Πλήγμα για την Ευρώπη, αν φύγει η Μέρκελ!

Είναι πιο ακριβές να μιλήσουμε για πανικό παρά για συνωμοσία. Αυτή την εβδομάδα είχα την ευκαιρία να περάσω λίγο χρόνο με μέλη του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος της Άνγκελα Μέρκελ.

Αν και ήμουν εξωτερικός παρατηρητής, οι συζητήσεις περιστράφηκαν για το αν η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ θα επιβιώσει από την προσφυγική κρίση. Ορισμένοι εκτίμησαν ότι έχει μόλις μερικές εβδομάδες για να ανατρέψει την κατάσταση, παρά το γεγονός ότι πριν λίγο καιρό δεν μπορούσε να συγκριθεί με κανέναν άλλο Ευρωπαίο ηγέτη. Εν μια νυκτί, το αδιανότητο έχει γίνει κάτι το ρεαλιστικό και για κάποιους στο κόμμα της, το πιθανότερο.

Άλλες φωνές υποστηρίζουν ότι η ένταση θα υποχωρήσει, αλλά το πόσο ευάλωτη αποδεικνύεται η κα Μέρκελ δείχνει τις αναταράξεις που προκαλεί σε όλη την Ευρώπη το κύμα των προσφύγων από τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και τις χώρες του Μαγκρέμπ και του Σάλεχ στην Αφρική. Στο ανατολικό, μετα-κομμουνιστικό τμήμα της ηπείρου, η εισροή έχει ενισχύσει τους εθνικιστές που ποτέ δεν ενστερνίστηκαν πραγματικά την ιδέα της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στο δυτικό τμήμα, έχει ενισχύσει ακροδεξιούς όπως το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν. Στις διαδηλώσεις του ξενοφοβικού Pediga στη Γερμανία συμμετέχουν ομιλητές που θρηνούν για την απώλεια των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Αν ο Ντέιβιντ Κάμερον χάσει στο δημοψήφισμα για την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε., θα είναι επειδή τα αισθήματα απέναντι στη μετανάστευση θα υπερισχύσουν του οικονομικού συμφέροντος.

Η Α. Μέρκελ δεν θεωρείται ένας πολιτικός που ασκεί τα καθήκοντά της με βάση τις προσωπικές της ιδέες και αξίες. Η μακροημέρευσή της στην καγκελαρία βασίζεται στην ικανότητά της να βρίσκει το φυσικό σημείο ισορροπίας στο λαϊκό αίσθημα των Γερμανών και στη σκληρότητα με την οποία ξεφορτώνεται πιθανούς αντιπάλους. Τα επίθετα που χρησιμοποιούνται συχνότερα για να χαρακτηρίσουν τον τρόπο με τον οποίο κυβερνάει, είναι προσεκτική και συναινετική.

Η «μαμά» (mutti) Μέρκελ, όπως αποκαλείται συχνά, τα έχει καταφέρει διαβεβαιώνοντας τους συμπατριώτες της ότι θα προστατεύσει τη Γερμανία από τις εστίες που μαίνονται έξω από τα σύνορά της. Δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τις λεπτομέρειες της ασκούμενης πολιτικής. Οι Γερμανοί μπορούν να είναι βέβαιοι ότι θα είναι σταθερή και ήρεμη στην αντιμετώπιση της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν και ότι αν και παραμένει δεσμευμένη, στο μέλλον το ευρώ θα είναι ένας προσεκτικός φύλακας των οικονομικών συμφερόντων του έθνους. Για μια δεκαετία οι Γερμανοί την έχουν εμπιστευτεί.

Έχει επιδείξει τις ίδιες ικανότητες και στην Ευρώπη. Όσοι την έχουν παρακολουθήσει εν δράσει στις συνόδους των ηγετών της Ε.Ε., έχουν εντυπωσιαστεί από τη δυνατότητά της να επιτυγχάνει άτυπες συναινέσεις. Μια σύντομη συζήτηση με έναν πρωθυπουργό, η επίτευξη μιας συμφωνίας με κάποιον πρόεδρο πάνω από ένα φλιτζάνι καφέ, ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη σε αξιωματούχους με τους οποίους αναζητά κοινό έδαφος. Η κα Μέρκελ πάντα προωθεί τα γερμανικά συμφέροντα, αλλά μέσω του συμβιβασμού και όχι της σύγκρουσης.

Η προσφυγική κρίση έχει αποκαλύψει μια διαφορετική Ανγκελα Μέρκελ: μια πολιτικό που είναι έτοιμη να μιλήσει και να δράσει με βάση τις πεποιθήσεις της, να βγει έξω από την ασφάλεια των ομάδων εστίασης και των δημοσκοπήσεων. Η απόφασή της να καλωσορίσει τις εκατοντάδες χιλιάδες που καταφτάνουν μέσω των Βαλκανίων είναι πιο λογική από ό,τι θεωρούν οι αντίπαλοί της.

Θα μπορούσε η Γερμανία να χτίσει φράχτες και να βάλει στρατιώτες να τους φυλάνε; Θα μπορούσε να είχε μισθώσει τρένα για να τους στείλει πίσω στη Μέση Ανατολή; Αλλά η απάντησή της εκτός από ψυχή είχε και μυαλό.

Σωστά, λένε οι φίλοι μου στο Xριστιανοδημοκρατικό κόμμα. Πράγματι, το καλωσόρισμα των προσφύγων έπιασε το λαϊκό αίσθημα.

Αλλά τα τεράστια νούμερα -η Γερμανία περιμένει πάνω από 1 εκατομμύριο φέτος- έχουν αλλάξει την ισορροπία. Πόλεις και χωριά έχουν αναστατωθεί από την εισροή προσφύγων. Και έχει δημιουργηθεί το αίσθημα ότι έχει χάσει τον έλεγχο, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο χτύπημα για την καγκελάριο. 

Οι πολιτικοί δεν σταματούν ποτέ να κοιτούν τα ποσοστά τους στις δημοσκοπήσεις και αυτά του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος έχουν πέσει σημαντικά. Δεν υπάρχει κάποιος σοβαρός υποψήφιος για να την αντικαταστήσει, αλλά ενισχύεται ο υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ως πιθανή προσωρινή λύση μέχρι να επιλεγεί υποψήφιος για να δώσει τη μάχη στις εκλογές του 2017.

Πίσω από τους εγωιστικούς υπολογισμούς κρύβεται ένας βαθύτερος φόβος. Τα κεντρώα κόμματα στην Ευρώπη έχουν χάσει έδαφος από τα λαϊκιστικά κόμματα της αριστεράς και της δεξιάς, γιατί οι ψηφοφόροι φοβούνται ότι δεν τους προσφέρουν ασφάλεια. Στη Γερμανία, εξαιρουμένου του μικρού Pediga, το κέντρο έχει κρατήσει. Αλλά τώρα, σε ένα ζήτημα που για πολλούς αφορά στην πολιτιστική ταυτότητα, έχει χάσει η κα Μέρκελ τον έλεγχο;

Πιστεύω ότι η απάντηση είναι όχι, αλλά όταν οι πολιτικοί αρχίζουν να πανικοβάλλονται, όλα είναι πιθανά. Παρακολούθησα από κοντά την εκπαραθύρωση της Μάργκαρετ Θάτσερ από το ίδιο της το κόμμα, μιας άλλης πολιτικού που φαινόταν άτρωτη μέχρι τη στιγμή της πτώσης της. Και αυτή είχε κερδίσει τρεις εκλογικές μάχες. Αν και ως το 1990 είχε γίνει εξαιρετικά αντιδημοφιλής, μέχρι να συμβεί, φαινόταν αδιανόητο οι συνάδελφοί της να κινηθούν εναντίον της με τόση σφοδρότητα.

Το διακύβευμα στην περίπτωση της κα Μέρκελ είναι πολύ μεγαλύτερο. Το χρηματοπιστωτικό κραχ, η κρίση της ευρωζώνης και η κατάρρευση της συμφωνίας του Σένγκεν για ανοιχτά σύνορα έχει δει την Ευρώπη να κλονίζεται καθώς τα κεντρώα κόμματα αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την πρόκληση των λαϊκιστών. Η κα Μέρκελ έχει αποδειχτεί το σταθερό θεμέλιο, ο ηγέτης με την ικανότητα να την κρατήσει όρθια. Χωρίς αυτήν, οι πληγές θα πολλαπλασιαστούν.

Και ο κ. Σόιμπλε είναι φιλοευρωπαϊστής, σε πολλές περιπτώσεις πιο πιστός οπαδός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αλλά η κα Μέρκελ είναι ο φύλακας της μετά το 1989 διαρρύθμισης που εδραίωσε το ευρωπαϊκό πνεύμα της Γερμανίας. Η απομάκρυνσή της θα οδηγούσε στη μετατόπιση της χώρας στο στρατόπεδο εκείνων που έχουν πιο στενά και άμεσα συμφέροντα, εγκαταλείποντας την ιδέα της ευρωπαϊκής Γερμανίας.

Και αυτό θα ήταν η αρχή του τέλους...

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation