ΗΠΑ-Κούβα: Η ιστορία μίας ολέθριας σχέσης

Χρειάστηκε μισός αιώνας και 11 πρόεδροι, για να ανοίξουν τα κανάλια επικοινωνίας της Κούβας με την Ουάσιγκτον. Στην πραγματικότητα, η σχέση Ουάσιγκτον και Αβάνας είναι σχεδόν ταυτισμένη με την ιστορία του "ψυχρού πολέμου" και γι αυτό δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που κάνουν λόγο για ...το τέλος μιας εποχής.

Η κίνηση αυτή μπορεί να αιφνιδίασε, αλλά τον τελευταίο χρόνο υπήρξε έντονη κινητικότητα με πολλαπλές πιέσεις εκατέρωθεν, με διπλωματικές κινήσεις αλλά και εκκλήσεις για τερματισμό του εμπάργκο.

Οι δύο ηγέτες πριν λίγες μέρες ανακοίνωσαν την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων και το άνοιγμα πρεσβειών στις δύο πρωτεύουσες. Μάλιστα, ο Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι θα συζητήσει με το Κογκρέσο – το οποίο όμως ελέγχεται συνολικά από τους ρεπουμπλικανούς - τη συνολική άρση του εμπάργκο σε βάρος της Αβάνας, ενώ κάλεσε την κυβέρνηση της Κούβας να προωθήσει ταχύτερα τις "οικονομικές μεταρρυθμίσεις". Όπως είπε, με τη νέα πολιτική θα καταστεί ευκολότερο για τους Αμερικανούς να ταξιδεύουν στην Κούβα. Αμερικανικές πηγές ανέφεραν, ότι δρομολογείται η χαλάρωση των περιορισμών στο εμπόριο και τις μεταφορές από τις ΗΠΑ προς την Κούβα.

Στην πραγματικότητα το εμπάργκο είχε γονατίσει οικονομικά την Κούβα και είχε επηρεάσει τις πιο σημαντικές επιλογές της εξωτερικής πολιτικής. Ενδεικτικό είναι, ότι σύμφωνα με υπολογισμούς ερευνητών του ΟΗΕ, το οικονομικό εμπάργκο των ΗΠΑ είχε στοιχίσει έως το 2011 στην Κούβα περίπου 700 δισ. δολάρια.

Τελευταία κίνηση για τη βελτίωση των σχέσεων, ήταν η έκκληση που έκαναν πριν μερικές μέρες οι ηγέτες των χωρών της Καραϊβικής, οι οποίοι συναντήθηκαν πρόσφατα στην Αβάνα στο πλαίσιο περιφερειακής συνόδου κορυφής."Συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε την Κούβα σε ό,τι αφορά το εμπάργκο των ΗΠΑ έναντι της χώρας αυτής", ανακοίνωσε ο πρόεδρος της Caricom Γκαστόν Μπράουν, πρωθυπουργός της Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, στη διάρκεια της τελετής υποδοχής στο αεροδρόμιο της Αβάνας. "Καλώ τον πρόεδρο Ομπάμα να άρει αμέσως αυτό το παράλογο εμπάργκο" πρόσθεσε.

Αυτή η σύνοδος κορυφής, όπως και η πρόσκληση της Κούβας στη Σύνοδο Κορυφής Βορείου και Νοτίου Αμερικής που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο στον Παναμά, αντανακλούν "την πλήρη ολοκλήρωση της Κούβας στο δυτικό ημισφαίριο", δήλωσε από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών του Τρινιντάντ και Τομπάγκο Ουίνστον Ντουκέραν.

Το καλοκαίρι όμως καταγράφηκε ένα έντονο φλερτ της Κούβας με τη Ρωσία, που ολοκληρώθηκε με τη συμφωνία για την επαναλειτουργία της ρωσικής βάσης συλλογής πληροφοριών στα περίχωρα της Αβάνας, της μεγαλύτερης του είδους της σοβιετικής περιόδου, που έκλεισε το 2001 λόγω οικονομικών δυσχερειών, αλλά και εξαιτίας των πιέσεων των ΗΠΑ προς τη Μόσχα.

Στη διάρκεια της λειτουργίας της, η βάση επανδρωνόταν με στρατιωτικό προσωπικό χιλιάδων ατόμων, έργο των οποίων ήταν να υποκλέπτουν ηλεκτρονικές επικοινωνίες προερχόμενες από το έδαφος των ΗΠΑ και να παρέχουν υπηρεσίες διαβιβάσεων στα σκάφη του σοβιετικού ναυτικού στο δυτικό ημισφαίριο.

Η συμφωνία για την επαναλειτουργία της βάσης επιτεύχθηκε κατά την επίσκεψη του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Κούβα και τη συνάντησή του με τον Ραούλ Κάστρο, όπου, μεταξύ άλλων, επισημοποιήθηκε και η συμφωνία για τη διαγραφή του χρέους της Κούβας προς την πρώην ΕΣΣΔ, ύψους άνω των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η ρωσική βάση στην Αβάνα, που απέχει μόλις 250 χιλιόμετρα από τις αμερικανικές ακτές, τέθηκε σε επιχειρησιακή λειτουργία το 1967. Στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική εγκατάσταση συλλογής πληροφοριών με ηλεκτρονικά μέσα που διέθετε η Σοβιετική Ένωση σε ξένη χώρα, το δε προσωπικό που την επάνδρωνε έφτανε τα 3.000 άτομα.

Από τη βάση αυτή, οι σοβιετικές υπηρεσίες μπορούσαν να υποκλέπτουν ασύρματες επικοινωνίες από το μεγαλύτερο τμήμα των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των διαβαθμισμένων πληροφοριών που αντάλλασσαν το διαστημικό κέντρο της NASA στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ με τα αμερικανικά διαστημόπλοια.

Το τέλος της βάσης "γράφτηκε" τον Ιούλιο του 2000, όταν το Κογκρέσο πέρασε νόμο που απαγόρευε στην αμερικανική κυβέρνηση να αναδιαρθρώσει ή να διαγράψει ρωσικό χρέος προς τις ΗΠΑ, εκτός κι αν η Μόσχα έκλεινε τις κατασκοπευτικές εγκαταστάσεις της στην Κούβα.

Επίσης δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί το γεγονός, ότι η γενική συνέλευση του ΟΗΕ ζητούσε για πολλά χρόνια άρση του εμπάργκο. Μάλιστα πριν ένα χρόνο (Οκτώβριος 2013), με πλειοψηφία - ρεκόρ, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε την 22η κατά σειρά απόφαση με την οποία καταδικάζει το οικονομικό εμπάργκο των ΗΠΑ εις βάρος της Κούβας.Υπέρ της μη δεσμευτικής απόφασης είχαν ψηφίσει τα 188 από τα 193 μέλη της Γ.Σ. Η μόνη χώρα, εκτός των ΗΠΑ, που ψήφισε κατά της απόφασης, ήταν το Ισραήλ.

Η ιστορία

Η ανατροπή του Μπατίστα από τον Κάστρο, αρχικά αντιμετωπίστηκε θετικά από την κυβέρνηση του Αϊζενχάουερ που καλωσόρισε την πτώση του Μπατίστα. Η κρατικοποίηση εταιρειών που ανήκαν σε αμερικανούς και η εκδίωξη πολλών συντηρητικών με ισχυρούς φίλους στις ΗΠΑ, δημιούργησαν εχθρότητα και οι Κουβανοί εξόριστοι έγιναν γρήγορα μια ισχυρή ομάδα λόμπι στις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έγιναν πολύ εχθρικές έναντι του Κάστρο κατά το 1959. Αυτό με τη σειρά του, ώθησε τον Κάστρο να απομακρυνθεί από οποιαδήποτε φιλελεύθερα στοιχεία που υπήρχαν στο επαναστατικό του κίνημα και να στραφεί προς τους κομμουνιστές.

Τον Μάρτιο του 1960 οι πρώτες συμφωνίες βοήθειας υπογράφηκαν με τη Σοβιετική Ένωση. Με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο, οι ΗΠΑ θεώρησαν ανεπίτρεπτη την επιρροή των Σοβιετικών στην αμερικανική ήπειρο και εγκρίθηκαν σχέδια για απομάκρυνση του Κάστρο από την εξουσία.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 επιβλήθηκε εμπορικό εμπάργκο στην Κούβα, κάτι που ώθησε ακόμη περισσότερο τον Κάστρο στη Σοβιετική συμμαχία. Την ίδια ώρα, η αμερικανική κυβέρνηση εξουσιοδότησε σχέδια για εισβολή στην Κούβα. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η Εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων τον Απρίλιο του 1961. Τον Μάιο του 1961 η Κούβα ανακηρύχθηκε σοσιαλιστική δημοκρατία. Ένα άμεσο στρατηγικό αποτέλεσμα της κουβανοσοβιετικής συμμαχίας ήταν η απόφαση για τοποθέτηση σοβιετικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς στην Κούβα, η οποία οδήγησε στην κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, κατά την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι απείλησε τη Σοβιετική Ένωση με πυρηνικό πόλεμο αν δεν αποσύρονταν οι πύραυλοι. Η εκτόνωση της κρίσης οδήγησε σε άνοιγμα των διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και του Κάστρο, με αποτέλεσμα της συμφωνία να αφεθούν ελεύθεροι αντικαθεστωτικοί που συνελήφθησαν στον Κόλπο των Χοίρων, με αντάλλαγμα πακέτο βοήθειας.

Όμως στην συνέχεια οι σχέσεις των δύο χειροτέρεψαν και οι ΗΠΑ επέβαλαν πλήρες διπλωματικό και εμπορικό εμπάργκο. Τη δεκαετία του 1970 ο Κάστρο κινήθηκε στη διεθνή σκηνή ως εκπρόσωπος των "αντι-ιμπεριαλιστικών" κυβερνήσεων του Τρίτου Κόσμου. Πιο συγκεκριμένα, παρείχε ανεκτίμητη στρατιωτική βοήθεια σε φιλοσοβιετικές δυνάμεις στην Ανγκόλα, την Αιθιοπία, την Υεμένη και άλλες αφρικανικές και μεσανατολικές χώρες. Η οικονομική εξάρτηση της Κούβας από τη Σοβιετική Ένωση, ήταν πλέον ασφυκτική. Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ήταν για την Κούβα βαρύτατο οικονομικό πλήγμα. Η Κίνα εμφανίστηκε επίσης στο προσκήνιο ως νέα πηγή βοήθειας και στήριξης, παρόλο που η Κούβα τάχθηκε στο πλευρό των Σοβιετικών κατά το Σινο-Σοβιετικό Σχίσμα τη δεκαετία του 1960. Η Κούβα βρήκε επίσης καινούργιους συμμάχους στον πρόεδρο Τσάβες της Βενεζουέλας και τον πρόεδρο Έβο Μοράλες της Βολιβίας, χώρες με σημαντική εξαγωγή πετρελαίου και αερίου.

premium.paratiritis.gr