Προτεραιότητα της ΕΚΤ ο ευρωπαϊκός Νότος

Η οικονομία και το χάσμα στο κόστος δανεισμού επιβάλλουν δράση. Ο κ. Ντράγκι οφείλει να ορθώσει ανάστημα στην Bundesbank για μία ακόμη φορά. Τρεις προτάσεις για αντισυμβατικά μέτρα από την ΕΚΤ.

Δημοσιεύθηκε: 8 Απριλίου 2013 - 13:24

Wolfgang Munchau

Προτεραιότητα της ΕΚΤ ο ευρωπαϊκός Νότος

Η οικονομία της ευρωζώνης δείχνει πως έχει εγκλωβιστεί σε μία μακρά ύφεση. Πιθανότατα θα συνεχιστεί έτσι μέχρι τα τέλη του έτους. Η ανεργία έχει φτάσει στο ιστορικό υψηλό επίπεδο του 12% και πιθανότατα θα αυξηθεί περισσότερο. Ο πληθωρισμός βρίσκεται χαμηλότερα του στόχου και εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει κι άλλο. Οι κίνδυνοι στην ανάπτυξη και στον πληθωρισμό είναι πτωτικοί. Γιατί, λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μειώνει τα επιτόκιά της;

Το ερώτημα είναι δικαιολογημένο και σημαντικό. Το πιο σημαντικό ερώτημα που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική, όμως, είναι πώς θα αντιμετωπιστεί η πιστωτική κρίση στο νοτιότερο μισό της νομισματικής ένωσης.

Η κατάσταση είναι περισσότερο έντονη στην Ιταλία, όπου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πλήττονται ταυτόχρονα από τη λιτότητα και την πιστωτική κρίση. Η κυβέρνηση του Μάριο Μόντι εφάρμοσε τη λιτότητα κατά τέτοιον τρόπο ώστε να απαγορεύσει στην τοπική αυτοδιοίκηση και σε άλλα πρόσωπα του Δημοσίου να πληρώνουν τις οφειλές τους στους προμηθευτές.

Αυτό, όμως, εξελίχθηκε σε υπαρξιακή απειλή για πολλές μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αντιμετώπιζαν ταυτόχρονα το πρόβλημα της μη αποπληρωμής τους και αποκλεισμού τους από την απαραίτητη πίστωση για να καλύψουν αυτό το κενό. Οι μικρές ιταλικές επιχειρήσεις συνήθως αντιμετωπίζουν επιτόκιο της τάξεως του 10%. Στα σύνορα με την Αυστρία, όμως, παρόμοιες επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση σε πίστωση με επιτόκια χαμηλότερα κατά 50% ή και περισσότερο. Επίσης, περιορίστηκε η πίστωση στα ιταλικά νοικοκυριά καθώς τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια σταθερά μειώνονται, ενώ αυξάνονται τα επιτόκιά τους.

Εν αντιθέσει με ό,τι συμβαίνει στην Ιταλία, στη γειτονική Ισπανία η μείωση για δανεισμό οδηγείται από τις δυνάμεις της ζήτησης. Στην Ισπανία, η παροχή δανείων στα νοικοκυριά μειώθηκε 4,4% τον Φεβρουάριο σε ετήσια βάση, ενώ η παροχή δανείων στις επιχειρήσεις μειώθηκε 10,6%. Η Ισπανία είναι κλασικό παράδειγμα, όπως και η Ιαπωνία τη δεκαετία του 1990, ύφεσης ισολογισμών, όπου ο ιδιωτικός κλάδος προχωρά σε απομόχλευση ανεξαρτήτως του ύψους των επιτοκίων.

Θα περίμενα, όμως, ότι ακόμη και για την Ισπανία ένα στοχευμένο πρόγραμμα για τη μείωση του premium στα επιτόκια θα έφερνε υψηλότερα αποτελέσματα από ό,τι μία συνολική μείωση των επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης.

Δεν είμαι κατά της μείωσης των επιτοκίων. Αντιθέτως, νομίζω ότι η ΕΚΤ θα έπρεπε να μειώσει το βασικό επιτόκιο σε μηδενικό επίπεδο ώστε να αντισταθμίσει την πτώση της συνολικής ζήτησης. Έτσι, θα υπήρχε ένα μικρό θετικό αποτέλεσμα για τις νομισματικές συνθήκες στον μέσο όρο. Η κίνηση αυτή, όμως, θα ήταν λιγότερο αποτελεσματική από ό,τι ένα πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για να μειωθούν τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού.

Πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ, που υπογράφει η Έντα Ζόλι, εντοπίζει έναν συσχετισμό μεταξύ του ύψους των spreads, του κόστους χρηματοδότησης των ιταλικών τραπεζών και τελικά της αύξησης του κόστους δανεισμού για τις επιχειρήσεις. Τα υψηλά spreads έμμεσα περιορίζουν την παροχή πίστωσης στον ιδιωτικό τομέα. Η διαδικασία, όμως, φαίνεται πως δεν λειτουργεί και αντιστρόφως.

Ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της ΕΚΤ, προσπάθησε να διορθώσει το πρόβλημα τον προηγούμενο χρόνο με το πρόγραμμα απεριόριστων αγορών κρατικών ομολόγων, γνωστό και ως ΟΜΤ. Το πρόγραμμα πυροδότησε μείωση των spreads στα κρατικά ομόλογα, αλλά δεν είχε κανένα αποτέλεσμα στον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Αντιθέτως, εκεί το πρόβλημα επιδεινώθηκε.

Την προηγούμενη εβδομάδα, δήλωσε ότι σκέφτεται στροφή 360 μοιρών στα μη συμβατικά μέτρα. Φαίνεται πως είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα. Τι μπορεί να κάνει όμως;

Υπάρχουν τρεις επιλογές:

Πρώτον, η ΕΚΤ θα μπορούσε να βρει έναν τρόπο να δημιουργήσει άμεσα κίνητρα στις τράπεζες να δανείσουν. Θα μπορούσε να χαλαρώσει τις απαιτήσεις για collateral για συγκεκριμένες κατηγορίες τίτλων ή να επεκτείνει το υφιστάμενο πρόγραμμα δίνοντας τη δυνατότητα να χρησιμοποιούνται ως collateral τα ίδια τα δάνεια των τραπεζών. Μην περιμένετε και πολλά, όμως, καθώς το πρόγραμμα αυτό, μέχρι στιγμής, δεν έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία.

Δεύτερον, θα μπορούσε να υποστηρίξει ένα πρόγραμμα μαζικού δανεισμού υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για τη συγχρηματοδότηση δανείων σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Για να έχει, όμως, αποτέλεσμα το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να είναι μεγάλο, πρωτοφανώς γρήγορο και χωρίς καθόλου γραφειοκρατικούς περιορισμούς.

Η τρίτη και πιο δραστική κίνηση που θα μπορούσε να κάνει η ΕΚΤ θα ήταν να αγοράσει εταιρικά ομόλογα στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά, χρηματοδοτώντας απευθείας τις επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα θα αγοράσει καλυμμένα ομόλογα. Το πρόγραμμα αγοράς εταιρικών ομολόγων μπορεί να μη βοηθήσει τις μικρότερες επιχειρήσεις, αν και θεωρητικά δεν υπάρχει κανένας λόγος που να εμποδίσει και εκείνες να εκδώσουν ομόλογα που θα αγοράσει η ΕΚΤ. Η λύση μπορεί να είναι ένας συνδυασμός αυτών των τριών μέτρων.

Θα ήταν νόμιμα όλα αυτά; Βεβαίως θα ήταν. Η εντολή της ΕΚΤ είναι να στοχεύει στη σταθερότητα των τιμών. Δεν της επιτρέπεται να τιτλοποιεί κρατικό χρέος. Της δίνεται, όμως, η δυνατότητα να διορθώσει τον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής με τα δικά της εργαλεία.

Τα εμπόδια είναι κυρίως πολιτικά, παρά νομικά. Αμφιβάλλω αν η Bundesbank όπως και άλλες κεντρικές τράπεζες του ευρωπαϊκού βορρά θα συμφωνήσουν με κάτι τέτοιο. Στο παρελθόν υποστήριξαν ότι ήταν ευθύνη των κρατών-μελών να στηρίξουν τα τραπεζικά τους συστήματα.

Εν τέλει, η σύγκρουση αφορά την τραπεζική ενοποίηση. Μια πλήρης τραπεζική ένωση θα ήταν η αναγκαία και επαρκής λύση στο πρόβλημα της πιστωτικής κρίσης. Εάν σπάσει ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των ιταλικών τραπεζών και του ιταλικού κράτους, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να πληρώνουν υψηλότερο επιτόκιο οι ιταλικές επιχειρήσεις έναντι των ανταγωνιστών τους στον ευρωπαϊκό βορρά.

Για να γίνει οτιδήποτε, ο κ. Ντράγκι θα πρέπει και πάλι να οργανώσει την πλειοψηφία εναντίον της Bundesbank. Αυτό είναι εφικτό. Ενδεχομένως, όμως, και εκείνος να ανακαλύψει ότι το πολιτικό του κεφάλαιο είναι πεπερασμένο. Σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να θέσει σε προτεραιότητα τα αντισυμβατικά μέτρα έναντι των συμβατικών.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation