Wolf: Γιατί η ανισότητα καταστρέφει τις οικονομίες

Πότε θα φτάσει η ανισότητα σε σημείο ανησυχητικό; Το ερώτημα είναι ηθικό, πολιτικό αλλά και οικονομικό. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι, πέρα από ένα συγκεκριμένο σημείο, η ανισότητα θα είναι πηγή σημαντικών οικονομικών προβλημάτων.

Οι ΗΠΑ -που είναι η πιο σημαντική υψηλοεισοδηματική οικονομία και η πιο άνιση- είναι ο δοκιμαστικός σωλήνας για την οικονομική επίδραση της ανισότητας. Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά.

Αυτή η συνειδητοποίηση τώρα έχει μεταδοθεί σε θεσμούς που υπό ομαλές συνθήκες δεν τους κατηγορείς για σοσιαλισμό. Σε έκθεση που έγραψε ο κορυφαίος οικονομολόγος αμερικανικών θεμάτων της Standard & Poor's, καθώς και άλλος οικονομολόγος της Morgan Stanley, υπάρχει συμφωνία ότι η ανισότητα όχι μόνο αυξάνεται, αλλά έχει και ζημιογόνες επιπτώσεις στην αμερικανική οικονομία.

Με βάση τη Federal Reserve, το ανώτατο 3% στην κλίμακα εισοδήματος έλαβε το 30,5% του συνόλου των εισοδημάτων το 2013. Το επόμενο 7% έλαβε μόλις 16,8%. Αυτό σημαίνει ότι ούτε τα μισά από τα συνολικά εισοδήματα δεν απευθύνονται στο υπόλοιπο 90%. Το ανώτατο 3% είναι επίσης η μόνη ομάδα που έχει απολαύσει αύξηση στο μερίδιο επί του εισοδήματος από τη δεκαετία του 1990. Η μελέτη της Morgan Stanley, κατατάσσει ανάμεσα στις αιτίες της αύξησης της ανισότητα τα εξής: Τα αυξανόμενα ποσοστά χαμηλοαμειβόμενων και ανασφάλιστων εργατών, το αυξανόμενο μισθολογικό «πριμ» για τους μορφωμένους και το γεγονός ότι οι πολιτικές φορολόγησης και δαπανών κάνουν μικρότερη αναδιανομή απ' όσο πριν από λίγες δεκαετίες.

Γι' αυτό το 2012, αναφέρει ο ΟΟΣΑ, οι ΗΠΑ κατατάσσονται στην ανώτερη θέση μεταξύ των κρατών υψηλού εισοδήματος, όσον αφορά τα ποσοστά της σχετικά κακοπληρωμένης εργασίας.

Επιπλέον, οι φόροι επί των μισθών, που κοστίζουν στους φτωχότερους αναλογικά περισσότερα απ' όσο στους πλουσιότερους, προβλέπεται να καλύψουν το 32% των ομοσπονδιακών εσόδων στο δημοσιονομικό έτος 2015, σε σύγκριση με το 46% του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος, το βάρος του οποίου πέφτει περισσότερο στα υψηλότερα εισοδήματα.

Επίσης σημαντικές είναι οι τεράστιες αυξήσεις στις αμοιβές των ανώτερων στελεχών, μαζί με τη μεταβολή προς τα εισοδήματα από την εργασία στα εισοδήματα από το κεφάλαιο. Οι κινήσεις της Federal Reserve έχουν ευνοήσει επίσης τους εύπορους, καθώς η κεντρική τράπεζα προσπαθεί να αυξήσει τις τιμές ενεργητικών που ανήκουν κατά πλειοψηφία στους πλούσιους.

Αυτές οι εκθέσεις καταδεικνύουν δύο οικονομικές επιπτώσεις της αυξανόμενης ανισότητας: την αδύναμη ζήτηση και τη βραδεία πρόοδο στη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης.

Το επιχείρημα που αφορά τη ζήτηση είναι ότι, μέχρι την κρίση, πολλοί από εκείνους που δεν απολάμβαναν αύξηση στο πραγματικό εισόδημα, αντί αυτού δανείζονταν. Οι αυξήσεις στις τιμές οικιών τους στήριζαν. Στα τέλη του 2007, το χρέος κορυφώθηκε στο 135% του διαθέσιμου εισοδήματος.

Μετά ήλθε το κραχ. Οι φτωχότεροι, φορτωμένοι με βαριά χρέη και χωρίς να μπορούν να δανειστούν πια, υποχρεώθηκαν να μειώσουν τις δαπάνες. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ βραδεία ανάκαμψη στην κατανάλωση.

Δεν έχει νόημα να δανείζεις χωρίς σκέψη σε ανθρώπους που δεν το αντέχουν. Αλλά πάντως αυτό δείχνει ότι η οικονομία δεν θα ξαναγίνει ανθηρή αν δεν γίνει αναδιανομή εισοδήματος προς εκείνους που δαπανούν ή αν δεν εμφανιστεί κάποια άλλη πηγή ζήτησης.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάτι ξεκάθαρο προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι κρατικές δαπάνες είναι μειωμένες. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις συγκρατημένες λόγω της προβλεπόμενης χαμηλής ζήτησης. Δεν μπορεί να είναι ούτε οι εξαγωγές, καθώς και όλοι οι άλλοι επιθυμούν ανάπτυξη με κίνητρο τις εξαγωγές.

Το επίπεδο εκπαίδευσης στην Αμερική έχει επίσης επιδεινωθεί. Είναι η μόνη υψηλοεισοδηματική χώρα στην οποία τα άτομα ηλικίας 25-34 ετών δεν έχουν καλύτερη εκπαίδευση από τις ηλικίες 55-64. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι άλλες χώρες έχουν προλάβει τις ΗΠΑ, που καινοτόμησαν με τη μαζική κολεγιακή εκπαίδευση. Οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι τα παιδιά από φτωχές οικογένειες δυσκολεύονται να τελειώσουν το κολέγιο.

Το πρόβλημα δεν αγγίζει μόνο εκείνους που δεν καταφέρνουν να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους. Η αποτυχία βελτίωσης των εκπαιδευτικών στάνταρ είναι πολύ πιθανό να υπονομεύσει και τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της οικονομίας. Κάποιες από τις αποδόσεις της εκπαίδευσης μπορεί να είναι απλώς η αμοιβή της εξασφάλισης μιας καλής θέσης: οι μορφωμένοι τα καταφέρνουν καλύτερα επειδή έχουν κερδίσει έναν προκαθορισμένο αγώνα. Όμως η καλύτερη μόρφωση του πληθυσμού ανεβάζει τους πάντες σε ανώτερα επίπεδα ευμάρειας.

Το κόστος της αυξανόμενης ανισότητας για την κοινωνία έχει κι άλλες πτυχές. Κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο κόστος είναι η κατάπτωση του δημοκρατικού ιδεώδους της ισότητας των πολιτών. Οι τεράστιες αποκλίσεις στον πλούτο και στην εξουσία έχουν λυγίσει δημοκρατίες στο παρελθόν. Μπορεί να γίνει το ίδιο στην εποχή μας.

Εξάλλου ακόμη και για εκείνους που δεν συμμερίζονται αυτές τις ανησυχίες, υπάρχει ένα οικονομικό κόστος που έχει βαρύτητα. Η «μόνιμη στασιμότητα» στη ζήτηση, που ανέφερε πρώτος ο πρώην υπουργός Οικονομικών Lawrence Summers, σχετίζεται με τις μεταβολές στο εισόδημα.

Αναλόγως και η μετάδοση των μορφωτικών μειονεκτημάτων ανά τις γενεές δημιουργεί βαρύ «κουσούρι» στην οικονομία. Μια οικονομία εθισμένη στα χρέη με στάσιμα επίπεδα εκπαίδευσης έχει πολλές πιθανότητες να ασθενήσει στο μέλλον.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation