Το δόγμα «Πρώτα η Γερμανία» και η υποκρισία του Βερολίνου

Ο Ντόναλντ Τραμπ και η Άγκελα Μέρκελ συναντώνται αυτή την εβδομάδα στον Λευκό Οίκο. Όπως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, η Γερμανίδα καγκελάριος δυσκολεύεται να κρύψει την αποστροφή της για τον εθνικισμό του «Πρώτα η Αμερική» του Αμερικανού προέδρου.

Στο Βερολίνο ωστόσο ο συνασπισμός της κας Μέρκελ έχει αρχίσει να ψέλνει το δικό του τοπικιστικό τροπάρι. Μεταρρύθμιση της ευρωζώνης; Είναι πολύ ακριβή. Μεγαλύτερη συνεισφορά στην ευρωπαϊκή ασφάλιση; Είναι εκτός ορίων πολιτικά. Όλα αρχίζουν να θυμίζουν κάτι σαν το «Πρώτα η Γερμανία».

Ο κ. Τραμπ υπερασπίζεται την αναβάθμιση των στενών εθνικών συμφερόντων έναντι των παγκόσμιων κανόνων και θεσμών. Τα πάντα είναι ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Έχει αποκηρύξει τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και έχει αποχωρήσει από πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Είναι πιθανό πολύ σύντομα να τινάξει στον αέρα τη διεθνή πυρηνική συμφωνία με το Ιράν.

Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η Γερμανία μιλάει τη γλώσσα του αφοσιωμένου υπέρμαχου του πολυμερούς συστήματος και του προστάτη της διεθνούς φιλελεύθερης τάξης. Κανείς δεν είναι πιο πιστός στους κανόνες.

Οι ηγέτες βάζουν τα εθνικά συμφέροντα σε προτεραιότητα. Για αυτό τον λόγο εκλέγονται. Η διαφορά είναι ανάμεσα σε αυτούς σαν τον κ. Τραμπ -ο οποίος σκέφτεται με βάση το δίκαιο του ισχυρότερου που δεν αφήνει τίποτα στο χαμένο- και αυτούς που βλέπουν μια πιο σύνθετη εικόνα -ένα παίγνιο θετικού αθροίσματος, στο οποίο τα εθνικά και διεθνή συμφέροντα μπορούν να ευθυγραμμιστούν. Η κα Μέρκελ ηγείται της δεύτερης ομάδας.

Έχει καλούς λόγους. Η Γερμανία είναι ο μεγάλος ωφελημένος της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αναμφίβολα, κόβει μεγάλες επιταγές στις Βρυξέλλες και εγγυάται το χρηματοοικονομικό ρίσκο στην ευρωζώνη. Αλλά δείτε τις ανταμοιβές. Η ενιαία αγορά ήταν ο δρόμος προς το πολιτικό κύρος και την οικονομική ανάκαμψη. Η Ε.Ε. προσέφερε το πλαίσιο για μια συντεταγμένη ενοποίηση. Το ευρώ υπήρξε εν τω μεταξύ το θεμέλιο της γερμανικής ευημερίας.

Η οικονομία βρίσκεται σε άνθηση. Η ανάπτυξη και οι εξαγωγές είναι ισχυρές, η ανεργία σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και ο πληθωρισμός ίσα που είναι ορατός. Τα δημόσια ταμεία -ομοσπονδιακά, πολιτειακά και δημοτικά- είναι ασφυκτικά γεμάτα.

Εδώ είναι, κατά ειρωνικό τρόπο, το πρόβλημα. Ο κ. Τραμπ εκμεταλλεύεται την απογοήτευση της φτωχής λευκής Αμερικής. Ο τοπικισμός της κας Μέρκελ αντανακλά την απροθυμία να διαταραχθεί η σημερινή καλή κατάσταση της Γερμανίας.

Το αποτέλεσμα των εκλογών του Σεπτεμβρίου αντιμετωπίστηκε ως προβληματικό. Οι Χριστιανοδημοκράτες της Άγκελα Μέρκελ και το αδελφό κόμμα της Βαυαρίας, το CSU, έχασαν ψήφους. Το ίδιο και οι Σοσιαλδημοκράτες. Οι νικητές ήταν το ακροδεξιό κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (ΑfD) και το ακροαριστερό Die Linke. Χρειάστηκαν μήνες για να σχηματίσει η κα Μέρκελ έναν ακόμα συνασπισμό με το SPD.

Για όλα αυτά, οι Γερμανοί πήραν περίπου αυτό ακριβώς που ήθελαν. Η έμπειρη και έμπιστη κα Μέρκελ επέστρεψε στην καγκελαρία, αλλά αυτή τη φορά με περιορισμούς. Η είσοδος του AfD ενίσχυσε τους συντηρητικούς του κόμματός της. Αντιστέκονται σε οποιονδήποτε πειρασμό να δείξουν αλληλεγγύη στους πιο αδύναμους εταίρους στην Ε.Ε., μέσω μιας εμβάθυνσης της οικονομικής ενοποίησης. Το αποτέλεσμα αποκλείει μια επανάληψη της απόφασήης της το 2015 να ανοίξει τα σύνορα στους πρόσφυγες. Η κα Μέρκελ έκανε το σωστό, λένε οι πιο πολλοί Γερμανοί. Αλλά δεν πρέπει να το ξανακάνει.

Για πολλά χρόνια, το Βερολίνο διαμαρτυρόταν ότι η κα Μέρκελ δεν είχε έναν σοβαρό συνεργάτη στο Παρίσι. Η παλιά συμμαχία, την οποία κάποιοι αποκαλούσαν γαλλογερμανική λοκομοτίβα, είχε σπάσει. Ο πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί ήταν απρόβλεπτος. Ο διάδοχός του, Φρανσούα Ολάντ, παρέλυσε από τις ευθύνες. Μόνο αν η Γερμανία μοιραζόταν τον ηγετικό της ρόλο με κάποιον, έλεγε το τροπάρι, θα μπορούσε να μεταρρυθμιστεί η Ε.Ε.

Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι λοιπόν ο πολιτικός που ζητούσε το Βερολίνο. Με τη διάλυση του παλιού πολιτικού κατεστημένου, ο Γάλλος πρόεδρος πέτυχε κάτι εξαιρετικά σπάνιο. Τάχθηκε προεκλογικά υπέρ των εγχώριων μεταρρυθμίσεων και έχει τηρήσει το μανιφέστο του. Αψήφησε επίσης την ξενοφοβία του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, γράφοντας έναν κομψό ύμνο για την Ευρώπη. Και οι Γερμανοί; Διακατέχονται από μια ξαφνική νοσταλγία.

Την περασμένη χρονιά, πέρασα κάποιο διάστημα στο Βερολίνο ως επισκέπτης καθηγητής στην Bosch Academy. Άκουσα επανειλημμένως τους φορείς άσκησης πολιτικής να προειδοποιούν ότι παραπλανήθηκαν από τον κ. Μακρόν. Ο πρόεδρος τυλίγει τα συμφέροντα της Γαλλίας μέσα σε μια ευρωπαϊκή σημαία, έλεγαν, λες και το Βερολίνο δεν θα ονειρευόταν ποτέ κάτι τέτοιο.

Αναμφίβολα, αυτός είναι ο βασικός στόχος της Ε.Ε., η διαδικασία συγχώνευσης εθνικών και αμοιβαίων συμφερόντων. Η διαπραγμάτευση έχει να κάνει με το να βρεθεί ένας συμβιβασμός, ώστε όλοι να μπορούν να διακηρύξουν ότι νίκησαν.

Αλλά όχι, τα σχέδια του κ. Μακρόν για έναν προϋπολογισμό της ευρωζώνης και έναν υπουργό Οικονομικών είναι πολύ φιλόδοξα στα μάτια του Βερολίνου. Θα προωθούσαν τον ηθικό κίνδυνο μεταξύ των δημοσιονομικά ανεύθυνων νότιων Ευρωπαίων. Όσον αφορά την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, γιατί οι Γερμανοί φορολογούμενοι πρέπει να διατρέχουν τον κίνδυνο να αναγκαστούν να διασώσουν τις ιταλικές τράπεζες; Και οι ενστάσεις συνεχίζονται. Ως εδώ με την αλληλεγγύη.

Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως η κα Μέρκελ έχει εγκλωβιστεί από τις περιστάσεις. Είναι αλήθεια μέχρις ενός σημείου. Αλλά είναι στην τέταρτη και πιθανότατα τελευταία θητεία της ως καγκελάριου. Η οικονομία δεν θα είναι ποτέ σε καλύτερη κατάσταση. Αν υπήρχε μια στιγμή για να επενδυθεί πολιτικό κεφάλαιο, να επιδείξει έναν ηγετικό ρόλο με την ανάληψη ρίσκων, είναι σίγουρα αυτή.

Ένας Γερμανός φίλος, οξυδερκής παρατηρητής των πολιτικών εξελίξεων, μου λέει πως η χώρα είναι σε τόσο καλή κατάσταση που δεν μπορεί να δει τον κόσμο με τα μάτια των γειτόνων της. Μια πιο σκληρή κριτική θα μπορούσε να κάνει λόγο για υποκρισία. Η Γερμανία ισχυρίζεται ότι είναι η μόνη υπεύθυνη για την καλή της τύχη, οπότε όσοι έχουν προβλήματα πρέπει να αναζητήσουν οι ίδιοι μια λύση.

Είναι μια κοσμοαντίληψη που θα τη χειροκροτούσε ο κ. Τραμπ. Η κα Μέρκελ έχει ακόμα χρόνο να τον διαψεύσει.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation