Rachman: Η οργή στην ΕΕ προσπερνά την ανάκαμψη

Η Ευρώπη βρίσκεται σε έναν αγώνα δρόμου με το χρόνο. Μετά από έξι χρόνια οικονομικής κρίσης, τα ακραία πολιτικά κόμματα έχουν ισχυροποιηθεί σε όλη την ήπειρο. Την ίδια στιγμή η ευρωπαϊκή οικονομία είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Το ερώτημα είναι κατά πόσον μπορεί να επιστρέψει αρκετά γρήγορα η αισιοδοξία για την οικονομία ώστε να αποτρέψει έναν πολιτικό εκτροχιασμό.

Τα σημάδια πολιτικής αποσύνθεσης είναι αρκετά εμφανή. Στη Γαλλία αυτήν την εβδομάδα το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο έλαβε περίπου 25% στις περιφερειακές εκλογές, δίνοντας συνέχεια στην καλή επίδοση στις ευρωεκλογές. Ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς προειδοποίησε πως η Μαρίν Λεπέν, αρχηγός του κόμματος, μπορεί να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές το 2017. Την ίδια χρονιά, η Βρετανία ίσως ψηφίσει υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέχρι τότε το ενιαίο νόμισμα μπορεί να βρίσκεται σε πορεία διάλυσης, με την Ελλάδα εκτός και την Ιταλία να οδεύει προς την έξοδο.

Αλλά ενώ το πολιτικό κλίμα είναι αποθαρρυντικό, υπάρχουν λόγοι για οικονομική αισιοδοξία. Η Ισπανία και η Ιρλανδία, δύο από τις χώρες που έχουν υποφέρει περισσότερο από την κρίση χρέους και τις πολιτικές λιτότητας, βρίσκονται πλέον σε τροχιά ανάκαμψης. Η Ισπανία αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 2% φέτος και η ανεργία στην Ιρλανδία θα υποχωρήσει κάτω από το 10% πολύ σύντομα. Ακόμα και η Ελλάδα, πριν από το τελευταίο πισωγύρισμα, είχε βιώσει επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη. Όσον αφορά την ευρύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, ο συνδυασμός χαμηλότερων τιμών στο πετρέλαιο, η υποχώρηση του ευρώ και η ποσοτική χαλάρωση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να δώσουν σημαντική ώθηση αυτήν τη χρονιά.

Η επιστροφή στην ανάπτυξη μπορεί να δώσει στην Ευρώπη χώρο να αναπνεύσει και να αποτρέψει το ενδεχόμενο πολιτικής καταστροφής. Η δυσκολία είναι πως αν και υπάρχει ξεκάθαρα σύνδεση ανάμεσα στις οικονομικές δυσκολίες και στον πολιτικό εξτρεμισμό, η σχέση δεν είναι ξεκάθαρη. Η κατάρρευση του πολιτικού κέντρου μπορεί να έρθει ως καθυστερημένη αντίδραση στα οικονομικά προβλήματα και να συμβεί ακόμα και την ώρα που ανακάμπτει η οικονομία.

Ένα πολύ σκοτεινό παράδειγμα είναι η ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί το 1933, ακριβώς μόλις είχαν περάσει τα χειρότερα από την οικονομική ύφεση.

Μια κρίση ή μια ιδιαίτερα παρατεταμένη ύφεση δεν προκαλεί μόνο οικονομικά προβλήματα. Εκτός των άλλων χρησιμεύει και για την απαξίωση των καθιερωμένων ιδεολογιών και τη διόγκωση της οργής ενάντια στις πολιτικές ελίτ και οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να κρατήσουν πολύ καιρό μετά τα πρώτα σημάδια βελτίωσης των οικονομικών στοιχείων.

Ακόμα περισσότερο, το αίσθημα της οικονομικής κρίσης είναι μόνο μια πηγή της στήριξης για τα ακραία κόμματα στη Γαλλία. Ο φόβος για την εισροή μεταναστών και ο θυμός για τη διαφθορά των ελίτ έχουν ενισχύσει το Εθνικό Μέτωπο και βρίσκονται πίσω από την άνοδο των ακραίων πολιτικών κινημάτων στην Ιταλία, στη Γερμανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η επιστροφή στην ανάπτυξη δεν αναμένεται να αντιμετωπίσει απόλυτα το αίσθημα της οικονομικής εξασθένισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει ένας φόβος πως ολόκληρες χώρες ζούσαν πέρα από τα όριά τους και μπορεί να αναγκαστούν να αποδεχτούν μια μόνιμη καθοδική προσαρμογή του βιοτικού επιπέδου. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, η προσαρμογή αυτή συνέβη με αρκετά απότομο και βίαιο τρόπο εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και οδήγησε σε περικοπές στους μισθούς και στις συντάξεις.

Αλλά ακόμα και χώρες που απέφυγαν τα χειρότερα στην κρίση περνάνε μια περίοδο προσαρμογής του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, η οποία πλήττει περισσότερο τους νέους. Τα ποσοστά της ανεργίας των νέων είναι ανατριχιαστικά υψηλά σε ορισμένες χώρες. Πάνω από 50% στην Ισπανία, περίπου 40% στην Ιταλία, 23% στη Γαλλία και 17% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε όλες αυτές τις χώρες, υπάρχει ο φόβος ότι η γενιά που έρχεται θα ζήσει με λιγότερη ασφάλεια από ό,τι οι γονείς τους.

Ως εκ τούτου, ακόμα και όταν οι κυβερνήσεις έχουν το περιθώριο να καυχηθούν για την ενίσχυση της ανάπτυξης, επικρατεί απογοήτευση απέναντι στο πολιτικό κατεστημένο. Στις βουλευτικές εκλογές στη Βρετανία το Μάιο, είναι πολύ πιθανό να καταγραφούν ιστορικά χαμηλά επίπεδα για τα κόμματα που κυριάρχησαν στη μεταπολεμική περίοδο, τους Συντηρητικούς και τους Εργατικούς, και να υπάρξουν μεγάλα κέρδη για τα εθνικιστικά κόμματα στη Σκωτία και στην Αγγλία.

Τα πολιτικά προβλήματα της Βρετανίας είναι σχετικά μικρά σε σχέση με αυτά των περισσότερων γειτόνων της. Στην Ιταλία όλα τα κορυφαία κόμματα της αντιπολίτευσης είναι υπέρ της εξόδου της από το ευρώ, αξιοσημείωτη τάση για μια χώρα που ήταν παραδοσιακά δεσμευμένη με θέρμη στο σχέδιο της Ενωμένης Ευρώπης.

Η Ουγγαρία κυβερνάται από μια σχεδόν απολυταρχική διοίκηση και αντιμετωπίζει την ανάδυση ενός ανοιχτά φασιστικού κόμματος, του Jobbik.

Όμως αυτή που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η Γαλλία. Αν η Βρετανία έφευγε από την Ευρώπη ή η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ, το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης θα κλυδωνιζόταν. Αλλά η εκλογή της Μαρίν Λεπέν στη θέση της προέδρου της Γαλλίας θα σήμαινε αυτόματα το τέλος της Ε.Ε.

Σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την όξυνση των πολιτικών εντάσεων στη χώρα, οι Βρυξέλλες επέτρεψαν στη γαλλική κυβέρνηση να παραβιάσει για μία ακόμα φορά τους κανονισμούς για το έλλειμμα. Το γεγονός ότι το Εθνικό Μέτωπο δεν κατάφερε να κάνει το μεγάλο άλμα στις εκλογές της Κυριακής, θα θρέψει την ελπίδα ότι το ιππικό της οικονομικής ανάκαμψης θα καταφτάσει, ακριβώς πάνω στην ώρα, για να σταθεροποιήσει τη χώρα.

Αλλά στο τέλος η Γαλλία και τα υπόλοιπα κράτη μέλη χρειάζονται κάτι περισσότερο από μια μέτρια άνοδο στην ανάπτυξη για να αποκαταστήσουν την υγεία των πολιτικών τους συστημάτων. Χρειάζονται πολιτικούς από τον μεσαίο χώρο που θα παρουσιάσουν μια πειστική και αισιόδοξη εικόνα για το μέλλον.

Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν πολλά σημάδια για κάτι τέτοιο...

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation