Η σύγκλιση, το Μουντιάλ και η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου

Προφταίνει ο υπόλοιπος κόσμος τις ηγέτιδες χώρες; Εξαρτάται. Αν αναφέρεστε στην οικονομική παραγωγικότητα, η απάντηση δεν είναι σαφής. Αν μιλάτε για τα αποτελέσματα στο ποδόσφαιρο, αυτό είναι μία άλλη ιστορία.

Βάζοντας στην άκρη το ποδόσφαιρο για λίγο (δεν θα λείψει για πολύ) ας επικεντρωθούμε στο βιοτικό επίπεδο που έχει καθένας στον πλανήτη. Η «σύγκλιση» - η ιδέα ότι οι φτωχές χώρες αναπτύσσονται πιο γρήγορα από τις πλούσιες – είναι σημαντική ιδέα.

Σε μία πολύ φτωχή χώρα, η απόδοση από κάποιες απλές επενδύσεις πρέπει να είναι πολύ υψηλή. Το να προσθέσεις έναν ασφαλτωμένο δρόμο μεταξύ δύο πόλεων προκαλεί μεγαλύτερη διαφορά από το να προσθέσεις μία νέα λωρίδα σε έναν δρόμο που ήδη υπάρχει. Το ίδιο ισχύει και για την ενέργεια, τους σιδηρόδρομους και τα λιμάνια. Οπότε, το κεφάλαιο πρέπει να ρέει στις πιο φτωχές χώρες που θα πρέπει να αναπτύσσονται ταχύτερα από τις πλούσιες.

Αυτή είναι η θεωρία, τουλάχιστον, και φαίνεται πιθανή όταν εξετάζει την εντυπωσιακή ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ιαπωνίας και Γερμανίας, της Νότιας Κορέας στις δεκαετίες 1970 και 1980, της Κίνας και τα success stories που συχνά παραβλέπονται, όπως της Αιθιοπίας.

Όταν οι φτωχές χώρες αναπτύσσονται γρήγορα, οι άνθρωποι γλιτώνουν από τη φτώχεια και η παγκόσμια ανισότητα τείνει να υποχωρεί. Οπότε, αν η σύγκλιση ήταν η φυσιολογική πορεία των πραγμάτων, θα ήταν «καλά νέα».

Οπως, όμως, λέει και ο οικονομολόγος Dani Rodrik: «Η εμπειρία δεν δείχνει να επιβεβαιώνει αυτή την υπόθεση». Η σκληρή ιστορική πραγματικότητα είναι ότι η παγκόσμια οικονομία είχε απότομη απόκλιση μεταξύ 1820 και 1990, με τα σημερινά πλούσια κράτη να επεκτείνουν το μερίδιο τους στο παγκόσμιο εισόδημα, από 20% στο 70%.

Αυτή η τάση έχει απότομα αντιστραφεί από τότε, λέει ο Richard Baldwin, οικονομολόγος και συγγραφέας του The Great Convergence. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Baldwin, λίγες χώρες μπορούν να φτάσουν τις πιο πλούσιες. Μεταξύ του 1970 και του 2010, έξι μεγάλες βιομηχανικές χώρες, η Κίνα, η Ινδία, η Πολωνία, η Ινδονησία και η Ταϋλάνδη, επεκτάθηκαν από το σχεδόν μηδέν που είχαν, στην απόκτηση άνω του ενός τετάρτου της παγκόσμιας μεταποιητικής παραγωγής. Οι χώρες του G7 έχουν υποχωρήσει από τα δύο-τρίτα στο 50%. Ο υπόλοιπος κόσμος έχει μείνει στάσιμος.

Οπότε, οι οικονομολόγοι έχουν ευρέως εγκαταλείψει την ιδέα της σύγκλισης ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Μιλούν αντ’  αυτού για «σύγκλιση υπό προϋποθέσεις». Η σύγκλιση δεν θα σώσει τη Βενεζουέλα, ούτε τη Βόρεια Κορέα από καταστροφικές κυβερνήσεις, αλλά θα συμβεί αν υπάρξει ο σωστός συνδυασμός πολιτικής, θεσμών και οικονομίας. Τι ακριβώς είναι αυτός ο συνδυασμός και γιατί κάποια κράτη αγωνίζονται να τον πετύχουν, παραμένει η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου.

Ο καθηγητής Rodrik έχει βρει στοιχεία που δείχνουν ότι η «σύγκλιση χωρίς προϋποθέσεις» όντως συμβαίνει, όχι συνολικά για τις οικονομίες αλλά για συγκεκριμένους μεταποιητικούς τομείς σε αυτές τις οικονομίες, όπως τον διατροφικό κλάδο, τον τομέα της ένδυσης και των πλαστικών.

Εάν ένας τέτοιος κλάδος είναι πολύ πίσω από το παγκόσμιο επίπεδο αιχμής, μπορεί να περιμένει ότι η παραγωγικότητα του θα αυξηθεί κατά 4-8% ετησίως, αρκετά για να διπλασιαστεί κάθε μία ή δύο δεκαετίες. Αυτή η τάση παραμένει, ανεξάρτητα από το τι μπορεί να συμβαίνει στην οικονομία. Γιατί;

Η πιο πιθανή απάντηση είναι ότι τέτοιου είδους τομείς μεταποίησης παίρνουν ώθηση από τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Μπορούν να μάθουν γρήγορα και έτσι πρέπει, για να αντιδράσουν στην αδιάκοπη απειλή του ανταγωνισμού. Θα κάνουν δουλειές με τους προμηθευτές και τους πελάτες που μπορούν να παρέχουν γρήγορη πληροφόρηση και οδηγίες.

Στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία, συγκεκριμένα είδη τεχνογνωσίας (know-how) ταξιδεύουν γρήγορα, οι πιο μικρές διεργασίες μοιράζονται και τα μισοτελειωμένα αγαθά και τα κομμάτια τους πηγαίνουν και έρχονται μεταξύ συνόρων.

Οποιαδήποτε επιχείρηση μπει σε αυτή τη διαδικασία, θα βελτιωθεί γρήγορα. Μπορεί πιο εύκολα να ενσωματωθεί με τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες παρά με τη δική της εγχώρια οικονομία, η οποία μπορεί να μην ακολουθεί την ίδια πορεία.

Όλα αυτά μας φέρνουν πίσω στο ποδόσφαιρο. Δύο οικονομολόγοι, η Melanie Krause και ο Stefan Szymanski, αποφάσισαν να εξετάσουν αν η σύγκλιση χωρίς προϋποθέσεις υπάρχει στο διεθνές ποδόσφαιρο, όπως υπάρχει στους μεταποιητικούς τομείς. (Ο καθηγητής Szymanski εργάστηκε και αυτός για τη συγγραφή, μαζί με τη Simon Kuper της Soccernomics, των Financial Times). Το ποδόσφαιρο, άλλωστε, προσφέρει πολλά δεδομένα και κάποιες σαφείς μετρήσεις επίδοσης. Η FIFA, έχει περισσότερα μέλη από τον ΟΗΕ.

Αρκετά σίγουροι, οι καθηγητές Krause και Szymanski βρήκαν ότι η δύναμη των διεθνών ποδοσφαιρικών ομάδων συγκλίνει. Οι πιο αδύναμοι παίρνουν το μερίδιο τους και το παλιό κλισέ «δεν υπάρχουν εύκολα παιχνίδια στο διεθνές ποδόσφαιρο», είναι πιο αληθινό σήμερα από ότι ήταν το 1950.

Ίσως δεν πρέπει να εκπλαγούμε. Όπως και στη μεταποίηση, το επίπεδο του ανταγωνισμού είναι δυνατό, η μέτρηση της απόδοσης ανελέητη και οι πολύ καλές ιδέες θα αντιγραφούν. Ως επιπλέον κίνητρο για την πρόοδο, η ελίτ του ποδοσφαίρου προσφέρει μία παγκόσμια αγορά εργασίας: Ένας δυνατός παίκτης από μία αδύναμη εθνική ομάδα θα ξοδέψει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του σε έναν κορυφαίο σύλλογο στους διαιτολόγους, τους προπονητές και τους συμπαίκτες του. Η πατρίδα του θα απολαύσει τα οφέλη.

Είναι δελεαστικό να βγάλουμε μεγάλα συμπεράσματα από όλα αυτά, για την αυξανόμενη σημασία της γνώσης στην παγκοσμιοποίηση· για τις τονωτικές επιπτώσεις του ισχυρού παγκόσμιου ανταγωνισμού· για τα οφέλη του να είναι κανείς ανοιχτός στους διεθνείς μετανάστες.

Αλλά ίσως είναι καλύτερο να βλέπουμε απλώς ποδόσφαιρο. Σε μία εποχή οδυνηρής πολιτικής, τύπου ριάλιτι TV, εδώ τουλάχιστον, είναι ένα ανταγωνιστικό θέαμα, που όλοι μπορούμε να απολαύσουμε.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation