Το παιχνίδι καταλογισμού ευθυνών για την Κύπρο

Τώρα που το κυπριακό κοινοβούλιο απέρριψε το σχέδιο της ευρωζώνης για διάσωση της χώρας, θα αρχίσει η εκτόξευση αλληλοκατηγοριών. Τι "παίχτηκε" στο παρασκήνιο της συνεδρίασης του Eurogroup.

Δημοσιεύθηκε: 20 Μαρτίου 2013 - 13:35

Peter Spiegel

Το παιχνίδι καταλογισμού ευθυνών για την Κύπρο

Τώρα που το κυπριακό κοινοβούλιο απέρριψε το σχέδιο της ευρωζώνης για διάσωση της χώρας, θα αρχίσει -σχεδόν αμέσως- η εκτόξευση αλληλοκατηγοριών. Για την ακρίβεια, είχαν ήδη ξεκινήσει πριν από την ψηφοφορία στην κυπριακή βουλή - σχεδόν αμέσως μόλις ανακοινώθηκε ότι το πρόγραμμα για τη διάσωση της Κύπρου περιλαμβάνει έκτακτη εισφορά 6,75% στους καταθετικούς λογαριασμούς κάτω των 100.000 ευρώ.

Από τότε, όλοι σχεδόν οι αξιωματούχοι που εμπλέκονταν στις διαπραγματεύσεις δήλωσαν πως δεν ήταν δική τους η απόφαση για την κατάσχεση των καταθέσεων από τους μικροκαταθέτες.

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν ο πρώτος που αποποιήθηκε την ευθύνη,

δηλώνοντας στον τηλεοπτικό σταθμό ARD την Κυριακή ότι δεν ήταν δική του ιδέα. «Προφανώς θα είχαμε σεβαστεί την εγγύηση για καταθέσεις έως και 100.000 ευρώ», δήλωσε. «Όμως αυτοί που δεν ήθελαν την εμπλοκή ιδιωτών (bail in) ήταν η κυπριακή κυβέρνηση, επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΚΤ αποφάσισαν γι' αυτήν τη λύση και τώρα πρέπει να το εξηγήσουν αυτό στον κυπριακό λαό».

Η συγκεκριμένη δήλωση εξόργισε την ΕΚΤ, η οποία αρνήθηκε την εμπλοκή της στην επιβολή του φόρου στους μικρότερους καταθέτες. «Θέλω να τονίσω με έμφαση ότι δεν ήταν η ΕΚΤ που πίεσε γι' αυτήν την ειδική δομή της συνεισφοράς που επελέγη. Ήταν το αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες», είπε τη Δευτέρα ο Γιοργκ Άσμουσεν, το μέλος της ΕΚΤ που χειρίστηκε τις διαπραγματεύσεις από την πλευρά της ΕΚΤ την Παρασκευή. «Παρείχαμε τεχνική βοήθεια με τους υπολογισμούς, όπως πάντα, αλλά δεν επιμείναμε σε αυτήν την ειδική δομή».

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο LinkedinΟ Γάλλος υπουργός Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί πρόσθεσε το όνομά του στη λίστα, λέγοντας πως ήταν υπέρ της εξαίρεσης των μικροκαταθετών «από την αρχή».

Πού βρίσκεται η αλήθεια; Συγκεντρώσαμε τα γεγονότα της Παρασκευής και του Σαββάτου για την έντυπη έκδοση της Δευτέρας, όμως φαίνεται πως μπορεί να χρειαστεί περισσότερη έρευνα για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους. Έχοντας μιλήσει με πολλούς συμμετέχοντες, παρουσιάζουμε έναν ακόμα πιο λεπτομερή απολογισμό:

Με δική τους παραδοχή, ο πρώτος οργανισμός που έθεσε την προοπτική της φορολόγησης των μικροκαταθετών στη συνεδρίαση της Παρασκευής ήταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όμως, η πρόταση που έγινε στο ξεκίνημα των διαπραγματεύσεων από τον Όλι Ρεν, τον Ευρωπαίο επίτροπο οικονομικών και νομισματικών υποθέσεων, δεν είχε κίνητρο την επιθυμία να καταληστευτούν οι τραπεζικές καταθέσεις των ηλικιωμένων. Απλώς οι εναλλακτικές φαίνονταν να είναι ακόμα χειρότερες.

«Αν η Γερμανία και οι σύμμαχοί της δεν είχαν τηρήσει τόσο σκληρή γραμμή…, η Κομισιόν δεν θα χρειαζόταν ποτέ να καταφύγει στην υποβολή οποιασδήποτε συμβιβαστικής πρότασης», ανέφερε αξιωματούχος φιλικά διακείμενος στην Κύπρο. «Θα υπήρχαν άλλοι τρόπου να πετύχουμε 7 δισ. ευρώ», πρόσθεσε, αναφερόμενος στο ποσό που ήθελε να κόψει το Βερολίνο από τον λογαριασμό ύψους 17 δισ. ευρώ της διάσωσης.

Ο Ο. Ρεν έβαλε στο τραπέζι ένα σχέδιο για μια σχετικά ήπια εισφορά στους μικρότερους καταθέτες: 3% για όλες τις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ, που θα αυξάνονταν σε 5% για τις καταθέσεις από 100.000 έως 500.000 ευρώ και 7% για καταθέσεις άνω των 500.000 ευρώ. Σύμφωνα με αξιωματούχους της Κομισιόν, το σκεπτικό του Ρεν ήταν διπλό.

Πρώτον, ένα μεγάλο… τρένο με τη μορφή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ερχόταν καταπάνω τους, το οποίο, με την υποστήριξη του Βερολίνου και μιας διευρυνόμενης ομάδας χωρών με παρόμοιες αντιλήψεις, ζητούσε κάτι πολύ μεγαλύτερο: «κούρεμα» 40% σε όλες τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ και ίσως ακόμα παραπάνω.

Η Κομισιόν φοβήθηκε ότι αυτό όχι μόνο θα προκαλούσε πανικό σε άλλες χώρες τις ευρωζώνης, αλλά θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μαζική φυγή κεφαλαίων από την Κύπρο, και ιδιαίτερα των Ρώσων καταθετών. Αυτό θα διέλυε ολόκληρο το χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας - που αποτελεί και τον πυρήνα της οικονομίας της. Αν καταστραφεί ο χρηματοοικονομικός τομέας, η Κύπρος θα πρέπει να βασιστεί αποκλειστικά και μόνο στον τουρισμό - και μεγάλο μέρος του τουρισμού βασίζεται σε Ρώσους, οι οποίοι επίσης θα εξαλείφονταν.

Υπήρχε επίσης ο φόβος στην Κομισιόν ότι το πλήρες bail in του ΔΝΤ -αν και στόχο είχε μόνο τις μη εξασφαλισμένες καταθέσεις- θα κατέληγε στο να καταστρέξει και τους μικρότερους καταθέτες. Η μαζική φυγή καταθέσεων θα κατέστρεφε τις κυπριακές τράπεζες, και χωρίς χρήματα στο πρόγραμμα εγγύησης καταθέσεων της Λευκωσίας δεν θα υπήρχαν χρήματα για κανέναν να αποζημιωθεί. Όλοι οι καταθέτες θα έχαναν τις καταθέσεις τους.

Εκείνη την ώρα δεν φαινόταν ότι υπήρχαν και πολλοί αξιωματούχοι που ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τη συμμετοχή των μικροκαταθετών στο σχέδιο της έκτακτης εισφοράς. Νωρίτερα την Παρασκευή, στη συνεδρίαση του euro working group που πραγματοποιήθηκε πριν από τη σύνοδο, ο πρόεδρος της ομάδας, ο Αυστριακός Τόμας Βάιζερ και ο Άσμουσεν είχαν ήδη δοκιμάσει την ιδέα του μηδενικού επιτοκίου για τις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ.

Σύμφωνα με έναν συμμετέχοντα, ο μόνος που στήριξε ενεργά την ιδέα ήταν ο Ramon Fernandez, διαχειριστής χρέους της Γαλλίας -γεγονός που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του Μοσκοβισί ότι από την αρχή είχε ταχθεί ενάντια στην επιβολή της εισφοράς στους μικρότερους καταθέτες. «Τους υπόλοιπους δεν τους ένοιαζε», πρόσθεσε.

Όταν έπεσε στο τραπέζι η πρόταση του Ρεν, ο Νίκος Αναστασιάδης δεν ενθουσιάστηκε. Όμως αποφάσισε να τη δεχθεί για τον ίδιο περίπου λόγο για τον οποίον ο Ρεν έκανε την προταση: για τον φόβο ότι το σχέδιο που στήριζε το ΔΝΤ θα ήταν πολύ σκληρότερο.

«Αφού αυτή ήταν η μόνη εναλλακτική πρόταση στο πλήρες bail in, υποστηρίχθηκε από την ΕΚΤ και έναν αριθμό κρατών μελών, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και επίσης από τον Γερούν Ντάισελμπλουμ», δήλωσε πηγή που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.

Αν και το πρώτο σχέδιο δεν έβγαζε και τα 7 δισ. ευρώ από την εισφορά στις καταθέσεις, η Κομισιόν ήλπιζε πως το ΔΝΤ και η ομάδα της οποίας ηγούνταν η Γερμανία θα ήταν πρόθυμοι να αποδεχθούν την επιβολή ορισμένων άλλων φόρων και την άντληση εσόδων και από αλλού, αντί να στηρίζονται αποκλειστικά στους καταθέτες των κυπριακών τραπεζών.

Όταν όμως ο Ρεν και ο Αναστασιάδης συναντήθηκαν τις πρώτες πρωινές ώρες με μια μιρκή ομάδα η οποία αποτελούνταν από τους Σόιμπλε, Μοσκοβισί, Ντάισελμπλουμ και Λαγκάρντ, ο Σόιμπλε δεν ήθελε να παίξει. Ήθελε να προχωρήσει με ένα πλήρες bail in, και είχε την υποστήριξη της Φινλανδίας και της Σλοβακίας. Ο Ντάισελμπλουμ έριξε στο τραπέζι αντιπρόταση, σύμφωνα με την οποία η εισφορά στους μικρότερους καταθέτες θα ανερχόταν στο 7,5% (ορισμένοι είπαν ότι η εισφορά για τις μικρές καταθέσεις ήταν πιο κοντά στο 5%), ενώ για τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ το «κούρεμα» θα ανερχόταν στο 12,5%.

Αν και ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών, Μιχάλης Σαρρής, ήταν «ανοικτός» στην αντιπρόταση, ο Αναστασιάδης δεν ήταν. Σηκώθηκε να φύγει από το δωμάτιο και πείστηκε τελικά να παραμείνει από τον Άσμουσεν, ο οποίος πολύ σιγά τον πληροφόρησε ότι αν δεν επιτευχθεί συμφωνία η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να κόψει τη χρηματοδότηση στη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Κύπρου, τη Λαϊκή, η οποία είναι σε τόσο κακή κατάσταση που δεν έχει πλέον δικαίωμα να λάβει έκτακτα δάνεια από το ευρωσύστημα για να επιβιώσει. Αυτό πιθανότατα θα οδηγούσε στην κατάρρευση της μεγαλύτερης τράπεζας της μεγαλονήσου, πυροδοτώντας μια πλήρη κατάρρευση του χρηματοοικονομικού τομέα και εξαφανίζοντας όλες τις καταθέσεις.

Και εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται λίγο θολά: Αρκετοί συμμετέχοντες είπαν πως ο Άσμουσεν -που πολλοί θεωρούν ότι μεσολαβεί μεταξύ του Σόιμπλε, πρώην αφεντικού του στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, και της κυπριακής αντιπροσωπείας- ήταν ένας από τους υπέρμαχους της εξαίρεσης των καταθέσεων κάτω των 100.000 ευρώ, παρά τους ισχυρισμούς άλλων ότι ήταν ένας από αυτούς που επέμεναν να συμπεριληφθούν και οι μικροκαταθέτες. Βέβαια, η σύγχυση μπορεί να δημιουργήθηκε λόγω του ότι ο επικεφαλής της ομάδας της ΕΚΤ στη Λευκωσία τασσόταν υπέρ της κυπριακής άποψης ότι το μεγαλύτερο ποσοστό εισφοράς δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 10%.

Όμως, ήταν ξεκάθαρο ότι ο Σόιμπλε αδιαφορούσε, ανέφεραν οι αξιωματούχοι αυτοί, αφήνοντας στους Κύπριους να αποφασίσουν το πώς θα πέσει το τσεκούρι.

Πολλές πηγές επιμένουν πως ο Αναστασιάδης ήταν αυτός που ήθελε η μεγαλύτερη εισφορά να μην ξεπερνά το 10%, ισχυρισμός που ενισχύθηκε και από την αντίσταση του Κύπριου προέδρου στο να αυξηθεί η υψηλότερη εισφορά.

«Ο Κύπριος ήταν σθεναρά κατά της εισφοράς άνω του 10% -και εξακολουθεί να είναι όπως βλέπουμε σήμερα», δήλωσε πηγή που επικοινώνησε με τον Αναστασιάδη τις προηγούμενες ημέρες. «Αφού ο Κύπριος πρόεδρος ήθελε να αποχωρήσει -και μάλιστα έφυγε- απλώς δοκιμάσαμε διάφορες άλλες δομές για να δούμε σε τι θα μπορούσε να συμφωνήσει. Όμως επέμεινε να μην υπάρξει εισφορά άνω του 10%».

Ο Αναστασιάδης, με τη στήριξη του Ρεν, ανησυχούσε μήπως μια πολύ υψηλότερη εισφορά οδηγούσε σε μαζική φυγή κεφαλαίων. Υπήρχαν επίσης νομικές ανησυχίες ότι μια σημαντικά υψηλότερη εισφορά δεν θα θεωρούνταν πλέον φόρος, αλλά bail in, και αυτό θα σήμαινε ότι θα εφαρμόζονταν τελείως διαφορετικά νομικά στάνταρντ στη συνδιαλλαγή.

Ο Ρεν ήλπιζε ότι έχοντας οριστεί η ανώτατη εισφορά στο 9,9%, θα υπήρχε κάποιο περιθώριο ελιγμού ώστε η εισφορά για τους μικρότερους καταθέτες να μειωθεί περισσότερο, με την εύρεση ρευστού από άλλα εργαλεία, όπως για παράδειγμα η επιβολή κάποιων φόρων. Όμως το ΔΝΤ και η Γερμανία ήταν ανένδοτοι.

Αφού συμφώνησε να «κουρέψει» χρήματα που χρωστούσαν οι κυπριακές τράπεζες στους junior bondholders, γεγονός που θα αφαιρούσε 1,4 δισ. ευρώ από το σύνολο που απαιτούσε η Γερμανία, η Κύπρος αναγκάστηκε να αποφασίσει πώς να μοιράσει τα 5,8 δισ. ευρώ που έπρεπε να αντλήσει από τους καταθέτες. Όταν μπήκε «πλαφόν» 10% στην υψηλότερη εισφορά, ήταν απλά μαθηματικά η χαμηλότερη εισφορά για τις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ να οριστεί στο 6,75%.

Μήπως θα έπρεπε να έχουν πιο πολύ υπόψη τους οι διαπραγματευτές το ενδεχόμενο της βίαιης πολιτικής αντίδρασης στην κατάσχεση των λογαριασμών των μικροκαταθετών; Άλλωστε, αυτό είναι κάτι που θέτει εν αμφιβόλω τους πανευρωπαϊκούς κανόνες για την εγγύηση καταθέσεων κάτω των 100.000 ευρώ. Ίσως. Ανώτατος αξιωματούχος που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις δήλωσε πως αν και συνεδρίαζαν ήδη για 10 ώρες ενδεχομένως θα μπορούσαν να είχαν κάτσει παραπάνω για να συζητήσουν το θέμα.

Άλλοι δεν είναι τόσο σίγουροι αφού το ζήτημα ήταν αντικείμενο συζήτησης εδώ και εβδομάδες.

«Δεν υπήρχε άλλο περιθώριο ελιγμών», ανέφερε ένας από τους συμμετέχοντες. «Το πραγματικό πρόβλημα ήταν ότι τα σημεία εκκίνησης απείχαν τόσο πολύ μεταξύ τους, και δεν μπορούσαμε να τετραγωνίσουμε όλους τους κύκλους που έπρεπε μέσα σε αυτές τις 10-12 ώρες».

Μετά την αποτυχία στην κυπριακή βουλή, η αναμέτρηση ξεκινάει και πάλι. Και αυτήν τη φορά, το status της Κύπρου ως χώρας της ευρωζώνης θα μπορούσε να εξαρτηθεί από το ποιος θα ανοιγοκλείσει πρώτος τα μάτια του…

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation