Τα 4 όπλα Ντράγκι στη μάχη με την ύφεση

Η διάσημη ομιλία του Μάριο Ντράγκι στο Jackson Hole έχει κορυφώσει τις προσδοκίες ότι το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ σύντομα θα ανακοινώσει αγορές κρατικών ομολόγων από την κεντρική τράπεζα, αν όχι αυτή την Πέμπτη, τότε ίσως μέχρι το τέλος του έτους.

Με τον ενθουσιασμό που επικρατεί για το QE, η σημασία των δηλώσεων του κ. Ντράγκι για την δημοσιονομική πολιτική δεν κέρδισε την πρέπουσα προσοχή των αγορών.

Οι δηλώσεις του κ. Ντράγκι ήταν πρωτοφανείς από μέρους διοικητή της ΕΚΤ, και αυτό λογικά σηματοδοτεί σημαντική αλλαγή στην στάση για την δημοσιονομική πολιτική σε όλη την ευρωζώνη. Θα είναι από τις λίγες φορές που η δημοσιονομική πολιτική θα είναι εξίσου ενδιαφέρουσα για τις αγορές με την νομισματική πολιτική, στους επόμενους μήνες.

Παραδοσιακά, οι διοικητές της ΕΚΤ πάντα τάσσονταν υπέρ της δημοσιονομικής λιτότητας και βεβαίως αρνούνται να συγκατανεύσουν σε οποιαδήποτε μορφή «νομισματοποίησης» των ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς. Η στάση για την νομισματοποίηση άλλαξε πριν λίγους μήνες και τώρα ακόμη και η Bundesbank αποδέχεται ότι το QE εντάσσεται στους όρους των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Αλλά η ΕΚΤ αρχίζει τώρα για πρώτη φορά να αμφισβητεί σοβαρά την γερμανική προσέγγιση στην δημοσιονομική στάση (δηλαδή τα επίπεδα των ελλειμμάτων σε αντίθεση με το πώς χρηματοδοτούνται). Όπως θα αναμενόταν, αυτό λέγεται ότι έχει προκαλέσει τον τρόμο της Γερμανίας και την έγκριση της Γαλλίας.

Οι νέες απόψεις του κ. Ντράγκι για την δημοσιονομική πολιτική, πηγάζουν από μια μεταβολή στην ουσιώδη ανάλυση του οικονομικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η ευρωζώνη. Αυτή έχει ωθήσει τον διοικητή της ΕΚΤ να ρίξει το βάρος του υπέρ του δημοσιονομικού σχεδίου, το οποίο αναδύεται αργά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε επαφή με την Γαλλία και την Ιταλία. Τώρα που η ΕΚΤ έχει μιλήσει ανοιχτά γι' αυτό, έχουν αυξηθεί πολύ και οι πιέσεις στην Γερμανία να υποχωρήσει. Η διαμάχη γι'αυτό το θέμα μέσα στην ίδια την Γερμανία έχει εμφανώς κορυφωθεί εξάλλου.

Πώς άλλαξε η οικονομική ανάλυση του κ. Ντράγκι;

Εχει γίνει ευρέως σχεδόν αποδεκτό πλέον στην ΕΚΤ ότι η οικονομία της ευρωζώνης, συνολικά, πάσχει από έλλειψη ζήτησης και, ως εκ τούτου, έχει πέσει στην «παγίδα ρευστότητας.» Με την προσοχή στραμμένη στην επιδιόρθωση του τραπεζικού συστήματος και στην επόπτευση των προϋποθέσεων χρηματοδότησης στην ευρωζώνη, η ΕΚΤ γενικώς έχει εμφανιστεί πολύ απρόθυμη να παραδεχτεί ότι το συνολικό μίγμα δημοσιονομικής και νομισματικής στρατηγικής είναι πολύ σφιχτό. Όπως το έθεσε ο Πωλ Κρούγκμαν, δόθηκε περισσότερο βάρος στους φόβους για το υπερβολικό χρέος παρά στους φόβους για την βαθιά ύφεση.

Εξαιτίας της καθυστερημένης αυτής παραδοχής, η οικονομική ανάκαμψη σε όλη την ευρωζώνη, με την Γερμανία μαζί, είναι στην καλύτερη περίπτωση υποτονική και ο πληθωρισμός κινείται πολύ πιο κοντά στο μηδέν απ'όσο στον επίσημο στόχο του 2%.

Με τον πληθωρισμό στην Γερμανία μόλις 0,8%, άλλες οικονομίες έχουν καταφέρει να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητα των τιμών απλώς με πληθωρισμό στο μηδέν ή παρακάτω. Σε μια νέα έκφραση της κρίσης, η Γαλλία και η Ιταλία έχουν γίνει ουραγοί, ενώ κάποιες οικονομίες που προηγήθηκαν στην κρίση, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, έχουν μεταρρυθμιστεί αρκετά ωστε να επιδεικνύουν αχνές ενδείξεις βελτίωσης.

Η Γαλλία και η Ιταλία μαζί καταλαμβάνουν 36% του ΑΕΠ της ευρωζώνης, μέγεθος πολύ μεγάλο για να κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε. Ούτε η Γερμανία δεν έχει γλιτώσει από τις νέες υφέσεις σε αυτές τις δύο οικονομίες φέτος το καλοκαίρι και το γερμανικό ΑΕΠ έχει υποβαθμιστεί κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Οι ρωσικές κυρώσεις έχουν κάποια επίδραση κι αυτές, αλλά η επιβράδυνση στην Γαλλία και την Ιταλία είναι πολύ πιο σημαντικές.

Για πολλούς Αγγλοσάξονες παρατηρητές, η ευρωζώνη παρουσιάζει τώρα όλα τα εμφανή συμπτώματα της παγίδας ρευστότητας, όπου η δημοσιονομική πολιτική είναι επίσης υπερβολικά σφιχτή. Ο κ. Ντράγκι παρατρίχα να παραδεχτεί ευθέως αυτή την διάγνωση στο Jackson Hole. Στην ομιλία του ισχυρίζεται ότι η νομισματική πολιτική εξακολουθεί να έχει κάποιο ρόλο στην τόνωση της ζήτησης αλλά (όπως κάθε καλός φοιτητής του ΜΙΤ στην δεκαετία του 1970), πιστεύει προφανώς ότι ο μόνος αξιόπιστος δρόμος για την έξοδο από την παγίδα της ρευστότητας είναι η επέκταση της δημοσιονομικής πολιτικής.

Γι'αυτό και ζητεί για δημοσιονομική υποστήριξη της ευρωζώνης συνολικά, εντός των όρων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Δεν το είπε με αυτά τα λόγια, αλλά το σχέδιο που αποκαλύπτεται θα μπορούσε να περιέχει πολλά συστατικά, όπως:

*Το επενδυτικό σχέδιο €300 δισ. που πρότεινε ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν, κ. Γιούνκερ, ο οποίος αναλαμβάνει την 1η Νοεμβρίου.

*Κάποια προσωρινή χαλάρωση των στόχων προϋπολογισμού για Γαλλία και Ιταλία, σε αντάλλαγμα με σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας και προϊόντων. Μετά και την πρόσφατη αναταραχή στην γαλλική κυβέρνηση, ο Πρόεδρος Ολάντ και ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι δείχνουν να συμφωνούν σε αυτό, αν και όπως συνήθως ο Γάλλος πρόεδρος δεν θέλησε να λάβει θέση δημοσίως εναντίον της Γερμανίας.

*Μειώσεις στους φόρους μισθοδοσίας, που θα ισοφαριστούν με αυξήσεις στους φόρους κατανάλωσης, όπως αναλύονται σε πρόσφατη έρευνα της ΕΚΤ για το πώς θα επιτευχθεί η «δημοσιονομική υποτίμηση» εντός της νομισματικής ένωσης, χωρίς να αυξηθούν τα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς.

*Τόνωση μέσω προϋπολογισμών, με την μορφή των πρόσθετων δημοσίων επενδύσεων στις χώρες όπου υπάρχουν ξεκάθαρα τα δημοσιονομικά περιθώρια, εντός των ορίων του Συμφώνου. Η Γερμανία, που μόλις ανακοίνωσε πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμό για το α΄εξάμηνο 2014, είναι σίγουρα το φαβορί σε αυτό.

Αν και δεν είναι ξεκάθαρο πόση δημοσιονομική χαλάρωση μπορούν πράγματι να προσθέσουν αυτά τα σχέδια, υπάρχουν όλες οι συνθήκες να προκύψει κάποια δημοσιονομική τόνωση από όλα αυτά, τουλάχιστον σε σύγκριση με προηγούμενες προθέσεις, όπου προβλεπόταν σύσφιξη 0,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο.

Για φέτος το φθινόπωρο έχει προγραμματιστεί μια «αναπτυξιακή σύνοδος κορυφής» στην ευρωζώνη. Αλλά το κρίσιμο συστατικό που απουσιάζει από την συνταγή, είναι η συναίνεση της Γερμανίας για την ανάγκη αλλαγής στάσης.

Μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται κάτι τέτοιο. Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε ότι η ομιλία του κ. Ντράγκι επιδέχτηκε «υπερβολικές ερμηνείες» κάτι που σίγουρα δεν ισχύει: Η δήλωση για την ανάγκη δημοσιονομικής στήριξης, που περιλαμβάνει χαλαρότερη πολιτική σε όσους έχουν γερούς προϋπολογισμούς, δεν επιδέχεται άλλη ερμηνεία.

Αυτό που έχει σημασία είναι κατά πόσον το πολιτικό σύστημα στην Γερμανία θα μπορέσει να καταλήξει σε συναινετική αποδοχή ότι ο κίνδυνος αποπληθωρισμού αυξάνεται, ότι η γερμανική οικονομία επιβραδύνεται και ότι ορισμένες μορφές τόνωσης των δημοσίων επενδύσεων είναι υπέρ της ίδιας της Γερμανίας. Αυτό δεν αποκλείεται. Τα σχετικά χαμηλά επίπεδα επενδύσεων στις υποδομές μεταφορών και την εκπαίδευση αποτελούν μακροχρόνια πηγή ανησυχίας.

Ο κ. Ντράγκι είναι ειδικός στο να ανιχνεύει πόσο ακριβώς μπορεί να πιέσει τους Γερμανούς. Έχει βάλει στο σχέδιο ένα ολοκληρωμένο πακέτο ανάπτυξης, που περιλαμβάνει εντυπωσιακές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Γαλλία και την Ιταλία, με την στήριξη της δημοσιονομικής και νομισματικής χαλάρωσης. Αργά αλλά σταθερά, το μήνυμά του μεταδίδεται.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation