Πώς αποτρέπεται μετάσταση κυπριακής κρίσης

Τα τρία μέτωπα για να αποτραπεί επέκταση της κρίσης στο Νότο. Πώς μπορεί η ΕΚΤ να λύσει το γρίφο της άρσης των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Η τραπεζική ένωση, τα επιτόκια και το παράδειγμα της Βρετανίας.

Δημοσιεύθηκε: 1 Απριλίου 2013 - 12:38

Gavyn Davies

Πώς αποτρέπεται μετάσταση κυπριακής κρίσης

Τα βασικά στοιχεία του σχεδίου για την Κύπρο ξεκαθάρισαν αυτό το Σαββατοκύριακο. Αν και υπάρχουν ακόμη κάποια σημεία που πρέπει να διευκρινιστούν, φαίνεται πως οι μεγάλοι καταθέτες στην Τράπεζα Κύπρου θα υποστούν κούρεμα 40% - 60%, ενώ οι καταθέτες στη Λαϊκή Τράπεζα θα χάσουν σχεδόν το σύνολο των χρημάτων τους.

Οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν στο ότι αυτή η δεύτερη απόπειρα επίλυσης του κυπριακού ζητήματος είναι προτιμότερη από την πρώτη, κυρίως επειδή δεν επιβάλλει ζημίες στους μικρούς καταθέτες (κάτω των 100.000 ευρώ, οι οποίοι θεωρούνται «προστατευμένοι» από το μελλοντικό σύστημα ασφάλισης τραπεζικών καταθέσεων της ευρωζώνης).

Παρ' όλα αυτά, οι άγριες ζημίες που επιβάλλονται στους μεγάλους καταθέτες σοκάρουν. Και όλοι όσοι έχουν χρήματα στην Κύπρο βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με σημαντικό πρόβλημα ρευστότητας λόγω των δρακόντειων περιοριστικών μέτρων στις κινήσεις κεφαλαίων.

Οι οικονομικές επιπτώσεις όλων αυτών για την Κύπρο πιθανότατα θα είναι πολύ οδυνηρές για πολλά χρόνια. Πάντως, οι διεθνείς αγορές θα επικεντρωθούν περισσότερο στο τι συνεπάγονται όλα αυτά για την ευρύτερη κρίση της ευρωζώνης. Υπάρχουν τρεις βασικές εστίες κινδύνου μετάδοσης: η πιθανότητα κεφαλαιακών περιορισμών σε άλλες χώρες, οι άμεσες επιπτώσεις ως προς τη χρηματοδότηση των τραπεζών σε άλλες χώρες της περιφέρειας και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την τραπεζική ένωση. Μπορούν να γίνουν κινήσεις στα τρία αυτά θέματα.

1. Περιορισμοί κεφαλαίων

Οι περιορισμοί κεφαλαίων που επέβαλε η Κύπρος στους πολίτες της αποτελούν αξιοσημείωτη απόκλιση από την αρχή της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων, που είναι ένας από τους πυλώνες της ενιαίας αγοράς. Ένα ευρώ που βρίσκεται κλειδωμένο σε τραπεζικό λογαριασμό της Κύπρου τεχνικά μπορεί να είναι ίδιο με ένα ευρώ που βρίσκεται σε κάποιον γερμανικό λογαριασμό. Πρακτικά, όμως, αυτό δεν ισχύει αφού δεν μπορεί να δαπανηθεί. Επιπλέον, εάν ο κόσμος δεν μπορεί να κινήσει τα κεφάλαιά του, δεν θα μπορεί να εκμεταλλευθεί και τις ευκαιρίες εργασίας που βρίσκονται σε άλλα μέλη της ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, εξαφανίζεται και η ενιαία αγορά εργασίας. Αυτά δεν είναι θέματα ήσσονος σημασίας.

Οι τελευταίες κατευθυντήριες γραμμές από το υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου είναι πως οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα διαρκέσουν περίπου έναν μήνα. Εάν, όμως, κρατήσουν περισσότερο, θα στείλουν ένα πολύ επικίνδυνο μήνυμα στους πολίτες άλλων μελών της ευρωζώνης, οι οποίοι δεν θα θέλουν να έχουν την ίδια τύχη.

Σε αυτό το σημείο, η ΕΚΤ μπορεί να βοηθήσει άμεσα. Από τη στιγμή που οι κυπριακές τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν (και θα είναι κατά συνέπεια «φερέγγυες»), δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην αντισταθμίζεται η φυγή τραπεζικών καταθέσεων μέσω του ΕLA, βάσει του οποίου δίνεται η δυνατότητα στην κεντρική τράπεζα της Κύπρου να παρέχει ευρώ στο τραπεζικό σύστημα με αντάλλαγμα collateral που θα ορίζεται με ευρύτερους όρους.

Σαφώς μία τέτοια λύση θα εντείνει τις ανισορροπίες σε επίπεδο Target 2 μεταξύ της Κύπρου και των υπόλοιπων μελών της ευρωζώνης, οι οποίες αποτυπώνονται στον ισολογισμό της ΕΚΤ. Σίγουρα, όμως, το αποτέλεσμα θα είναι προτιμότερο από τη διατήρηση των κεφαλαιακών περιορισμών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι τράπεζες μπορεί να χρεοκοπήσουν με ζημίες για τους καταθέτες, αλλά κανένας δεν θέτει ποτέ θέμα κεφαλαιακών περιορισμών στα σύνορα μιας συγκεκριμένης πολιτείας. Το ίδιο θα πρέπει (και μπορεί) να ισχύει στην ευρωζώνη.

2. Χρηματοδότηση τραπεζών στην περιφέρεια

Αυτό το σημείο είναι πιο δύσκολο. Αν και οι «ασφαλισμένοι» καταθέτες στην Κύπρο δεν υποβλήθηκαν σε κούρεμα, το αποκαρδιωτικό μέγεθος των ζημιών στους μεγάλους καταθέτες μπορεί να προκαλέσει φυγή αυτών των καταθέσεων και από άλλες οικονομίες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί αυτό το σημείο θεωρείται μικρότερη εστία ανησυχίας από ό,τι η φυγή των μικρών τραπεζικών καταθέσεων, καθώς και τα δύο μπορούν να προκαλέσουν απομόχλευση του τραπεζικού συστήματος.

Η ΕΚΤ δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει τον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής τραπεζικής αγοράς, καθώς το κόστος δανεισμού στην περιφέρεια είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι στον πυρήνα της ευρωζώνης.

Η πρόβλεψη για χρηματοδότηση από τον ELA και η αύξηση των ανισορροπιών στο Target 2 απέτρεψαν τα προβλήματα ρευστότητας των τραπεζών στην Ιταλία και στην Ισπανία, αλλά μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ζόμπι, που μένουν ζωντανά μόνο με τη στήριξη της κεντρικής τράπεζας και δεν μπορούν να δημιουργήσουν μία υγιή ροή πίστωσης στην οικονομία με λογικό κόστος. Η φυγή τραπεζικών καταθέσεων είναι αργή, αλλά παρατεταμένη και θα καταστήσει τον φαύλο κύκλο ακόμη χειρότερο.

Η ΕΚΤ θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό το μέτωπο, μειώνοντας το επιτόκιό της από το 0,75% στο 0,5%, αλλά ακόμη και αυτή η κίνηση θα είχε μόνο οριακή επίδραση. Για να υπάρξει πιο σημαντική επίδραση, η ΕΚΤ θα πρέπει να εξετάσει πώς μπορεί να στοχεύσει στη χαλάρωση του κόστους χρηματοδότησης απευθείας σε συγκεκριμένες οικονομίες και σε συγκεκριμένους κλάδους, ενδεχομένως μέσω προγραμμάτων όπως το σχέδιο της Βρετανίας που παρέχει χρηματοδότηση στις τράπεζες εκείνες που αυξάνουν την παροχή δανείων.

Η ΕΚΤ συνεδριάζει την Πέμπτη και θα είναι ενδιαφέρον να δούμε εάν ο Μ. Ντράγκι είναι διατεθειμένος να κάνει έστω και την ελάχιστη κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Με τη νέα αποδυνάμωση της οικονομίας της ευρωζώνης τον Μάρτιο και ενώ ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής αντιμετωπίζει ακόμη σοβαρά προβλήματα, είναι καιρός για δράση.

3. Τραπεζική ένωση

Μακροπρόθεσμα, η ευρωζώνη δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στην ΕΚΤ. Η επιτυχία ή η αποτυχία στη δημιουργία μιας γνήσιας τραπεζικής ένωσης -στην οποία μελλοντικά το κόστος για την αντιμετώπιση χρεοκοπιών συστημικά σημαντικών τραπεζών θα κατανέμεται στην ευρωζώνη- είναι κρίσιμη. Η διαχείριση της κατάστασης στην Κύπρο, όπου καταθέτες, ομολογιούχοι και μέτοχοι των τραπεζών συμμετέχουν στο κόστος της τραπεζικής εκκαθάρισης, είναι έκπληξη για τις αγορές. Τα CDSs των τραπεζών έχουν ενισχυθεί, αυξάνοντας περαιτέρω και το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών της περιφέρειας.

Κατά κάποιον τρόπο, οι όροι του bail in της Κύπρου δεν θα έπρεπε να αποτελούν έκπληξη, καθώς ολοκληρώνεται η ευρωπαϊκή οδηγία για τη στήριξη και την εκκαθάριση των τραπεζών όπου αποσαφηνίζεται ότι ακριβώς αυτό θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον για τις μη συστημικές τράπεζες. Σηματοδοτεί, πάντως, τον βαθμό κατά τον οποίο οι Γερμανοί και άλλοι έχουν σκληρύνει τη στάση τους στις διαπραγματεύσεις για την τραπεζική ένωση, από το καλοκαίρι, όταν ηρέμησε κάπως και η χρηματοοικονομική κρίση.

Φαίνεται πως τα κράτη-μέλη του Βορρά θεωρούν τώρα ότι ο κρίσιμος διαχωρισμός μεταξύ του δημόσιου χρέους και του χρέους των τραπεζών -τον οποίο είχαν υποσχεθεί στη σύνοδο του περασμένου Ιουνίου- εφαρμόζεται πλέον μόνο στις συστημικά σημαντικές τράπεζες που εποπτεύονται από την ΕΚΤ και μόνο για τα στοιχεία ενεργητικού που δεν έχουν πληγεί από την τρέχουσα κρίση.

Έτσι, όμως, το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου θα εξακολουθεί να βαραίνει τις εθνικές κυβερνήσεις. Κατά συνέπεια, ο διαχωρισμός δημόσιου χρέους και χρέους τραπεζών δεν επιτυγχάνεται.

Αν και η Κύπρος είναι ειδική περίπτωση, υπενθυμίζει στις αγορές ότι υπάρχουν ακόμη σημαντικά εμπόδια στις διαπραγματεύσεις για μία πραγματική τραπεζική ένωση, που είναι και ο βασικός πυλώνας για μακροπρόθεσμη λύση στην κρίση. Δεν γίνεται να υπάρξει αρκετά γρήγορα πρόοδος σε αυτό το θέμα.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation