Η αυτοκριτική των Αμερικανών

Οι Αμερικανοί είναι, πλέον, απαισιόδοξοι. Βλέπουν το "αμερικανικό όνειρο" να καταρρέει και δεν ελπίζουν ότι θα υπάρξει γρήγορη ανάκαμψη. Η αυτοκριτική ενός έθνους το οποίο αποτελεί την μοναδική δύναμη της υφηλίου.

Δημοσιεύθηκε: 30 Δεκεμβρίου 2009 - 13:30

Edward Luce (Ουάσινγκτον)

Εάν μία εβδομάδα είναι πολύς χρόνος για τους πολιτικούς, μία 10ετία μοιάζει με αιώνα από γεωπολιτική σκοπιά. Συγκρίνοντας τις ΗΠΑ των αρχών του 21ου αιώνα με τις σημερινές διαπιστώνεις ότι πρόκειται για μία χώρα που σε αρκετές περιπτώσεις έχει αλλάξει άποψη τόσο για την εικόνα της όσο και για τις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο.

Με άλλα λόγια, η σκουριά έχει αρχίσει να εμφανίζεται στην ψυχή των ΗΠΑ. «Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ήταν η τελευταία 10ετία του αμερικανικού αιώνα», υποστηρίζει ο κ. David Rothkopf, πρώην σύμβουλος στην κυβέρνηση Clinton και γνώστης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. «Έχουμε εισέλθει σε ένα αιώνα επικράτησης πολλών μεγάλων δυνάμεων».

Βέβαια τα στατιστικά στοιχεία δεν επιβεβαιώνουν την παραπάνω εικόνα. Έχοντας μερίδιο 22% στο παγκόσμιο εισόδημα οι ΗΠΑ δεν έχουν χάσει την οικονομική τους κυριαρχία. Επίσης δεν έχουν χάσει στο ελάχιστο την στρατιωτική τους δύναμη: ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο των επτά μεγαλύτερων δυνάμεων της υφηλίου συνολικά.

«Οι ΗΠΑ παραμένουν η μοναδική χώρα που μπορεί να ξεκινήσει μία στρατιωτική εκστρατεία οπουδήποτε στην υφήλιο», τονίζει ο κ. Richard Clarke, πρώην σύμβουλος επί αντιτρομοκρατικών θεμάτων στις κυβερνήσεις Clinton και Bush και προσθέτει «αυτό θα συνεχίσει να ισχύει και για τα υπόλοιπα 25 χρόνια».

Τι είναι, λοιπόν, αυτό που άλλαξε την εικόνα κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10ετίας; Ο καλύτερος τρόπος είναι να συγκρίνουμε τις ΗΠΑ της παγκοσμιοποίησης επί Clinton με τις υπερχρεωμένες ΗΠΑ που κληρονόμησε ο Barack Obama από τον George Bush.

Με ηγέτες τους κ. Robert Rubin και Lawrence Summers, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης Clinton πέρασε μεγάλο μέρος της 10ετίας επιβάλλοντας τον τρόπο αντίδρασης του ΔΝΤ σε ό,τι αφορά την στήριξη προβληματικών οικονομιών: από το Μεξικό του 1994 έως τα θύματα της ασιατικής κρίσης το 1997.

Σήμερα οι ΗΠΑ καθαρίζουν τα συντρίμμια από την ισχυρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία, μία κρίση η οποία γεννήθηκε στις ΗΠΑ. Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσει κάποιος πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα είναι να μάθει την αντίδραση των Κινέζων φοιτητών στους οποίους μιλούσε ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών κ. Timothy Geithner στο Πεκίνο. Όταν ο κ. Geithner υποστήριξε ότι οι κινεζικές επενδύσεις σε δολάρια είναι ασφαλείς, τότε όλοι η αίθουσα… τραντάχθηκε από τα γέλια.

Η μεγαλύτερη, δε, διαφορά είναι ότι οι ΗΠΑ έχασαν την κυριαρχία τους και σε πνευματικό επίπεδο. Στη δεκαετία του ’90 οι ΗΠΑ ήταν το μοντέλο που ενέπνεε. Τον Απρίλιο του 2009, στη σύνοδο του G20 στο Λονδίνο ήταν ο κ. Gordon Brown –άλλωστε ένθερμος θαυμαστής του αμερικανικού καπιταλισμού- ο οποίος ουσιαστικά κήρυξε την λήξη της αμερικανικής ηγεμονίας.

Στη δεκαετία του ’90 στο βιβλίο του το «Τέλος της Ιστορίας» ο κ. Francis Fukuyama υποστήριζε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αποτελούσε την εξαφάνιση του τελευταίου ιδεολογικού ανταγωνιστή στον δημοκρατικό καπιταλισμό, έννοια την οποία αντιπροσώπευαν με τον καλύτερο τρόπο οι ΗΠΑ.

Σήμερα οι άνθρωποι μιλούν για την «ανάδειξη των υπολοίπων», τονίζοντας παράλληλα ότι αρκετές νέες δυνάμεις –όπως για παράδειγμα η Κίνα- δεν είναι διόλου πιο δημοκρατικές απ’ ότι ήταν στα χρόνια της διακυβέρνησης των ΗΠΑ από τον Clinton.

Η εκλογή του κ. Barack Obama τον Νοέμβριο του 2008 είχε πολύ μεγάλη συμβολή στο να «κλείσει» κάποιες πληγές για τις ΗΠΑ. Βάσει έρευνας του ινστιτούτου Pew η νίκη του κ. Obama «διέγραψε» σημαντικό μέρος των αρνητικών απόψεων για τις ΗΠΑ που είχαν επικρατήσει επί της διακυβέρνησης Bush.

Όμως η ευφορία από την εκλογή του κ. Obama δεν μπόρεσε να εξαλείψει τις συνέπειες μίας διακυβέρνησης που οδήγησε τις ΗΠΑ σε υψηλό έλλειμμα αλλά και σε στρατιωτικές εκστρατείες που κράτησαν παραπάνω απ’ ότι έπρεπε και ταπείνωσαν τις ΗΠΑ στους πολέμους Ιράκ και Αφγανιστάν.

Ακόμη και εάν ο κ. Obama κατορθώσει να θέσει σε καλή πορεία τα δημοσιονομικά δεδομένα των ΗΠΑ θα χρειαστούν πολλά χρόνια ώστε να επιστρέψουν σε καλή πορεία. Στο μεσοδιάστημα οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναμένουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και υψηλότερη ανεργία σε σύγκριση με τα επίπεδα που βρίσκονταν πριν την έναρξη της κρίσης.

Επιπρόσθετα αρκετοί υποστηρίζουν ότι η πιστωτική αξιοπιστία των ΗΠΑ δεν πρόκειται να αποκατασταθεί πλήρως, με δεδομένο και το υψηλό επίπεδο των χρεών τους που κατέχουν ξένοι επενδυτές. Ας μην ξεχνάμε ότι στην κατοχή της Κίνας βρίσκεται το 13% των αμερικανικών, κρατικών ομολόγων.

Εντός της επόμενης 10ετίας προβλέπεται ότι το χρέος των ΗΠΑ θα διπλασιαστεί από το 85% του ΑΕΠ που είναι σήμερα, φθάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και μάλιστα αυτή η πρόβλεψη δεν «μετρά» τις οφειλές σε σύστημα υγείας και σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αλλά ούτε και το κόστος του νέου συστήματος προστασίας των ηλικιωμένων που προωθεί η αμερικανική κυβέρνηση.

Αν και δεν ταιριάζει σε μία χρόνια που κτίστηκε υπό το φως του «αμερικανικού ονείρου», οι περισσότεροι Αμερικανοί θεωρούν ότι η χώρα τους βρίσκεται σε λάθος δρόμο. Ακόμη μεγαλύτερος αριθμός πολιτών πιστεύει ότι τα παιδιά του θα ζήσουν σε δυσκολότερες συνθήκες από τους ίδιους. Όσο οι ίδιοι οι Αμερικανοί δεν κατορθώσουν να ανακτήσουν την αισιοδοξία τους, τόσο οι «άλλοι», οι παρατηρητές θα ψάχνουν τις αιτίες για την σκουριά στην ψυχή τους…

© The Financial Times Limited 2009. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation