμός του δικαιώματος της ιδιοκτησίας» κ.λπ.; Είμαι σίγουρος ότι όλοι οι δρόμοι της Ελλάδας δεν θα έφταναν να χωρέσουν τον κόσμο που εξαγριωμένος θα τους κατέκλυζε για να διαμαρτυρηθεί.

Ομως χρησιμοποιώντας τον άχρωμο, άοσμο και όπως λένε οι νεότεροι «ξενέρωτο» όρο «capital controls», η ηγεμονεύουσα νομενκλατούρα κατάφερε να περιορίσει τις αντιδράσεις στο ελάχιστο. Ισως να αντιπαρατηρήσει κανείς ότι δεν είναι σωστό να ταυτίζουμε τα capital controls με «βιασμό» ή «κατάργηση» τους δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Οτι αυτό είναι ένα προσωρινό μέτρο που το επέβαλαν ορισμένες «αναγκαιότητες του τραπεζικού συστήματος» και όταν αυτές ξεπερασθούν, τα πράγματα θα επανέλθουν στην κανονικότητά τους. Εχει έτσι η κατάσταση;

Ας υποθέσουμε ότι μία ημέρα μια παρέα «αντιεξουσιαστών» εισβάλλει στο σπίτι σας και σας πετάει έξω, εσάς και την οικογένειά σας, συμπεριλαμβανόμενου του νεογέννητου μωρού, επιτρέποντάς σας να κάνετε χρήση μόνο της αποθήκης του κήπου. Ολα τα άλλα δωμάτια θα τα χρησιμοποιεί η παρέα. Στις επανειλημμένες εκκλήσεις να σας γνωστοποιήσει πότε θα μπορέσετε να ξανακάνετε χρήση του σπιτιού σας, απαντάει όταν το «επιτρέψει η ιστορική και κοινωνική αναγκαιότητα». Πάντως σας διαβεβαιούν ότι αν συμπεριφέρεστε καλά, ίσως σας επιτρέψουν να χρησιμοποιήσετε αργότερα και ένα μικρό μέρος του κήπου.

Πείτε μου τώρα: Θα περιγράφατε αυτή την κατάσταση ως “house-controls”; Aσφαλώς όχι! Θα την περιγράφατε όπως ακριβώς είναι: «Κατάσχεση των περιουσιακών δικαιωμάτων», «βιασμός του δικαιώματος της ιδιοκτησίας» κ.λπ.

Και πού ακριβώς βρίσκεται η διαφορά μεταξύ των μέτρων που επέβαλε η παρέα των «αντιεξουσιαστών» με αυτά που επέβαλε το δίδυμο Στουρνάρα-Ντράγκι; Πού διαφέρoυν τα “house-controls” από τα «capital controls»;

Aλλά ας είμαστε fair. Yπάρχουν διαφορές. Τον βιασμό του δικαιώματός σας να κάνετε ό,τι και οπότε θέλετε τα χρήματά σας δεν τον επέβαλε μια παρέα αγροίκων «αντιεξουσιαστών», αλλά τον επέβαλαν, όπως λέμε εδώ, «chicos de buenas familias»(«παιδιά από σπίτι») όπως ασφαλώς είναι οι κ.κ. Στουρνάρας και Ντράγκι.

Ομως υπάρχει και μια άλλη, πολύ ενδιαφέρουσα ειδοποιός διαφορά. Τις ζημιές που θα υποστεί η ακίνητη περιουσία σας κατά τη διάρκεια της «κατάληψης» έχετε πιθανώς τη δυνατότητα να την αφαιρέσετε από το φορολογητέο σας εισόδημα.

Ομως τη ζημιά που σας κάνει η «κατάληψη» των τραπεζικών σας καταθέσεων -δηλαδή τα διαφεύγοντα κέρδη- ούτε κατά διάνοια μπορείτε να τα αφαιρέσετε από το εισόδημα που θα δηλώσετε. Για να κάνουμε τα πράγματα πιο συγκεκριμένα: Θα μπορούσατε π.χ. να κάνετε μια προθεσμιακή δολαριακή κατάθεση στο Εκουαδόρ, που θα σας απέδιδε καθαρά 7%-9% ετησίως.

Αυτά τα λεφτά δεν θα τα δείτε ποτέ. Στην ουσία, σας τα έχει κατάσχει το κράτος, δεσμεύοντας την περιουσία σας. Και το ατόπημα δεν εξαντλείται εδώ: Eπιπλέον το κράτος δεν σας επιτρέπει καν να αφαιρέσετε τη ζημιά που σας επέβαλε από το φορολογητέο σας εισόδημα!

Δυστυχώς, όπως και να το δούμε το θέμα, η οργουελιανής σύλληψης πολιτική που ακολουθεί η ντόπια και ευρωπαϊκή ηγεμονεύουσα νομενκλατούρα κάνει απείρως μεγαλύτερη ζημιά στους πυλώνες του καπιταλιστικού συστήματος, όπως στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας, από ό,τι ζημιά μπορούν να κάνουν ακόμα και οι πιο ηλίθιες πράξεις των πιο αρρωστημένων «αντιεξουσιαστών».

* Ο Τάκης Μίχας σπούδασε Ανθρωπολογία στη Δανία και εργάσθηκε για πολλά χρόνια σε Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Υπήρξε αρθρογράφος της Wall Street Journal και άλλων διεθνών εντύπων καθώς και συγγραφέας βιβλίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει στη Λατινική Αμερική, όπου γράφει βιβλίο για το φαινόμενο του Populismo.