Πώς η Ευρώπη θα ξορκίσει το φάντασμα του αποπληθωρισμού

Έχουν περάσει δύο χρόνια από τότε που ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας διατύπωσε την πολύκροτη δέσμευσή του να σώσει το ευρώ. Η παρέμβαση, η οποία ακολουθήθηκε από έντονη αν και καθυστερημένη, χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, έθεσε εκτός -προς το παρόν τουλάχιστον- το ερώτημα για την επιβίωση του ευρώ. Η αναιμική οικονομική πορεία της ευρωζώνης, όμως, προδίδει τις προκλήσεις που παραμένουν.

Ενώ οι ΗΠΑ και η Βρετανία ανακάμπτουν με «δύναμη φυγής», η ευρωζώνη μαστίζεται από το φάντασμα του αποπληθωρισμού που θυμίζει παράξενα την Ιαπωνία της δεκαετίας του 1990. Όποια κι αν είναι η τελική μοίρα των Αμπενομικών στην Ιαπωνία, οι αξιωματούχοι στην Ευρώπη καλά θα κάνουν να αναπτύξουν τη δική τους πολιτική τριών αξόνων για να θέσουν και πάλι την ευρωζώνη σε τροχιά για βιώσιμη ανάκαμψη.

Όπως συνέβη και με τα Αμπενομικά, ο πρώτος άξονας στην Ευρώπη χρειάζεται να είναι η συνέχιση της υποστηρικτικής νομισματικής πολιτικής. Κατά την άποψη ορισμένων, η ΕΚΤ έχει ήδη προχωρήσει υπερβολικά μεταφέροντας πρακτικά πλούτο από τους αποταμιευτές στους οφειλέτες. Η κίνηση ωστόσο ήταν απαραίτητη για να αποτραπεί ένας ιαπωνικού τύπου αποπληθωρισμός, που θα μπορούσε να ενταθεί απουσία ενιαίας πολιτικής ηγεσίας στα κράτη της ευρωζώνης. Η πολιτική αδράνεια θα μπορούσε να αναγκάσει την ΕΚΤ να θέσει στόχους ελάχιστου πληθωρισμού, όπως ακριβώς στο παρελθόν είχε θέσει ανώτατο όριο για τον πληθωρισμό.

Ατζέντα μεταρρυθμίσεων

Ο δεύτερος άξονας για την ευρωζώνη χρειάζεται να είναι ένας πιο συντονισμένος γύρος μεταρρυθμίσεων σε συνταξιοδοτικό, εργασία και φορολογία. Αν και η κρίση οδήγησε σε συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, το τεράστιο μέγεθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν έχει αντιμετωπιστεί. Οι δαπάνες για συντάξεις στην πλειοψηφία των χωρών της ευρωζώνης ήδη ξεπερνά το 10% του ΑΕΠ έναντι 4%, 5% και 8% στην Αυστραλία, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία αντιστοίχως.

Οι πιέσεις αυξάνονται καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και ο λόγος συνταξιούχων προς εργαζόμενους αυξάνεται απότομα. Στη δυτική Ευρώπη, ο λόγος εξάρτησης της μεγάλης ηλικίας εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί από 28% το 2010 στο 50% το 2050. Η Γαλλία όμως, για παράδειγμα, διατηρεί πολλές επιλογές πρόωρης συνταξιοδότησης με αποτέλεσμα πρακτικά η μέση ηλικία συνταξιοδότησης να ορίζεται στα 60 έτη.

Εν τω μεταξύ η Γερμανία, όπου ο λόγος εξάρτησης της μεγάλης ηλικίας εκτιμάται ότι σχεδόν θα διπλασιαστεί στο 60% μέχρι το 2050, στέλνει το λάθος μήνυμα  μειώνοντας την ηλικία συνταξιοδότησης στα 63 από τα 65 έτη.

Η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης είναι κρίσιμη πρόκληση πολιτικής.

Είναι επίσης σημαντικό να υπάρξουν εργασιακές μεταρρυθμίσεις για να δοθεί ώθηση στη θλιβερά χαμηλή ανάπτυξη και για να αντιμετωπιστεί η πεισματικά χαμηλή ανεργία, που διατηρείται πάνω από το 11%. Ειδικότερα, οι αξιωματούχοι χρειάζεται να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο που δημιουργείται στους επιχειρηματίες και στους ανέργους από την υπερβολική προστασία των εργαζομένων. Ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία εξακολουθούν να πηγαίνουν καλά, οι start-up και οι επιχειρήσεις που εξαρτώνται περισσότερο από τους εγχώριους εργαζόμενους δικαιολογημένα διστάζουν να προσλάβουν νέο προσωπικό.

Χρειάζεται επίσης να επανεξεταστούν τα φορολογικά μέτρα για να μειωθεί η ανισότητα και να δημιουργηθούν υψηλότερες καταναλωτικές δαπάνες. Το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στην αύξηση της φορολογίας για τους πλούσιους. Περισσότερα όμως, θα μπορούσαν να επιτευχθούν με τη μείωση της φορολογίας, ειδικότερα σε χώρες όπως η Γερμανία, που έχει μεγαλύτερα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι είναι τόσο αναιμική η ιδιωτική κατανάλωση των νοικοκυριών στη Γερμανία, εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι εργαζόμενοι μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος είναι εκεί που πλήττονται περισσότερο από τη φορολογία. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η φορολογική επιβάρυνση για τους εργαζόμενους στη Γερμανία που έχουν μισθό χαμηλότερο από τα δύο τρίτα του μέσου όρου της χώρας, είναι 45%. Σε υψηλότερα επίπεδα κυμαίνεται μόνο η φορολογία των χαμηλών εισοδημάτων στο Βέλγιο. Η κατάργηση αυτής της απαγορευτικής φορολογίας θα μειώσει το βάρος για τα χαμηλότερα και τα μεσαία εισοδήματα και θα δώσει ώθηση στην κατανάλωση.

Επενδύσεις υποδομών

Ο τρίτος άξονας της ευρωζώνης θα πρέπει να είναι επενδυτικό πρόγραμμα κυρίως στις υποδομές. Αυτό συζητήθηκε σε πολλές χώρες και κυρίως στη Γαλλία, αλλά το μέγεθος και η πραγματοποίηση αυτού του προγράμματος υπολείπεται. Όπως και με την περίπτωση της φορολογίας, έτσι και εδώ η Γερμανία έχει τη δυνατότητα, αλλά και το κίνητρο για να αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων.

Η επανένωση οδήγησε σε μαζικές κεφαλαιουχικές επενδύσεις στο ανατολικό τμήμα της χώρας εις βάρος των επενδύσεων στη δυτική Γερμανία. Οι ετήσιες κρατικές κεφαλαιακές επενδύσεις στη Γερμανία σταθερά μειώνονται από περίπου 4% του ΑΕΠ στη δεκαετία του 1970, σε ένα μέσο όρο μόλις 1,6% από το 2000. Το ποσοστό είναι μικρότερο από ό,τι ισχύει σε Βρετανία και ΗΠΑ.

Μελέτη από το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών αναφέρει ότι η χρόνια έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές, παιδεία και εργοστάσια, διακυβεύει τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη της χώρας.

Έτσι, ενώ δεν υπάρχει πλέον η αίσθηση του επείγοντος στην κρίση, η ευρωζώνη χρειάζεται να κάνει πολύ περισσότερα για να βγει από την ύφεση. Εν αντιθέσει με την κρατούσα άποψη ότι στο επίκεντρο της προσοχής πρέπει να βρίσκονται οι χώρες της περιφέρειας, η ευρωζώνη θα ευνοηθεί πολύ περισσότερο εάν αυτοί οι τρεις άξονες πολιτικής επικεντρωθούν και στον πυρήνα. 

*Ο Andreas Utermann είναι global chief investment officer στην Allianz Global Investors.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation