Το τέλος των μεγάλων τραπεζών

Η HSBC προχώρησε σε μαζικές απολύσεις επειδή είδε πώς λειτουργούν οι εταιρίες του τεχνολογικού κλάδου και συνειδητοποίησε ότι η τράπεζα μοιάζει με δεινόσαυρο που είτε πρέπει να χάσει βάρος είτε θα εξαφανιστεί.

Δημοσιεύθηκε: 11 Αυγούστου 2011 - 12:41

Frank Partnoy*

Πόσοι άνθρωποι χρειάζονται τελικά για να λειτουργήσει μία σύγχρονη τράπεζα και πόσο ψηλά θα έπρεπε να τελεί υπό διαπραγμάτευση μία τραπεζική μετοχή; Οι μαζικές απολύσεις που ανακοινώθηκαν πρόσφατα αλλά και η κάθετη πτώση στις μετοχές του τραπεζικού κλάδου δείχνουν ότι η απάντηση και στα δύο ερωτήματα μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από όσο πιστεύουμε.

Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Μέχρι το μέσον της συνεδρίασης της Τετάρτης, οι μετοχές της Barclays και της Credit Suisse -και οι δύο τράπεζες ανακοίνωσαν απολύσεις την προηγούμενη εβδομάδα- κατέγραφαν μηνιαία πτώση 20%. Η μετοχή της HSBC -η οποία προχωρά σε περικοπές 30.000 θέσεων εργασίας, που αντιστοιχούν στο 10% του εργατικού της δυναμικού- έχει υποχωρήσει κατά 17%. Η μετοχή της Lloyds -που προχωρά σε 15.000 απολύσεις- έχει μειωθεί εξίσου.

Άλλοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί, όπως η Goldman Sachs και η UBS, έχουν επίσης ανακοινώσει μαζικές απολύσεις και πλήττονται από διψήφια ποσοστά υποχώρησης των μετοχών τους. Υπάρχει ακόμα και η περίπτωση της Bank of America και της Citigroup: οι δύο τράπεζες αυτήν την εβδομάδα δέχτηκαν τις πιο έντονες πιέσεις από τους επενδυτές και αθροιστικά απασχολούν περισσότερους από 500.000 ανθρώπους.

Συνήθως, οι περικοπές θέσεων εργασίας έχουν θετική υποδοχή από τους επενδυτές γιατί μειώνουν το κόστος λειτουργίας Αυτές οι απολύσεις, όμως, οδηγούν τους εργαζομένους και τους επενδυτές σε ένα σπιράλ θανάτου. Οι απολύσεις είναι σαφώς δυσμενής είδηση για τους απασχολουμένους των τραπεζών, αλλά αποδεικνύονται ακόμη δυσμενέστερη είδηση για τους επενδυτές, οδηγώντας σε πτώση των μετοχών, σε νέες πιέσεις τις διοικήσεις των τραπεζών και κατά συνέπεια σε νέες απολύσεις κοκ.

Οι αναλυτές του τραπεζικού κλάδου επισημαίνουν διάφορους παράγοντες που προκαλούν την κάμψη των τίτλων, όπως η έκθεσή τους στο κόστος αποζημιώσεων, η επιδείνωση της επενδυτικής και της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και η επιβράδυνση της οικονομίας. Υπάρχει, όμως, ένας κυρίαρχος ο οποίος επίσης εξηγεί και την τάση για περικοπές θέσεων εργασίας: οι τράπεζες γίνονται ολοένα και λιγότερο σημαντικές.

Από θεωρητική άποψη, ο ρόλος τους στην οικονομία είναι περιορισμένος. Ιστορικά αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε πιστωτές και οφειλέτες. Το μεγαλύτερο μέρος των τραπεζικών λειτουργιών -δανεισμός, ανάληψη ασφαλιστικών κινδύνων, πωλήσεις, συγχωνεύσεις, trading και διαχείριση κεφαλαίων- περιστρέφεται γύρω από την κατανομή των κεφαλαίων.

Με την πάροδο του χρόνου, όμως, οι τράπεζες επεκτάθηκαν σε πιο επικίνδυνες και πολύπλοκες δραστηριότητες -όπως σε δομημένους τίτλους, trading παραγώγων και αρμπιτράζ ρυθμίσεων-, οι οποίες συμβάλλουν σε κατανομή των κεφαλαίων με πιο στρεβλό τρόπο. Ακόμη κι έτσι, όμως, πρόκειται για κατανομή κεφαλαίου. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή είναι η βασική δραστηριότητά τους.

Στο μέλλον, η τεχνολογική πρόοδος και το Διαδίκτυο θα οδηγήσουν σε μείωση του αριθμού των εργαζομένων που θα απαιτείται για την κατανομή των κεφαλαίων, όπως έγινε και σε άλλους κλάδους. Ο αριθμός των απασχολουμένων θα παίζει επίσης μικρότερο ρόλο στη σύναψη συμφωνιών και στο trading, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο έγινε για άλλες δραστηριότητες, όπως τα αεροπορικά ταξίδια και οι καταναλωτικές αγορές.

Η μείωση του εργατικού δυναμικού της HSBC είναι πολύ δραματική επειδή η διοίκησή της είδε πώς λειτουργούν οι εταιρίες του τεχνολογικού κλάδου και συνειδητοποίησε ότι η τράπεζα μοιάζει πλέον με δεινόσαυρο που είτε πρέπει να χάσει βάρος είτε θα εξαφανιστεί.

Ας δούμε τις διαφορές του εργατικού δυναμικού στις τράπεζες και στις εταιρίες του τεχνολογικού κλάδου: Η HSBC και η Google σαφώς έχουν ουσιώδεις διαφορές, όμως και οι δύο επικεντρώνονται στην καινοτομία και στην παροχή υπηρεσιών, ενώ επίσης έχουν σχεδόν ισάξια χρηματιστηριακή αξία. Το εντυπωσιακό, όμως, είναι πως η Google δημιουργεί αυτά τα νούμερα με λιγότερους από 30.000 εργαζομένους, όσους απολύει τώρα η HSBC.

Το Facebook και οι όμοιοί του επίσης προσφέρουν υπηρεσίες διανομής -όπως οι τράπεζες-, μόνο που διανέμουν περιεχόμενο αντί για κεφάλαια. Τόσο οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όσο και οι τράπεζες διανέμουν πληροφορίες: στη μία περίπτωση πρόκειται για προσωπικά δεδομένα και στην άλλη για χρήματα. Όπως όμως συμβαίνει και με την Google, έτσι και σε αυτήν την περίπτωση τα νούμερα στο εργατικό δυναμικό διαφέρουν πολύ. Η μετοχή του Facebook βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα από τις μετοχές πολλών τραπεζών και η εταιρία απασχολεί μόλις 2.000 υπαλλήλους.

Ας δούμε την εξής θεωρητική υπόθεση: εάν όλες οι τράπεζες είχαν καταρρεύσει στη χρηματοοικονομική κρίση του 2007 - 2008 και οι Αρχές έδιναν την άδεια στην Apple, στο Facebook, στην Google και στη Microsoft να αναλάβουν τις λειτουργίες κατανομής κεφαλαίων, πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση;

Είναι σαφές ότι αυτού του τύπου οι νεοτράπεζες θα προσελάμβαναν τους καλύτερους δανειστές, traders, αναλυτές και συμβούλους…, τους ανθρώπους που έχουν την καλύτερη σχέση και γνώση των θεσμών που σχετίζονται με τη ζήτηση ή την προσφορά κεφαλαίων. Το ερώτημα είναι εάν θα τους προσελάμβαναν όλους. Έστω τους μισούς. Πόσοι άνθρωποι πραγματικά χρειάζονται για να λειτουργήσει μία τράπεζα; Τα hedge funds αναλαμβάνουν παραδοσιακές τραπεζικές δραστηριότητες με ένα κλάσμα των εργαζομένων που απασχολούν οι τράπεζες.

Για να έχουμε απαντήσεις στα παραπάνω θα πρέπει να αναρωτηθούμε το εξής: ποιο συμφέρον επιδιώκει μια επιχείρηση; Για τις περισσότερες εταιρίες η απάντηση είναι το συμφέρον των μετόχων. Για τις τράπεζες, όμως, φαίνεται πως η απάντηση βρίσκεται στο συμφέρον των εργαζομένων.

Στο μέλλον, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν πιέσεις και από τους δύο. Θα καταλαμβάνουν μικρότερο μέρος της οικονομίας και θα είναι λιγότερο κερδοφόρες. Σε μία δεκαετία θα υπάρχουν λιγότεροι επαγγελματίες που θα ασχολούνται με τη Wall Street απ' ό,τι σήμερα. Καθώς οι τράπεζες επιστρέφουν στον πιο περιορισμένο αρχικό τους ρόλο της κατανομής κεφαλαίων, θα κληθούν να απαντήσουν σε δύσκολα διλήμματα ως προς το ποιον να ευνοήσουν: τους μετόχους ή τους εργαζομένους.

Η πρόσφατη αναταραχή που διαπιστώνεται στον τραπεζικό κλάδο δείχνει τη βαθιά ειρωνεία: αν και οι τράπεζες θα έπρεπε να είναι πρότυπα του καπιταλισμού, τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι τραπεζικοί υπάλληλοι σταθερά κερδίζουν τη μάχη ενάντια στα μετοχικά κεφάλαια. Τα μεγαλύτερα οφέλη από την επέκταση των τραπεζών τα αποκόμισαν αυτοί. Όπως ακριβώς οι επαγγελμαμίες αθλητές λαμβάνουν αστρονομικές αμοιβές, αφήνοντας τους ιδιοκτήτες των ομάδων με πενιχρά κέρδη, αν όχι με ζημίες. Οι ιδιοκτήτες ομάδων δέχονται αυτήν τη μεταχείριση σε αντάλλαγμα την αίγλη που αποκομίζουν. Η επένδυση σε μία τράπεζα, όμως, δεν είναι τόσο διασκεδαστική και οι μέτοχοί τους στο μέλλον θα προσανατολιστούν σε λιγότερα παιχνίδια, με ακόμη λιγότερους παίκτες.

*Ο κ. Frank Partnoy είναι καθηγητής Νομικής στο πανεπιστήμιο του San Diego.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation