Sinn: Να μην επαναληφθεί το λάθος της Κύπρου

Μια ακόμη κρίση, ένα ακόμη επίβουλο κύμα εξόδου κεφαλαίων. Στην Ελλάδα σήμερα, όπως στην Κύπρο πριν από τρία χρόνια, οι καταθέτες αποσύρουν δεσμίδες χαρτονομίσματα για να τα βγάλουν από τη χώρα. Πριν από όλους, οι επενδυτές σπεύδουν να κάνουν ηλεκτρονικές μεταβιβάσεις προς τράπεζες στην υπόλοιπη ευρωζώνη.

Τον Δεκέμβριο του 2014 μόνο, στάλθηκαν στο εξωτερικό 7,6 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο 4% του ελληνικού ΑΕΠ.

Το 2012 η Κύπρος βρέθηκε σε ανάλογη θέση. Οι εύποροι Κύπριοι (και οι ξένοι που είχαν καταθέσεις εκεί) προσπάθησαν να βγάλουν τα κεφάλαιά τους σε πιο ασφαλείς τοποθεσίες, με αποτέλεσμα να στεγνώσουν από ρευστότητα οι τράπεζες της νήσου και να απειληθούν με χρεοκοπία. Η κεντρική τράπεζα της Κύπρου κράτησε το σύστημα ζωντανό δανείζοντας 11 δισ. ευρώ σε φρεσκοτυπωμένο χρήμα από το μηχανισμό που είναι γνωστός ως Emergency Liquidity Assistance. Τα κεφάλαια αυτά ήταν ουσιαστικά δανεικά από άλλες κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης, που τοποθέτησαν τα ευρώ στους νέους λογαριασμούς εκτός Κύπρου τους οποίους άνοιγαν οι επενδυτές που έφευγαν.

Χωρίς εκείνη την υποστήριξη, οι κυπριακές τράπεζες θα είχαν βουλιάξει και οι καταθέτες δεν θα είχαν τραβήξει άλλο ρευστό. Αποδείχθηκε ότι η έξοδος κεφαλαίων -χρηματοδοτημένη από τις υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες- συνεχίστηκε μέχρι την άνοιξη του 2013, όταν η κατάχρηση στο μηχανισμό της ευρωζώνης διογκώθηκε τόσο που η ΕΚΤ δεν μπορούσε να την αψηφήσει και έτσι τράβηξε την πρίζα.

Η Κύπρος δεν είχε άλλη επιλογή από το να επιβάλει ελέγχους κεφαλαίων. Χωρίς τη γενναιοδωρία της ΕΚΤ, θα είχε υποχρεωθεί να το κάνει πολύ νωρίτερα. Μέχρι να κηρυχθεί αναξιόχρεη η Λαϊκή Τράπεζα, είχε λάβει 9,5 δισ. ευρώ σε πιστώσεις του ELA.

Η κατάσταση δεν είναι τόσο ακραία ακόμη στην Ελλάδα, αλλά κατευθύνεται προς τα εκεί. Η έξοδος κεφαλαίων πρέπει να έχει αυξηθεί σημαντικά με το νέο έτος, καθώς το αίτημα της νέας κυβέρνησης για περισσότερα χρήματα είχε ψυχρή υποδοχή στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Δεν γνωρίζουμε ακόμη το μέγεθος στο αποκαλούμενο σύστημα Target το οποίο χρωστούσε η ελληνική κεντρική τράπεζα προς το υπόλοιπο ευρωσύστημα στα τέλη Ιανουαρίου. Γνωρίζουμε όμως ότι οι υποχρεώσεις της ΕΚΤ προς τη γερμανική Bundesbank στο σύστημα Target εκτινάχθηκαν κατά 55 δισ. ευρώ, με την τρίτη μεγαλύτερη αύξηση στα τελευταία οκτώ χρόνια της κρίσης. Αυτό σημαίνει τεράστια εισροή χρήματος προς τη Γερμανία. Ένα τμήμα εξ αυτών πιθανότατα προήλθε από την Ελλάδα.

Η ομοιότητα είναι ανησυχητική. Για να ξεπληρώσει όσα χρωστούσε στους νομισματικούς θεσμούς της ευρωζώνης, η Κύπρος εν συνεχεία έλαβε 10 δισ. ευρώ από ένα πρόγραμμα διάσωσης το οποίο συγκέντρωσαν οι κυβερνήσεις των μελών της ευρωζώνης. Οταν το συμβούλιο της ΕΚΤ έπιασε στο αγκίστρι τους φορολογούμενους, τα κοινοβούλια δεν είχαν άλλη επιλογή από το να τους καλύψουν. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να επαναληφθεί αυτό στην Ελλάδα.

Την περασμένη εβδομάδα το συμβούλιο της ΕΚΤ περιόρισε τη δυνατότητα της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας να δανείζει φρεσκοτυπωμένο χρήμα προς τις εμπορικές τράπεζες. Προηγουμένως αυτό επιτρεπόταν, εφόσον δίνονταν σε αντάλλαγμα τα χρεόγραφα που εξέδιδε ή εγγυόταν η ελληνική κυβέρνηση, αλλά τα ενεργητικά που εγγυάται το ελληνικό κράτος δεν κρίνονται πλέον αποδεκτά ως εγγυήσεις.

Η πρόσβαση στην εθνική μηχανή τυπώματος χρήματος προφανώς έχει αξιοποιηθεί ήδη για να χρηματοδοτήσει την προσπάθεια εύπορων Ελλήνων, τραπεζών και διεθνών επενδυτών να ξεφύγουν από ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που βυθίζεται.

Ομως για να αντισταθμίσει την απαγόρευση, η ΕΚΤ επέτρεψε στην ελληνική κεντρική τράπεζα να διαθέσει έως 65 δισ. ευρώ πίστωση ELA προς τις εμπορικές τράπεζες, υπό τον ίδιο έκτακτο μηχανισμό, όπως στην Κύπρο πριν από τρία χρόνια.

Μολονότι η ΕΚΤ ισχυρίζεται ότι υπεύθυνη για την αποπληρωμή είναι η ίδια η κεντρική τράπεζα της Ελλάδας, το ποσό είναι πολύ μεγαλύτερο από τους πόρους που θα μπορούσε να αντλήσει η ελληνική κεντρική τράπεζα για να ξεπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς το υπόλοιπο ευρωσύστημα, εάν δεν μπορέσουν οι τράπεζες να ξεπληρώσουν τα ELA.

Η ελληνική κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να ειπωθεί ότι «κατέχει» περίπου 38 δισ. ευρώ από απόθεμα του ευρωσυστήματος σε χρήμα των κεντρικών τραπεζών, με την έννοια ότι δικαιούται τη σταθερή ροή των εσόδων από τόκους που παράγει. Επιπλέον, η κεντρική τράπεζα έχει δικαίωμα στις αποδόσεις επί 4 δισ. ευρώ μετοχικού κεφαλαίου, περιλαμβανομένων των αποθεματικών αποτίμησης. Αυτό δημιουργεί να έλλειμμα 23 δισ. ευρώ.

Ετσι επαναλαμβάνεται το λάθος της Κύπρου, όπου οι πιστώσεις ELA ξεπερνούσαν κατά 244% το ποσό που ήταν σε θέση να ξεπληρώσει η κεντρική τράπεζα.

Η ΕΚΤ χορηγεί μια πρόσκαιρη ανάσα στις ελληνικές τράπεζες που ειδάλλως θα ήταν χρεοκοπημένες, και το κάνει με κίνδυνο για τους φορολογούμενους της ευρωζώνης. Εν τέλει οι πολίτες των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης που, χωρίς να έχει ζητηθεί η γνώμη τους, είναι εκείνοι που διαθέτουν πιστώσεις με δικό τους κίνδυνο, για να βοηθήσουν τους εύπορους Έλληνες να μεταφέρουν τα χρήματά τους στην ασφάλεια.

Δεν πρέπει να επιτρέπεται στην ελληνική κεντρική τράπεζα να ζει με παραπάνω από όσα έχει. Η βοήθεια προς τις εμπορικές τράπεζες της χώρας θα πρέπει να περιοριστεί στα 42 δισ. ευρώ. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει εν συνεχεία να επιβάλει ελέγχους κεφαλαίου για να σταματήσει την έξοδο κεφαλαίων και να κρατήσει τις τράπεζές της στο αξιόχρεο. Το κυπριακό παράδειγμα δεν πρέπει να επαναληφθεί.

* Ο αρθρογράφος είναι πρόεδρος του γερμανικού ινστιτούτου οικονομικών ερευνών Ifo.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation