Ανοιχτή επιστολή από τον... Adam Smith

Αλήθεια, τι θα έλεγε ο Adam Smith για τoν σημερινό καπιταλισμό; Θα είχε δεύτερες σκέψεις για το σύστημα που επινόησε; Θα το υπερασπιζόταν ή μήπως θα πρότεινε κάποιες... μετατροπές; Η απάντηση διά χειρός David Rubenstein.

Δημοσιεύθηκε: 10 Ιανουαρίου 2012 - 14:10

David Rubenstein

Προς: Τους καπιταλιστές ανά τον κόσμο
Από: Άνταμ Σμιθ

Τι απέγινε στον αγαπημένο μου καπιταλισμό; Οι χώρες παραπαίουν, οι διαδηλωτές εξαγριώνονται, οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται, τα ελλείμματα εκτοξεύονται…, οι αρετές του καπιταλισμού τίθενται εν αμφιβόλω. Έχω κάποιες σκέψεις για το πώς θα μπορέσει να διατηρηθεί αυτό το σύστημα μερικούς αιώνες ακόμη, ή τουλάχιστον για το πώς θα αποδώσει καλύτερα το 2012 από ό,τι το 2011.

Με χαρά διαπιστώνω ότι ο καπιταλισμός θριάμβευσε έναντι του κομουνισμού και του σοσιαλισμού σχεδόν σε κάθε μέρος του πλανήτη και πως πολλοί επιδέξιοι καπιταλιστές βρίσκονται -ειρωνικά- σε χώρες όπου κάποτε επικρατούσαν ο κομουνισμός και ο σοσιαλισμός (και τώρα με τρυφερότητα αποκαλούνται αναδυόμενες οικονομίες).

Αυτός ο θρίαμβος συνέβη επειδή η μεγαλύτερη δύναμη του καπιταλισμού -παραγωγική οικονομική δραστηριότητα- πέτυχε τη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για πιο πολύ κόσμο, και μάλιστα σε μεγαλύτερο επίπεδο από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί οποιοσδήποτε, ακόμη και εγώ. Έχοντας περισσότερο πλούτο, τα δισεκατομμύρια άνθρωποι που βρίσκονται πλέον στη μεσαία τάξη, μπορούν να εξασφαλίσουν εκπαίδευση για τους απογόνους τους, να αγοράσουν τα απαραίτητα, αλλά και κάποιες πολυτέλειες σε επίπεδα που κάποτε θεωρούνταν αδιανόητα: μπορούν να κάνουν δραστηριότητες αναψυχής για μεγαλύτερο μέρος του βίου τους και να συνταξιοδοτηθούν με υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ασφάλειας.

Όλα αυτά είναι ικανοποιητικά.

Αυτό που δεν με ικανοποιεί είναι η άποψη ότι ο καπιταλισμός πρέπει να λειτουργεί τέλεια για να δικαιολογείται η ύπαρξή του. Ποτέ δεν είπα ότι θα λειτουργήσει τέλεια. Είπα απλώς ότι είναι η καλύτερη εναλλακτική επιλογή, όπως είχε πει και ο Winston Churchill για τη Δημοκρατία.

Πάντα ήξερα ότι υπάρχουν δύο βασικά ελαττώματα, τα οποία είδαμε να βγαίνουν στην επιφάνεια τα τελευταία λίγα χρόνια: Το πρώτο είναι ο αχαλίνωτος ενθουσιασμός για τη δημιουργία πλούτου, που δημιουργεί μη διατηρήσιμες εκρηκτικές ανόδους και αναπόφευκτες καταρρεύσεις. Η Μεγάλη Ύφεση, η οποία προκλήθηκε από τη φθηνή πίστωση, είναι ένα κλασικό παράδειγμα αυτού του ελαττώματος.

Το δεύτερο είναι η ανισότητα που εμφανίζεται όταν η φόρα για τη δημιουργία πλούτου αφήνει πίσω εκείνους που δεν μπορούν να προσαρμοστούν και να ανταγωνιστούν τους μεγάλους παίκτες (και στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς να φταίνε οι ίδιοι). Η ανισότητα των εισοδημάτων σε πολλές πλούσιες χώρες τώρα βρίσκεται στο μεγαλύτερο επίπεδο από τότε όπου ήμουν εγώ μέσα στα πράγματα. Ούτε και τώρα είναι τόσο ωραία η κατάσταση.

Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει γιατρειά για τα δύο βασικά ελαττώματα του καπιταλισμού. Μπορώ να σας πω, όμως, τι θα έκανα εγώ το 2012 για να επανέλθει το σύστημα στα πόδια του και να προσαρμόσω την ανισότητα των εισοδημάτων:

1. Σωτηρία του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ε.Ε είναι η μεγαλύτερη οικονομική μονάδα στον κόσμο και είναι ουσιώδες για την παγκόσμια ευημερία να είναι λειτουργική και δραστήρια. Οι μεγαλύτερες χώρες που μετέχουν στο ευρώ -και επίσης εκείνες που βρίσκονται εκτός ευρωζώνης, αλλά και αυτές που εξαρτώνται από την επιτυχία της Ε.Ε.- πρέπει τώρα να βάλουν το χέρι βαθιά στην τσέπη για να σώσουν το ευρώ. Εάν δεν το κάνουν, η οδύνη και το κόστος θα είναι ακόμη μεγαλύτερα στο μέλλον. Και εκείνες που έχουν λιγότερα μέσα θα υποφέρουν ακόμη περισσότερο εάν εγκαταλειφθεί το ευρώ.

2. Λύση στο χρέος και στο έλλειμμα των ΗΠΑ. Προς έκπληξή μου, όταν η υπερεπιτροπή απέτυχε να καταλήξει σε κάποιον συμβιβασμό, οι αγορές δεν πτοήθηκαν από το έλλειμμα του 1,4 τρισ. δολ. και το αθροιστικό χρέος που ξεπερνά τα 16 τρισ. δολ. Προσοχή, όμως! Κάποια στιγμή το 2012, οι αγορές θα ξυπνήσουν και θα πουν: «Όχι, δεν μπορούμε να περιμένουμε μέχρι τις προεδρικές εκλογές για να λυθεί αυτό το θέμα». Η κυβέρνηση Obama και το Κογκρέσο πρέπει σύντομα να βρουν ένα αξιόπιστο πακέτο μείωσης του χρέους. Σε αντίθετη περίπτωση, όπως και συνέβη και στην Ευρώπη, θα οδηγηθούμε σε σκληρές λύσεις, τις οποίες θα επιβάλουν οι αγορές και θα πλήξουν δυσανάλογα τα χαμηλά εισοδήματα και τους μη προνομιούχους. Αυτό δεν είναι αποδεκτό και δεν είναι ο καλώς νοούμενος καπιταλισμός.

3. Ενσωμάτωση των αγορών που έχουν πλέον αναδυθεί. Ο κόσμος πρέπει να αναγνωρίσει ότι το κέντρο του καπιταλισμού μετατοπίζεται στις αναδυόμενες αγορές - όπου θα καταγραφεί και η μεγαλύτερη ανάπτυξη το 2012. Η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, όμως, έχουν ήδη αναδυθεί συγκριτικά με άλλες οικονομίες και πρέπει να ενοποιηθούν πλήρως στην παγκόσμια διαδικασία των λήψεων οικονομικών αποφάσεων. Σε αντίθετη περίπτωση, δεν θα υπάρχουν διαθέσιμα με ανεκτούς όρους κεφάλαια που χρειάζονται πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες. Και πάλι οι φτωχοί θα πληγούν πολύ περισσότερο από τους πλούσιους.

4. Εκπαίδευση. Εκπαίδευση. Εκπαίδευση. Η μεγαλύτερη αιτία της ανισότητας στο εισόδημα είναι η ζοφερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η εκπαίδευση πρώτου και δεύτερου βαθμού. Η αναντιστοιχία ανάμεσα στις διαθέσιμες θέσεις εργασίας και στους ικανούς υποψήφιους διευρύνεται, με αποτέλεσμα τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, ακόμα μεγαλύτερη ανισότητα μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων και στο τέλος κοινωνική αναταραχή. Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να στηρίξουν μεταρρυθμίσεις, να εξασφαλίσουν αποτελεσματική χρηματοδότηση και να διανείμουν τους πόρους πιο αποτελεσματικά. Με την εκπαίδευση όλων των παιδιών και τη συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων, τα κράτη μπορούν να προετοιμάσουν πιο αποτελεσματικά τους εργαζόμενους να αγκαλιάσουν τις νέες τεχνολογίες.

Η αλήθεια είναι ότι έχει περάσει πολύς καιρός από την τελευταία φορά όπου έγραψα. Όμως, η πίστη μου στον καπιταλισμό είναι ακλόνητη. Τα προβλήματα που υπάρχουν -η διάσωση της Ε.Ε., η διόρθωση του προϋπολογισμού των ΗΠΑ, το καλωσόρισμα των αναδυόμενων αγορών ως πλήρων εταίρων και η ανάδειξη της εκπαίδευσης σε βασική προτεραιότητα- είναι οι μεγάλες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα.

Είναι ο μόνος τρόπος ώστε να συνεχιστεί η δημιουργία πλούτου για όλα τα κράτη και όλο τον κόσμο και να αποκτήσει ο καπιταλισμός τη γνησιότητα που χρειάζεται για να πετύχει.

*Ο κ. David Rubenstein είναι γενικός διευθυντής και συνιδρυτής της The Carlyle Group.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation