Summers: Τα δύο κρυφά πλεονεκτήματα των πλουσίων

Με τον πάταγο που έκανε το βιβλίο του Thomas Piketty «Capital in the 21st Century», η ανισότητα έχει γίνει το επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης για την οικονομική πολιτική.

Ο Piketty και τα περισσότερα επιχειρήματά του επικεντρώνονται στις κατακόρυφες αυξήσεις που εμφανίζονται στα μερίδια σε εισόδημα και πλούτο όσων ανήκουν στην υψηλή βαθμίδα του 1%, στο ανώτερο 0,1% και στο ανώτατο 0,01% του πληθυσμού.

Πρόκειται πράγματι για ένα κρίσιμο ζήτημα. Ανεξάρτητα από τα συμπεράσματα των θεωριών για κάποια συγκεκριμένα μεγέθη, είναι σχεδόν βέβαιο ότι το μερίδιο του ατομικού εισοδήματος που αντιστοιχεί στο ανώτερο 1% του πληθυσμού έχει αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες στην τελευταία γενιά και το μερίδιο του κατώτερου 90% έχει μειωθεί ανάλογα.

Οι μόνες ομάδες που έχουν απολαύσει ταχύτερη αύξηση εσόδων από το ανώτερο 1% είναι το ανώτερο 0,1% και το ακόμα υψηλότερο 0,01%.

Η συζήτηση αυτή βοηθά στο να προχωρήσει η πολιτική σε δημιουργικούς δρόμους. Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι οι φόροι μπορούν να υποστούν μεταρρύθμιση ώστε να μειώσουν τα προνόμια για τους εύπορους, να γίνουν πιο προοδευτικοί και παράλληλα να προωθούν πιο αποδοτικές επενδυτικές τοποθετήσεις.

Σε τομείς που καλύπτουν από τις επιμέρους ρυθμίσεις για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ως τις οικονομικές ρυθμίσεις για τις ενεργειακές επιδοτήσεις, ο δημόσιος διάλογος δίνει μεγάλη έμφαση σε εκείνους που η μεγάλη τους ικανότητα είναι να δουλεύουν με το πολιτικό σύστημα και όχι να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες.

Υπάρχει, όμως, πρόσφορο έδαφος για μέτρα που θα μειώνουν τα κέρδη από δραστηριότητες «μεσαζόντων», όπως έχουν αποδείξει κάποιοι οικονομολόγοι και ειδικά ο Dean Baker και ο Mancur Olson.

Την ίδια ώρα, εκτός αν θεωρείται προτέρημα ο φθόνος, ο βασικός λόγος ανησυχίας για την ανισότητα είναι ότι οι εργαζόμενοι της μεσαίας και της χαμηλότερης εισοδηματικής τάξης έχουν πολύ λίγα, όχι ότι οι πλούσιοι έχουν πάρα πολλά.

Γι' αυτό, όταν κρίνουμε στρατηγικές που σχετίζονται με την ανισότητα, το κριτήριο θα πρέπει να είναι η επίδρασή τους στη μεσαία τάξη και στους φτωχούς.

Με μια λογική αξιολόγηση των ενδείξεων για όσα συμβαίνουν, ξεκινώντας από τις ΗΠΑ, σήμερα θα μπορούσαν να γίνουν πολλά πράγματα για να βελτιωθεί η προοδευτική φορολόγηση χωρίς να προκληθεί σημαντική ζημιά στις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης.

Έχει όμως μεγάλη σημασία να θυμόμαστε ότι υπάρχουν σοβαρές πτυχές της ανισότητας που δεν θα αλλάξουν απλώς και μόνο με αλλαγές στην αναδιανομή εισοδήματος. Σκεφτείτε δύο ουσιώδεις παράγοντες της ζωής: την υγεία και τη δυνατότητα προσφοράς ευκαιριών στα παιδιά.

Ο Barry Bosworth και οι συνάδελφοί του στο Brookings Institution μελέτησαν τις μεταβολές στο προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 55 ετών, σε μια ομάδα ανθρώπων που γεννήθηκαν το 1920 και σε μια ομάδα που γεννήθηκε το 1940. Ανακάλυψαν ότι οι πλουσιότεροι άνθρωποι είχαν κερδίσει σχεδόν έξι χρόνια σε προσδόκιμο ζωής, οι μεσαίου εισοδήματος είχαν κερδίσει σχεδόν τέσσερα χρόνια και όσοι βρίσκονταν στη χαμηλότερη εισοδηματική κλίμακα δύο χρόνια.

Για να το θέσουμε σε μία προοπτική, η εξάλειψη ή ο διπλασιασμός της θνησιμότητας λόγω καρκίνου θα σήμαινε την αλλαγή κατά λιγότερο από τέσσερα χρόνια του προσδόκιμου ζωής.

Γιατί υπήρξαν αυτές οι διαφορές; Είναι πιθανότερο να σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και τις διαφορές στη διατροφή και στο άγχος, παρά με τη δυνατότητα εξασφάλισης ιατρικής κάλυψης - ειδικά δεδομένου ότι αυτά τα μεγέθη αφορούν σχετικά μεγάλους σε ηλικίας ανθρώπους, που όλοι, όταν φτάσουν τα 65, θα βγουν στη σύνταξη.

Στις δύο τελευταίες γενιές, το χάσμα στην εκπαιδευτική πρόοδο μεταξύ των παιδιών των πλουσίων και των τέκνων των φτωχών έχει διπλασιαστεί. Αν και ο συντελεστής εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση των παιδιών του χαμηλότερου 25% της εισοδηματικής αλυσίδας έχει αυξηθεί από το 6% στο 8%, ο συντελεστής του ανώτερου 25% έχει αυξηθεί από το 40% στο 73%.

Τι οδηγεί αυτές τις τάσεις; Οπωσδήποτε, οι παράγοντες είναι πολλοί. Αλλά ένας κρίσιμος παράγοντας είναι ότι το μέσο πλούσιο παιδί απολαμβάνει 6.000 ώρες εξωσχολικής μόρφωσης -με τη μορφή του διαβάσματος βιβλίων, της επίσκεψης σε μουσεία, της αθλητικής δραστηριότητας κ.λπ.- περισσότερες από το μέσο φτωχό παιδί και αυτή ψαλίδα έχει μεγαλώσει πολύ από τη δεκαετία του 1970.

Η διάσημη ακαδημαϊκή ανταλλαγή του 1920 μεταξύ των συγγραφέων F. Scott Fitzgerald και Ernest Hemingway συνοψίζει αποκαλυπτικά το ζήτημα: Fitzgerald: «Οι πλούσιοι διαφέρουν από εσάς και εμένα». Και η απάντηση του Hemingway: «Πράγματι, έχουν περισσότερα χρήματα».

Οι παρατηρήσεις αυτές για τον πλούτο και την ικανότητα προσφοράς ευκαιριών για τους απογόνους δείχνει ότι οι διαφορές ανάμεσα στους πλούσιους και σε όλους τους άλλους δεν αφορούν μόνο τα χρήματα, αλλά και πράγματα που είναι πιο ουσιώδη: την υγεία και την ευκαιρία.

Αν η κοινωνία θέλει να γίνει πιο δίκαιη και ισότιμη, πρέπει οπωσδήποτε να σχεδιαστούν στρατηγικές που αντιμετωπίζουν το ζήτημα της ταχείας αύξησης του μεριδίου του εισοδήματος που πηγαίνει στους πλούσιους. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα μέτρα υποστήριξης του υπόλοιπου πληθυσμού είναι τουλάχιστον αναλόγως σημαντικά.

Θα αποδειχθεί τραγωδία αν η στόχευση στην ανισότητα και τη μεγάλη περιουσία αποπροσανατολίσει την προσοχή από τα πιο θεμελιώδη ζητήματα κάθε δημοκρατικής κοινωνίας: την προσφορά υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης για όλους τους πολίτες.

* Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation