Ο Μάριο Ντράγκι δεν έχει τη μαγική συνταγή

Οι επενδυτές δεν άκουσαν αρκετά καλά την πρόσφατη ομιλία του Μάρτιο Ντράγκι στο Jackson Hole. Εάν είχαν ακούσει, τότε θα άκουγαν και τον ήχο των γραναζιών που γυρίζουν.

Στην ετήσια συγκέντρωση των κεντρικών τραπεζιτών τον προηγούμενο μήνα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ζήτησε πιο «φιλική προς την ανάπτυξη» δημοσιονομική πολιτική ανά την ευρωζώνη και παραδέχθηκε πως οι αγορές έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στον ίδιο για την ανάκαμψη του πληθωρισμού.

Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς πως η ομιλία αυτή σηματοδοτεί τη γέννηση ιαπωνικού τύπου «Αμπενομικών» για την Ευρώπη. Αν μη τι άλλο, ωθεί την ΕΚΤ αρκετά βήματα προς το δρόμο της ποσοτικής χαλάρωσης που ακολούθησαν οι ΗΠΑ με μεγάλης κλίμακας αγορές κρατικών ομολόγων.

Η ποσοτική χαλάρωση δεν είναι η λύση στα προβλήματα της Ευρώπης. Ενδεχομένως να μην είναι καν βιώσιμη λύση στο πρόβλημα του χαμηλού πληθωρισμού. Σε αυτό το σημείο τα «γεράκια» στην ΕΚΤ που αντιστέκονται στις πιέσεις για δράση έχουν δίκιο και οι πιο απλοϊκοί επικριτές άδικο.

Ο κ. Ντράγκι όμως, γνωρίζει καλύτερα από όλους πως σε ότι αφορά την ευρωζώνη, εδώ και καιρό δεν υπάρχουν ιδανικές λύσεις. Το ερώτημα είναι εάν βρισκόμαστε πλέον σε τέτοιο επίπεδο όπου ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μία μεγάλης κλίμακας θα κάνει περισσότερο καλό παρά κακό, βελτιώνοντας όχι μόνο την βραχυπρόθεσμη ισχύ της οικονομίας, αλλά και την μακροπρόθεσμη οικονομική «υγεία» της ευρωζώνης.

Πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο και πως οι δηλώσεις του κ. Ντράγκι αντικατοπτρίζουν την ίδια σκέψη.  Αυτό που έχει τώρα σημασία είναι η πολιτική και ο συγχρονισμός. Εάν πράγματι η ΕΚΤ αποφασίσει να δράσει, ο κ. Ντράγκι δεν θα θέλει να ενεργήσει μόνος του. Μπορεί να νομίζει κανείς ότι υπερεκτιμώ τα σχόλια του κ. Ντράγκι. Η αντίδραση των κεφαλαιαγορών άλλωστε, ήταν συγκρατημένη. Η πραγματικότητα όμως, είναι πως η πολιτική κατάσταση και η οικονομία στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από ότι ήταν πριν μερικούς μήνες – και μάλιστα κατά τρόπο που έχει σημασία για την ΕΚΤ.

Ο καλύτερος, αλλά ενδεχομένως ο λιγότερο κατανοητός λόγος, για τον οποίο η ΕΚΤ δεν έδρασε νωρίτερα είναι πως ένα «χτύπημα» πολύ χαμηλού πληθωρισμού – σε μία οικονομία η οποία διανύει φάση μεταρρύθμισης – δεν είναι κατ’ ανάγκη το τέλος του κόσμου. Το ισχυρό ευρώ επηρέασε σημαντικά τα περιθώρια κερδοφορίας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων τον προηγούμενο χρόνο. Παράλληλα όμως, ενίσχυσε την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών σε μία κρίσιμη περίοδο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η καταναλωτική εμπιστοσύνη στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης ήταν σταθερή ή ενισχύθηκε κατά τους τελευταίους 12 μήνες, παρά τις συζητήσεις για τα οικονομικά δεινά της ευρωζώνης. Η υποχώρηση των τιμών σε είδη καθημερινής ανάγκης, όπως τρόφιμα και ενέργεια, μπορεί να έπαιξε κάποιο ρόλο σε αυτό το «εντυπωσιακό» αποτέλεσμα.

Βεβαίως, τα εταιρικά αποτελέσματα και η παραγωγική πλευρά της οικονομίας πλήττονται από το ισχυρότερο νόμισμα – ενώ ο χαμηλός πληθωρισμός καθιστά την κατάσταση ακόμη χειρότερη για τις χώρες της περιφέρειας που προσπαθούν να γίνουν πιο ανταγωνιστικές χωρίς να μειώσουν μισθούς σε όρους ρευστότητας.

Όσο περισσότερο διατηρείται αυτή η κατάσταση, όμως, τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται. Όπως αποδεικνύει και η ιαπωνική εμπειρία, σε μία οικονομία με προβλήματα υπάρχουν πτωτικές τάσεις τόσο στον πληθωρισμό, όσο και στη συναλλαγματική ισοτιμία.

Τα Αμπενομικά δεν έχουν τελειώσει – αν και η μέση ιαπωνική οικογένεια μπορεί να υποστηρίζει ότι το μόνο που κατάφερε η Τράπεζα της Ιαπωνίας ήταν να ρίξει κι άλλο το νόμισμα, να εισάγει πληθωρισμό και να επιδεινώσει περαιτέρω το βιοτικό επίπεδο. Οι πραγματικοί μισθοί στην Ιαπωνία κινήθηκαν πτωτικά τον τελευταίο χρόνο. Αντιθέτως, με την υποχώρηση του πληθωρισμού, οι πραγματικοί μισθοί στην ευρωζώνη κινούνται ανοδικά.

Το άλλο επιχείρημα ενάντια στην ποσοτική χαλάρωση ήταν πως δεν θα μπορούσε να λύσει τα θεμελιώδη προβλήματα της οικονομίας της ευρωζώνης. Οι αγορές κρατικών ομολόγων ευρωζώνης από την κεντρική τράπεζα δεν μπορούν να προκαλέσουν ανάπτυξη της παραγωγικότητας στην Ιταλία μετά από μια πτωτική πορεία σχεδόν δύο δεκαετιών. Ούτε μπορούν να ελαφρύνουν το ρυθμιστικό βάρος που ταλαιπωρεί πολλές γαλλικές επιχειρήσεις. Το συμπέρασμα από το ιαπωνικό παράδειγμα είναι σαφές: Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί από μόνη της να αυξήσει τις δυνατότητες μίας οικονομίας. Για να εδραιωθεί η αναπτυξιακή πορεία, χρειάζεται να δράσουν και οι κυβερνήσεις.

Δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής, ότι τα ελάχιστα φωτεινά σημεία στην ευρύτερη σκοτεινή εικόνα που παρουσιάζουν τα στοιχεία για το ευρωπαϊκό ΑΕΠ καταγράφονται στις χώρες που αναγκάστηκαν να διεξάγουν τις πιο βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ισπανία, Ελλάδα και Ιρλανδία κατέγραψαν επαρκή έως υγιή ανάπτυξη το δεύτερο τρίμηνο. Αντιθέτως, η γαλλική οικονομία έμεινε στάσιμη, ενώ η ιταλική συρρικνώθηκε ξανά.

Η επιμονή του κ. Ντράγκι στη σημασία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά την ομιλία του στο Jackson Hole δεν ήταν πρωτοφανής. Το καινούργιο στοιχείο ήταν η σαφής αναγνώριση ότι η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να γίνει πιο ευέλικτη και πιο φιλική προς την ανάπτυξη, ειδικότερα στις χώρες που έχουν περιθώρια ελιγμών (η Γερμανία είναι η πρώτη που έρχεται στο μυαλό).

Το βασικό επιχείρημα είναι πως οι πολιτικοί που θέλουν να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις, όπως ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, χρειάζονται ανάπτυξη – ή τουλάχιστον την υπόσχεση της ανάπτυξης – για να προχωρήσουν σε δύσκολες αποφάσεις. Χρειάζεται επίσης να δείξουν ότι η υπόλοιπη Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, θα πράξει όσα της αναλογούν. Κρίνοντας από τις μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό, οι αγορές δεν εκτιμούν ότι η ΕΚΤ θα κάνει όσα της αναλογούν για τον πληθωρισμό κατά τα επόμενα χρόνια. Οι βραχυπρόθεσμες προσδοκίες υποχωρούν ακόμη πιο απότομα.

Η πτώση δεν αφορά μόνο την ΕΚΤ. Αντικατοπτρίζει τις αμφιβολίες αναφορικά με την ισχύ της ανάκαμψης. Και αυτό είναι το δεύτερο σημαντικό σημείο που έχει αλλάξει στην ευρύτερη εικόνα από τις αρχές του καλοκαιριού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιφέρει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη και τις οικονομικές δραστηριότητες της Ευρώπης από ότι όλοι προέβλεπαν πριν μερικούς μήνες.

Ο κ. Ντράγκι και οι συνάδελφοί του έχουν δίκιο. Η ΕΚΤ δεν είναι ο μόνος παίκτης. Έχουν επίσης δίκιο όταν υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα να πράξει κάτι η ΕΚΤ απλώς και μόνο επειδή «κάτι πρέπει να γίνει». Ο κ. Ντράγκι όμως, ήταν αρκετά σαφής στο Jackson Hole: Πλέον ο κίνδυνος να κάνουμε λιγότερα είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο να αντιδράσουμε υπερβολικά. Οι κυβερνήσεις δεν κάνουν αρκετά. Το ίδιο όμως, ισχύει και για την ΕΚΤ.

*Η Stephanie Flanders είναι chief market strategist για την Ευρώπηστη JPMorgan Asset Management

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation