Η απειλή Τραμπ στην παγκόσμια τάξη

Δεν εκπλήσσει καθόλου ο θαυμασμός που τρέφει ο Ντόναλντ Τραμπ για τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο υποψήφιος Αμερικανός πρόεδρος και ο Ρώσος ηγέτης μοιράζονται μια κλίση στον απολυταρχισμό. Περιφρονούν την πολυμερή συνεργασία και προτιμούν την ωμή πολιτική της ισχύος. Πάνω απ' όλα, αναζητούν ανταλλάγματα. Οι συμφωνίες πρέπει να διαμορφώνονται από «στενές» ερμηνείες του εθνικού συμφέροντος, χωρίς να περιορίζονται από διεθνείς κανόνες ή κοινές αξίες.

Ο κ. Πούτιν επιθυμεί να διαγράψει την ταπείνωση της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Ο κ. Τραμπ υπόσχεται να «κάνει ξανά σπουδαία την Αμερική». Ο λόγος για την κακή προσωπική σχέση του Ρώσου ηγέτη με τον Μπαράκ Ομπάμα είναι η τραυματική άρνηση του Αμερικανού προέδρου να ικανοποιήσει τη φαντασίωση μιας κατάστασης ισότιμων υπερδυνάμεων. Μάλλον ο κ. Τραμπ κατανοεί καλύτερα τη ρωσική ψυχολογία. Δεν σταματά ποτέ να εγκωμιάζει τον κ. Πούτιν ως ισχυρό και αποφασιστικό ηγέτη.

Ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος για τον Λευκό Οίκο δεν είναι ο μόνος που φλερτάρει με το Κρεμλίνο. Λαϊκιστές σε ολόκληρη την Ευρώπη -το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, το βρετανικό κόμμα Ανεξαρτησίας του Νάιτζελ Φάρατζ, το φασιστικό κόμμα Τζομπίκ και η Χρυσή Αυγή, στην Ουγγαρία και την Ελλάδα αντίστοιχα- έχουν βγάλει το καπέλο στη Μόσχα. Τον κ. Πούτιν συμπαθούν και κάποιοι από την Αριστερά. Ο ηγέτης των Εργατικών της Βρετανίας Τζέρεμι Κόρμπιν αισθάνεται πιο άνετα καταδικάζοντας τον αμερικανικό «ιμπεριαλισμό» παρά προκαλώντας τον ρωσικό ρεβανσισμό.

Μέχρι πρόσφατα, το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής προετοιμαζόταν για προεδρία Κλίντον. Η υποψηφιότητα του κ. Τραμπ ήταν ένας εφιάλτης από τον οποίο ήταν σίγουροι ότι θα ξυπνήσουν στις 9 Νοεμβρίου. Αυτή η διάθεση έχει αλλάξει.

Καθώς κλείνει η ψαλίδα στις δημοσκοπήσεις, Ρεπουμπλικανοί και Δημοκρατικοί έχουν αρχίσει να φαντάζονται τον κ. Τραμπ ως αρχηγό του στρατού. Μια ζοφερή ατάκα που πετάνε συχνά οι Αμερικανοί στρατηγοί -ότι θα αφαιρέσουν τις ηλεκτρονικές πλακέτες πριν παραδώσουν τη λεγόμενη πυρηνική «μπάλα ποδοσφαίρου» (nuclear football)- δεν φαίνεται πια και τόσο διασκεδαστική.

Οι φόβοι που εκφράζονται είναι ότι οι «επιφυλακτικοί» υποστηρικτές του Τραμπ μπορεί να μην εμφανιστούν στις κάλπες, ότι η αντιπάθεια για την κ. Κλίντον θα μπορούσε να κρατήσει τους κεντρώους στα σπίτια τους και πως η αποφασιστικότητα των λευκών ψηφοφόρων της εργατικής τάξης να τιμωρήσουν τις ελίτ θα μπορούσε να αποδειχθεί ισχυρότερη του νικητήριου συνασπισμού μορφωμένων λευκών, Λατίνων και Αφροαμερικανών που στηρίζουν Ομπάμα.

Όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις αδιάσειστες αποδείξεις της ανειλικρίνειας, του μισογυνισμού και του ρατσισμού του κ. Τραμπ, πάρα πολλοί άνθρωποι απαντούν ότι «δεν τα εννοεί πραγματικά όλα αυτά τα πράγματα».

Αυτό που αποτελεί γεγονός για τον υπόλοιπο κόσμο είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι το μοναδικό κράτος που έχει μεγάλη σημασία σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Δεν αποτελεί πια την υπερδύναμη της δεκαετίας του 1990, αλλά η δυνατότητα ενός ευέξαπτου και παρορμητικού προέδρου να φέρει το χάος είναι ανατριχιαστική. Πολλοί στην Ουάσινγκτον προσπαθούν να πείσουν τους εαυτούς τους πως οι συνταγματικοί έλεγχοι που προβλέπει το σύστημα θα τον περιορίσουν. Κρίνοντας από τις συζητήσεις που είχα μαζί τους αυτή την εβδομάδα, δεν τα έχουν καταφέρει.

Προφανής φόβος είναι ότι, σε μια κρίση, ένας κυκλοθυμικός, ασταθής πρόεδρος Τραμπ θα ξεσπάσει. Ο Ρόμπερτ Γκέιτς, ο Ρεπουμπλικανός πρώην Αμερικανός υπουργός Άμυνας, λέει απλά ότι «δεν κάνει για αρχηγός του στρατού». Η αντίδραση του κ. Τραμπ στην πιο πρόσφατη βομβιστική βαρβαρότητα στη Νέα Υόρκη επιβεβαιώνει την άποψη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να «τους δώσουν να καταλάβουν (...) να κάνουν κάτι στα σοβαρά εκεί κάτω» -το σε ποιους «να δώσουν να καταλάβουν» έμεινε αδιευκρίνιστο και το «εκεί κάτω» ήταν η Μέση Ανατολή.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος έγκειται στην υπόσχεση του κ. Τραμπ να αποτραβηχτεί -να σκίσει εμπορικές συμφωνίες, να υψώσει εμπορικούς φραγμούς απέναντι στην Κίνα, να αποκηρύξει τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και να αποποιηθεί την ευθύνη για την ασφάλεια σε ανατολική Ασία και Ευρώπη. Οι πολιτικές του κ. Τραμπ είναι γεμάτες αντιθέσεις, αλλά το ένα πράγμα όπου παραμένουν συνεπείς είναι ο αντιδραστικός του απομονωτισμός. Η Αμερική θα τα κάνει όλα μόνη της. Υπερρεαλισμό το ονομάζουν αυτό μερικοί. «Επικίνδυνο» ταιριάζει περισσότερο.

Η τρέχουσα παγκόσμια τάξη -το φιλελεύθερο σύστημα που βασίζεται σε κανόνες και παγιώθηκε το 1945 και επεκτάθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου- πιέζεται όσο ποτέ άλλοτε. Η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί. Σε συνέδριο στη Νέα Υόρκη που διοργάνωσε το αμερικανικό παρακλάδι του ιδρύματος Ditchley άκουσα μια επιφανή γηραιά αμερικανική πολιτική προσωπικότητα να σχολιάζει ότι δεν έχει ξαναδεί ποτέ άλλη περίοδο κατά την οποία ο κόσμος να πλήττεται από τόσες αναταραχές και κρίσεις ταυτόχρονα.

Η λίστα είναι γνωστή. Ο κ. Πούτιν προσπαθεί να ξανασχεδιάσει τα σύνορα στην Ευρώπη, η Μέση Ανατολή φλέγεται, η ευρωπαϊκή ενότητα ραγίζει, η τζιχαντιστική τρομοκρατία εξαπλώνεται, ο πλουραλισμός βρίσκει στον δρόμο του τον απολυταρχισμό, η Κίνα αμφισβητεί το status quo στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και οι γείτονές της απαντούν με επανεξοπλισμό, λαϊκιστές επιτίθενται σε όλες τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες.

Για τον κ. Τραμπ, η απάντηση είναι η Αμερική να κάνει πίσω. Θέλει να χτίσει τείχη. Αμφισβητεί την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας στον Ειρηνικό -θα προτιμούσε η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα να βρουν δικά τους πυρηνικά όπλα; Υποτιμά την αξιοπιστία της άμυνας της Ευρώπης από το ΝΑΤΟ -οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μην αντιδράσουν σε περίπτωση που ρωσικά στρατεύματα προωθηθούν στα βαλτικά κράτη. Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει καμία λογική καθώς η αμερικανική εθνική ασφάλεια περιφρουρείται από συμμαχίες και από τη διεθνή τάξη.

Αν πούμε ότι πιστεύουμε τις δημοσκοπήσεις, ο κ. Τραμπ έχει αποσπάσει βίαια momentum από την κ. Κλίντον στον προεκλογικό αγώνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα κερδίσει στις 8 Νοεμβρίου. Η δομή του σώματος εκλεκτόρων τού προσφέρει μονο μια χαραμάδα για τον Λευκό Οίκο. Και υπάρχουν τρία debates ακόμη. Αλλά το αδιανόητο έχει γίνει αληθοφανές. Θα πρέπει να ανησυχούμε και παραπάνω. Ούτε η Αμερική ούτε ο κόσμος έχουν το περιθώριο να κινηθούν προς τον απομονωτισμό του Τραμπ.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation