Φύτρωσε... «πράσινος» κίνδυνος για τις τράπεζες

Καθώς πλησιάζει ο Δεκέμβριος και η προγραμματισμένη για τότε σύνοδος του ΟΗΕ με θέμα την κλιματική αλλαγή, υπάρχει αυξανόμενη πίεση προς τις εποπτικές αρχές των τραπεζών να ενσωματώσουν τον περιβαλλοντικό κίνδυνο στα μοντέλα εποπτείας τους. Στην επικοινωνία που είχαν τον Απρίλιο του 2015 οι κυβερνήσεις των G20 ζήτησαν από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB) να ενημερωθεί από τα μέλη του ιδιωτικού και του δημόσιου κλάδου σχετικά με το πώς θα μπορούσε ο ιδιωτικός κλάδος να λάβει υπόψη του θέματα σχετιζόμενα με την κλιματική αλλαγή.

Η FSB θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει την εργασία που έχει γίνει από το UNEP, το περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ. Τον Ιανουάριο του 2014 το UNEP ξεκίνησε μια έρευνα σχετικά με το σχέδιο ενός βιώσιμου χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο έχει ήδη δημοσιεύσει έναν αριθμό εργασιών και σκοπεύει να ολοκληρώσει την δουλειά του εγκαίρως για την σύνοδο του ΟΗΕ στο Παρίσι.

«Ξεκινήσαμε την έρευνα προκειμένου να εξετάσουμε τόσο τη βέλτιστη πρακτική, όσο και τις αναδυόμενες καινοτομίες σε όλο τον κόσμο, κάτι που αποδεικνύει ότι η συμπόρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης δεν αποτελεί απλώς μια υπόθεση ή μια θεωρία. Συμβαίνει ήδη», είπε τον Ιούλιο του 2015 ο επικεφαλής του UNEP, Achip Steiner.

Η Βασιλεία ΙΙ έλαβε υπόψη της μόνο τους κινδύνους που σχετίζονται με τον τραπεζικό δανεισμό υπολογίζοντας την περιβαλλοντική έκθεση- για παράδειγμα αν μια τράπεζα είχε συνάψει ένα δάνειο που ήταν εξασφαλισμένο από μακροπροληπτική εγγύηση σχετιζόμενη με τοξικά απόβλητα. Ένα βασικό ζητούμενο για την Βασιλεία ΙΙΙ είναι να περιλάβει τον μακροπροληπτικό κίνδυνο. Οι συνεντεύξεις που πήραμε δείχνουν ανησυχία και ότι χρειάζεται να υπάρξει μια συγχώνευση της ατζέντας περιβαλλοντικής βιωσιμότητας με εκείνη της νέας χρηματοπιστωτικής σταθερότητας», λέει ο Kern Alexander, καθηγητής δικαίου και Oικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.

Το Project Finance παίζει σημαντικό ρόλο στην έκθεση σε κίνδυνο, τον οποίο αναλαμβάνουν οι τράπεζες ως μέρος της έκθεσής τους σε περιβαλλοντικές συνθήκες. Η περαιτέρω διεθνής συνεργασία θα βοηθήσει να γενικευτούν οι ορθές πρακτικές και να προχωρήσουμε μαζί μπροστά. Η εναρμόνιση με τις καλές πρακτικές βοηθά στο να θεσμοποιηθούν αυτές. Επίσης βοηθά στο να μην υπάρχουν άδικοι ανταγωνισμοί ή ρυθμιστικό αρμπιτράζ. Θα χρειαστεί κάποια δουλειά για να ταιριάξει αυτό σε παγκόσμιες συμφωνίες όπως το πλαίσιο της Βασιλείας, αλλά η λογική είναι αυτή, λέει ο κ. Schydlowsky.

Σήμερα, 80 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως έχουν υπογράψει στις εθελοντικές Αρχές του Ισημερινού (Equator Principles) για τη διαχείριση περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων στο project finance. Υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους τραπεζίτες και τις ρυθμιστικές αρχές ότι η υιοθέτηση σκληρότερων ελέγχων του περιβαλλοντικού κινδύνου δεν έχει έως τώρα προκαλέσει θέματα ανταγωνιστικότητας, όπως το να παρεμβαίνουν τράπεζες που δεν ακολουθούν τις Equator Principles και να παρέχουν δάνεια με χαλαρότερους όρους.

Ωστόσο, για τράπεζες που δραστηριοποιούνται σε περισσότερες χώρες, ενδεχομένως αποτελεί πρόκληση το να αποφασίσουν που να τραβήξουν την γραμμή όταν διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικά κριτήρια για την περιβαλλοντική προστασία.

Δύσκολο να μετρηθούν

Αυτό που πιθανόν θα αποθαρρύνει την επιτροπή της Βασιλείας είναι το πώς θα γίνει να ενταχθεί ο περιβαλλοντικός κίνδυνος σε ένα πλαίσιο, το οποίο είναι έντονα ποσοτικοποιημένο. «Ένα διεθνές πρότυπο θα έπρεπε να λάβει υπόψη δύο βασικές παραμέτρους- κλειδιά: Τα κόστη συμμόρφωσης που σχετίζονται με μια αυστηρή και ευρεία αξιολόγηση πελατών και δραστηριοτήτων από κοινωνική και περιβαλλοντική προοπτική, καθώς και το βάθος των μέτρων και των ελέγχων που απαιτείται για να εξασφαλιστεί μια επαρκής κάλυψη τέτοιων κινδύνων», λέει ο κ. Ottavio Damaso, αναπληρωτής διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Βραζιλίας.

Ο Christopher Bray, επικεφαλής διαχείρισης περιβαλλοντικού κινδύνου στην Barclay's και στέλεχος του UNEP, λέει ότι η τράπεζα έτεινε να μην βάζει ανελαστικά νούμερα στο ρίσκο που σχετίζεται με το περιβάλλον. Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη φήμη μπορούν να προκύψουν από τη συνεργασία σε ένα project και μόνο, ακόμη και πριν να υπάρξει δανεισμός των χρημάτων, καθώς και σε μια διαδικασία ανάκαμψης.

Μια βασική ερώτηση είναι «σε τι θα χρησιμοποιηθούν οι αριθμοί». «Διαφορετικά μετρικά μπορεί να είναι πιο κατάλληλα για διαφορετικούς σκοπούς, είτε για διαχείριση εσωτερικού κινδύνου, είτε ως δημόσια πληροφορία για τους μετόχους» λέει ο κ. Bray.

Το πρωτόκολλο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου θέσπισε ένα παγκόσμιο standard, βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν πληροφορίες για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στις τακτικές χρηματοοικονομικές τους ανακοινώσεων. Οι τράπεζες μπορούν να συνυπολογίσουν την πληροφορία αυτή αν τους γνωστοποιηθεί, αλλά φυσικά μια λιανική τράπεζα δεν θα έχει σχεδόν καμία έκθεση σε εκπομπές άνθρακα. Ωστόσο τα δάνεια αυτοκινήτων θα μπορούσαν να παίξουν τέτοιο ρόλο ως σημαντική αν και έμμεση συμβολή στις εκπομπές.

Ο κ. Bray προσθέτει ότι η ρύθμιση μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τη συνέπεια, αλλά αναγνωρίζει προκλήσεις που προκύπτουν από την προσπάθεια να φτιαχτούν κατάλληλα χρηματοοικονομικά μοντέλα- ειδικά να ληφθεί υπόψη η διασυνδεσιμότητα των παραγόντων περιβαλλοντικού κινδύνου. Η Eπιτροπή της Βασιλείας σταδιακά ανατρέπει τους ποιοτικούς παράγοντες. Πράγματι, οι ανανεωμένες αρχές της για την εταιρική διακυβέρνηση, οι οποίες ανακοινώθηκαν τον Ιούλιο του 2015, ζητούσαν από τις τράπεζες να συλλογιστούν και να αξιολογήσουν κινδύνους που είναι δυσκολότερο να ποιοτικοποιηθούν», όπως ο κίνδυνος που σχετίζεται με τη φήμη και οι κίνδυνοι ιδιαίτερα περίπλοκων συναλλαγών.

Αυτό που έχει σημασία λέει ο Paul Collazos, επικεφαλής εξειδικευμένου κινδύνου στην SBS, είναι ότι οι τράπεζες πρέπει να καταλάβουν την φύση των κινδύνων, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν και άλλους πέρα από την δανείζουσα τράπεζα: Αυτός αποτελεί έναν συστημικό κίνδυνο.

Πέρα από την αποτροπή

Οι ίδιες οι τράπεζες σκέφτονται ήδη πέρα από την αποτροπή κινδύνου, προκειμένου να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν στρατηγικές που μπορούν να συμβάλλουν σε μια σταθερότερη οικονομία. Εν τω μεταξύ οι προσδοκίες από τους μετόχους, συμπεριλαμβανομένων και των θεσμικών επενδυτών, αυξάνονται.

«Η μέτρηση του περιβαλλοντικού κόστους εξακολουθεί να είναι δύσκολη, αλλά καθώς σωρεύουμε δεδομένα κάθε χρόνο, [σταδιακά] θα υπάρχει περισσότερη ορατότητα σχετικά με την κερδοφορία των επενδύσεων που αφορούν περιβαλλοντικούς παράγοντες και με το τις αποδόσεις έχουν τα δάνειά μας», λέει ο κ. Schreve, επικεφαλής του τμήματος βιώσιμης χρηματοοικονομικής της ING για ολόκληρο τον κόσμο.

Ωστόσο, όπως λέει ο κ. Murilo Portugal, Πρόεδρος της βραζιλιάνικης ομοσπονδίας Τραπεζών, τα οφέλη της ρύθμισης έχουν την τάση να είναι περιορισμένα σε μια προσέγγιση τύπου «μην προκαλείτε βλάβη» για τις τράπεζες. Αν οι τράπεζες επιθυμούν να είναι πιο φιλόδοξες και να είναι ενεργητικά «καλές», τότε η σχετική τιμολόγηση στην πραγματική οικονομία θα είναι σημαντική- ειδικά η τιμή των εκπομπών άνθρακα. Οι τράπεζες θα είναι δε ακόμη πιο αποτελεσματικές, όταν η πραγματική οικονομία ενσωματώσει το κόστος της εκπομπής άνθρακα.