Το μεγάλο στοίχημα Ρέντσι για την Ιταλία και την Ευρώπη

Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα από τις εκλογές της προηγούμενης εβδομάδας δεν ήταν ο θρίαμβος των αντιευρωπαϊκών κομμάτων. Ήταν η εντυπωσιακή νίκη του Ματέο Ρέντσι στην Ιταλία.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός αυτήν τη στιγμή είναι ο μόνος πολιτικός ηγέτης στην ευρωζώνη που προσφέρει μία εναλλακτική στην ιδεολογία της λιτότητας. Ο Μ. Ρέντσι είναι η τελευταία ελπίδα της Ιταλίας να καταστήσει διαχειρίσιμη την επιβίωσή της στην ευρωζώνη.

Η αλήθεια πίσω από τη νίκη του, ωστόσο, είναι πιο τετριμμένη. Έδωσε στα χαμηλότερα εισοδήματα φορολογική ελάφρυνση 1.000 ευρώ ετησίως. Μπορεί αυτός να μην είναι ο μοναδικός παράγοντας που οδήγησε στην εκλογική του επιτυχία, θα πρέπει όμως να είμαστε σαφείς ότι οι Ιταλοί με την ψήφο τους δεν επιβράβευσαν έναν πολιτικό που εφάρμοσε σκληρές πολιτικές. Οι σκληρές αποφάσεις δεν έχουν ακόμη ληφθεί.

Ανεξαρτήτως, όμως, του τι κινητοποίησε τους ψηφοφόρους στην Ιταλία, κατέληξαν να ενισχύουν τον μόνο ηγέτη μεγάλης χώρας ο οποίος ανοιχτά υποστήριξε ότι το υφιστάμενο σύστημα της ευρωζώνης είναι δυσλειτουργικό και  δηλώνει ότι μπορεί να κάνει κάτι γι' αυτό.

Στην ομιλία του ενώπιον της εθνικής επιτροπής του κόμματός του την προηγούμενη εβδομάδα, είπε πως η Ε.Ε. έχει βυθιστεί στην ιδεολογία της δεκαετίας του 1980. Υποστήριξε πως εάν δεν αλλάξει θα καταρρεύσει. Σε αυτό το σημείο έχει δίκιο.

Ο Μ. Ρέντσι δεν είναι οικονομολόγος. Κατανοεί, όμως, ότι ειδικότερα η Ιταλία χρειάζεται αναπτυξιακά μέτρα για να γλιτώσει από το σημερινό χάρος. Και σε αυτό το σημείο έχει δίκιο. Για να επιτευχθεί αυτό, θα χρειαστεί να κάνει τρία πράγματα:

Το πρώτο είναι μία συμφωνία με όλες τις χώρες της ευρωζώνης για ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα, που θα ξεκινήσει το συντομότερο δυνατό. Αναφέρομαι σε κάτι μεγάλης κλίμακας, περίπου 15% του ΑΕΠ της ευρωζώνης ή περίπου 100 δισ. ευρώ ετησίως. Θα ήταν καλύτερα εάν αυτό το πρόγραμμα γινόταν κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα κράτη-μέλη να μη χρειαστεί να αυξήσουν τη φορολογία ή να μειώσουν τις δαπάνες τους για να το χρηματοδοτήσουν.

Ο ευκολότερος τρόπος να χρηματοδοτηθεί θα ήταν μέσω ενός κοινού ομολόγου. Αυτό θα προσέφερε το επιπλέον πλεονέκτημα ότι θα έδινε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κάτι να αγοράσει όταν θα ξεκινήσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης αργότερα φέτος, όπως εκτιμώ ότι θα κάνει.

Η δεύτερη προτεραιότητα για τον Μ. Ρέντσι είναι απλώς να εκπληρώσει μία προεκλογική του δέσμευση: να προκαλέσει ευρέως το κυβερνητικό σύστημα της ευρωζώνης όταν η Ιταλία αναλάβει την προεδρεία της Ε.Ε. στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.

Το πραγματικό ζήτημα για την Ιταλία είναι το δημοσιονομικό συμβόλαιο, η διακρατική συμφωνία για την αστυνόμευση της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Στόχος του είναι να μειωθεί ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ κάθε χώρας στο 60% μέσα στα επόμενα 20 χρόνια. Η Ιταλία ξεκινά με λόγο χρέους στο 135% - ο στόχος είναι σχεδόν ανέφικτος.

Το συμβόλαιο απαιτεί από την Ιταλία να καταγράφει πρωτογενές πλεόνασμα -προ της καταβολής τόκων- της τάξεως του 5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο ετησίως. Αυτό ισοδυναμεί με υιοθέτηση μόνιμης λιτότητας. Και αυτό το πλεόνασμα θα πρέπει να γίνει ακόμη μεγαλύτερο εάν ο πληθωρισμός μείνει κάτω από το 2%.

Ο Μ. Ρέντσι μπορεί να έχει όλα τα οικονομικά επιχειρήματα με την πλευρά του. Πολιτικά όμως, είναι σε θέση να προκαλέσει το δημοσιονομικό συμβόλαιο δεδομένων των υψηλών χρεών της Ιταλίας; Η Άγκελα Μέρκελ δεν θα χαρεί. Το συμβόλαιο ήταν η δική της μεγάλη ιδέα κατά τη διάρκεια της κρίσης στην ευρωζώνη. Αποτελεί την πολιτική εξασφάλιση που της επέτρεψε να στηρίξει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Ο Μ. Ρέντσι θα χρειαστεί να βρει συμμάχους. Θα πρέπει τουλάχιστον να συμμαχήσει με τον πρόεδρο της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ. Ακόμη κι έτσι όμως, δεν μπορώ να δω πώς θα πείσουν την Α. Μέρκελ να εγκαταλείψει το συμβόλαιό της. Μπορεί να δεχθεί κάποιες ελάχιστες τροποποιήσεις στους λειτουργικούς κανόνες. Εάν όμως, ο κ. Ρέντσι δεν είναι διατεθειμένος να παίξει το χαρτί της ιταλικής ένταξης στο ευρώ στις διαπραγματεύσεις -κάτι που δεν θα γίνει- δεν βλέπω πώς μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά τα πράγματα.

Στη λίστα με αυτά που πρέπει να κάνει ο Μ. Ρέντσι βρίσκονται και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Θα πρότεινα λίγες στοχευμένες αλλαγές για να ευθυγραμμιστούν οι κανόνες των ιταλικών αγορών εργασίας και προϊόντων με εκείνους της Γερμανίας και της Γαλλίας. Εάν προχωρήσει η ατζέντα των μεταρρυθμίσεων, τότε μπορεί να είναι πιο εύκολο για την Ιταλία να πετύχει περισσότερη δημοσιονομική σταθερότητα. Παρ' όλα αυτά, αν και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν σημασία μακροπρόθεσμα, δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τον αντίκτυπό τους στο ΑΕΠ.

Ο Μ. Ρέντσι έχει υποσχεθεί διάφορες εκδοχές όλων των ανωτέρω -και ακόμη περισσότερα- και προς το παρόν έχει λάβει τη στήριξη του εκλογικού σώματος της Ιταλίας. Μέσα στους επόμενους 9 - 12 μήνες θα δούμε ποιες από αυτές τις υποσχέσεις θα μπορέσει να υλοποιήσει. Ένας έξυπνος παρατηρητής της ιταλικής οικονομικής πολιτικής μου είπε ότι εάν καταφέρει το 30% όσων υποσχέθηκε τότε θα έχει κάνει θαυμάσια δουλειά. Η εκτίμηση μου φαίνεται σωστή.

Προς το παρόν, δεν έχουν καλή πορεία όλες οι μεταρρυθμίσεις που έχει υποσχεθεί. Οι εκλογικές μεταρρυθμίσεις έχουν αναβληθεί. Το πακέτο αλλαγών για τα εργασιακά ήταν απογοητευτικό. Ενισχύει το βασικό πρόβλημα της ιταλικής αγοράς εργασίας -όπου υπάρχουν δύο ομάδες κανόνων ανάλογα με το ποιος είναι ο εργοδότης- καθώς απορρυθμίζει τα συμβόλαια των outsider χωρίς να αγγίζει τα προνόμια των λίγων.

Υπάρχουν λόγοι για να αμφισβητεί κανείς την ατζέντα του Μ. Ρέντσι. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα πετύχει. Ας μην σπεύσουμε, όμως, να τον απορρίψουμε.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation