Το αόρατο χέρι της αγοράς μας ταΐζει

Η σύγχρονη Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων: Βόρειος-Νότιος Κορέα, Ανατολική-Δυτική Γερμανία, Φινλανδία-Εσθονία. Ο μεροληπτικός καπιταλισμός, όμως, είναι πολύ διαφορετικός από την οικονομία της αγοράς.

Δημοσιεύθηκε: 18 Ιανουαρίου 2012 - 13:24

John Kay

Μετά από εξήντα χρόνια διάσπασης της κορεατικής χερσονήσου, έχουν δημιουργηθεί δύο κράτη με πολύ διαφορετικά επίπεδα διαβίωσης, που συνυπάρχουν σε μία χώρα.

Η διάσπαση της Γερμανίας κατέληξε στη δημιουργία δύο χωρών που ήταν και οι δύο λειτουργικές από οικονομική πλευρά, αλλά η μία πολύ πιο πλούσια από την άλλη. Ένα ακόμη παράδειγμα της σύγχρονης ιστορίας, που δεν έχει παρατηρηθεί αρκετά, είναι η Φινλανδία και η Εσθονία, οι οποίες είχαν την ίδια κατάληξη.

Υπάρχουν ελάχιστα ελεγχόμενα παραδείγματα στην οικονομική επιστήμη. Αυτές οι περιπτώσεις, όμως, είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε και τα αποτελέσματά τους είναι σαφή. Όσο δύσκολο κι αν είναι να το αντιληφθεί κανείς στις μέρες μας, πολλοί σοβαροί σχολιαστές κατά τη δεκαετία του 1960, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, εκτιμούσαν ότι η οικονομική πρόοδος της Ρωσίας ήταν απειλή για την ηγεμονία της Δύσης. Οι Αριστεροί σχολιαστές ήταν αφελώς εύπιστοι και οι Δεξιοί σχολιαστές έπεσαν θύματα παρανοϊκής φαντασίας.

Μία ιστορία μάλιστα αναφέρει την επίσκεψη ενός Ρώσου στις ΗΠΑ, ο οποίος εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από το πόσο γεμάτα ήταν τα ράφια στα αμερικανικά super markets που ρώτησε: «Και ποιος είναι, λοιπόν, υπεύθυνος για τη μεταφορά του ψωμιού στη Νέα Υόρκη;». Η απάντηση που του δόθηκε -ότι όχι μόνο δεν υπάρχει κάποιος υπεύθυνος γι' αυτήν τη θέση, αλλά πως είναι και παράνομο να διεκδικήσει κανείς ένα τέτοιο αξίωμα- τον εξέπληξε. Όπως είπαν και οι οικονομολόγοι Kenneth Arrow και Frank Hahn, «η απάντηση που δίνει αμέσως η κοινή λογική στο ερώτημα πώς θα φαίνεται μία οικονομία που κινητοποιείται από την απληστία και ελέγχεται από πολύ μεγάλο αριθμό παραγόντων πιθανότατα θα είναι: 'θα μοιάζει με χάος'».

Το ένστικτό μας λέει ότι μία κεντρική κατανομή των πόρων θα είναι πιο αποτελεσματική από την ασυντόνιστη κατανομή. Στην οικονομία της αγοράς, αυτό το λάθος συνεχώς μας οδηγεί στο να υπερεκτιμούμε τα οικονομικά πλεονεκτήματα και τη μακροβιότητα των μεγάλων επιχειρήσεων.

Το ένστικτό μας για τα οφέλη του μεγέθους και του συγκεντρωτισμού είναι σε γενικές γραμμές λάθος, εν μέρει επειδή το σύστημα των τιμών μπορεί να συντονίσει καλά τις αποκεντρωμένες αποφάσεις πολλών μικρών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Η διορατικότητα του Adam Smith για το αόρατο χέρι συχνά παρερμηνεύεται με αυτόν τον τρόπο και οι σύγχρονοι μαθηματικοί οικονομολόγοι έχουν επαληθεύσει αυτήν τη θέση με μεγαλύτερη ακρίβεια.

Εάν, όμως, ο συντονισμός ήταν η μόνη δύναμη της οικονομίας της αγοράς, τότε και ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής θα μπορούσε να κάνει αυτήν τη δουλειά εξίσου καλά. Οι υπολογιστές είναι πολύ καλοί στην επεξεργασία πληροφοριών. Οι τιμές και οι επιχειρηματίες της οικονομίας της αγοράς, όμως, είναι πολύ καλύτεροι στην εκμαίευση των πληροφοριών, των προτιμήσεων και των προϊόντων που χρειάζονται για να γίνουν αυτοί οι υπολογισμοί.

Οι τιμές και οι επιχειρηματίες διαχειρίζονται τη διαδικασία ανακάλυψης της αγοράς. Μία οικονομία της αγοράς που λειτουργεί σωστά επιτρέπει ατελείωτους πειραματισμούς μικρής κλίμακας. Όταν πετυχαίνουν αυτά τα πειράματα, τότε σύντομα βρίσκουν μιμητές. Όταν αποτυγχάνουν, όπως συμβαίνει συχνά, τότε εγκαταλείπονται. Οι κεντρικές οικονομίες δεν έχουν αυτόν τον πειθαρχημένο πλουραλισμό και πειραματίζονται πολύ σπάνια. Και όταν το κάνουν το πράττουν σε μεγάλη κλίμακα.

Συχνά στερούνται σοβαρή πληροφόρηση. Οι υποτελείς έχουν κάθε λόγο να λένε στον μεγάλο ηγέτη ό,τι θέλει να ακούσει. Βλέπουμε τους ίδιους μηχανισμούς να λειτουργούν και στις δικές μας μεγάλες επιχειρήσεις.

Και τι γίνεται με τα κέρδη; Ούτε η Βόρειος Κορέα έχει απελευθερωθεί από το κίνητρο του κέρδους. Η δυναστεία των Kim και η κλίκα που τους περιτριγυρίζει μπορεί να δηλώνει ότι περιφρονεί τον καπιταλισμό, αλλά κατανοεί τον στόχο του προσωπικού πλούτου όσο και οι μεγάλοι της Wall Street.

Η διαφορά ανάμεσα στη Βόρειο Κορέα και στις ΗΠΑ δεν είναι πως η μία κοινωνία επιτρέπει περισσότερο την απληστία από ό,τι η άλλη. Και στις δύο χώρες, όπως και σε πολλές άλλες, υπάρχουν πολλοί άπληστοι άνθρωποι και πολλοί που δεν είναι. Και εκείνοι που είναι άπληστοι εκπροσωπούνται δυσανάλογα στην κρατούσα ελίτ.

Η διαφορά έγκειται στον τρόπο με τον οποίο επιδιώκεται αυτή η απληστία - όταν η αναζήτηση κερδών κατευθύνεται στη δημιουργία νέου πλούτου ή αντιθέτως στην οικειοποίηση του πλούτου που έχουν ήδη δημιουργήσει άλλοι άνθρωποι.

Μία επιτυχημένη οικονομία της αγοράς δίνει έμφαση σε αυτό το θέμα και απαγορεύει την οικειοποίηση του πλούτου των άλλων με κανόνες και θεσμούς σε μία δομή που εξελίχθηκε αργά και απαιτεί συνεχή υπεράσπιση ενάντια σε εκείνους που θα χρησιμοποιήσουν την οικονομική και πολιτική τους ισχύ για να την παρακάμψουν. Η επιτυχία ή η αποτυχία αυτής της προσπάθειας είναι η βασική εξήγηση ως προς το γιατί ορισμένες κοινωνίες είναι φτωχές και άλλες είναι πλούσιες. Ο μεροληπτικός καπιταλισμός είναι πολύ διαφορετικός από την οικονομία της αγοράς.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation