Το νέο έτος έρχεται με μεγάλες προσδοκίες αλλά και εξίσου σοβαρές ανησυχίες, σε διεθνές επίπεδο. Οι προσδοκίες αφορούν περισσότερο οικονομικά θέματα, με επίκεντρο την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια, ενώ οι ανησυχίες, γεωπολιτικά ζητήματα με κύρια εστία τη σύγκρουση μεταξύ της Δύσης και των αποκαλούμενων «αναθεωριστών», στην οποία όμως πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η στάση των υπόλοιπων, λιγότερο ή περισσότερο «ουδέτερων» κρατών, που αποκαλούμε πλέον «Παγκόσμιο Νότο».

Από το τι θα συμβεί σε αυτά τα μέτωπα εξαρτάται εν πολλοίς και η πορεία των εξελίξεων στην Ελλάδα, η οποία, όπως έχουμε τονίσει και σε προηγούμενα σημειώματα, απηχώντας την άποψη παραγόντων της αγοράς, διαθέτει πολιτική σταθερότητα αλλά και θετική οικονομική τάση, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει πλέον περισσότερο από εξωγενείς παρά από ενδογενείς παράγοντες.

Ζούμε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη περίοδο. Η Ελλάδα κινείται σε θετική οικονομική τροχιά, απολαμβάνει πολιτική σταθερότητα, ενώ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, στις σχέσεις με τη γειτονική Τουρκία, διερχόμαστε ξανά μια περίοδο ευχάριστης, προσωρινής έστω, ύφεσης.

Αντιθέτως, τα μηνύματα από το εξωτερικό είναι κάθε άλλο παρά ευχάριστα, με την προοπτική να εξελιχθούν ακόμη χειρότερα. Η ρίζα των δεινών βρίσκεται στη γεωπολιτική, στην ανοικτή αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Δύσης. Οι συνέπειες, όμως, επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την πολιτική, την οικονομία και τις κοινωνίες της.

Μάλλον το πιο σημαντικό θέμα της περασμένης εβδομάδας: Μετά από αναρίθμητες προσπάθειες βελτίωσης και αλλαγών, στο πέρασμα δεκαετιών, η ελληνική Παιδεία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα. Με μια φράση, «πατώνει» διεθνώς. Τα αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού PISA ήρθαν να επιβεβαιώσουν ότι τα προβλήματα αυτά ξεκινούν από νωρίς, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αποτελώντας τροχοπέδη και για τη συνέχεια.

Η Ελλάδα πήρε για μία ακόμη φορά «κάτω από τη βάση» σε αυτό τον μεγάλο διαγωνισμό μαθητών, ηλικίας 15 ετών, σε 81 διαφορετικές χώρες, με επιδόσεις σαφώς χειρότερες απ’ ό,τι στον προηγούμενο. Ήμασταν και παραμένουμε οι χειρότεροι στη Δυτική Ευρώπη, μαζί με την Κύπρο, ενώ μπροστά μας είναι και οι περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, με εξαίρεση τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

Ποιες είναι οι αιτίες για την αναζωπύρωση του ακροδεξιού λαϊκισμού; Οι περισπούδαστες αναλύσεις όλο και πυκνώνουν, καθώς τα ποσοστά της ακροδεξιάς ανεβαίνουν στο μεγαλύτερο μέρος της Δύσης.

Οι απαντήσεις είναι πολύ απλούστερες από όσο ίσως θα επιθυμούσαν πολιτικοί και επαΐοντες. Λαϊκισμός, λέει ο ορισμός του λεξικού της Οξφόρδης, είναι «η πολιτική προσέγγιση που επιδιώκει να προσελκύσει συνηθισμένους ανθρώπους, οι οποίοι πιστεύουν ότι οι ανησυχίες τους δεν λαμβάνονται υπόψη από τις ελίτ ενός κατεστημένου».

Παρά τις προσπάθειες αρκετών ετών, η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα ζει και βασιλεύει. Αυτό αποδεικνύει η αναντιστοιχία ανάμεσα στα δηλούμενα εισοδήματα και στις καταναλωτικές δαπάνες, η οποία έφτασε το 2022 στα 70 δισ. ευρώ, ενώ οι καταθέσεις αντί να μειωθούν, αυξήθηκαν.

Στα πλαίσια αυτά, οι προωθούμενες αλλαγές στη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών αποτελούν (παρότι θα αποφέρουν περίπου 600 εκατ. ευρώ πρόσθετα έσοδα) κυριολεκτικά σταγόνα στον ωκεανό.

Η προτεινόμενη βασική ρύθμιση είναι στην πράξη ένα τεκμήριο (είσαι ελεύθερος επαγγελματίας, άρα πρέπει να βγάζεις τουλάχιστον τόσα όσα ένας χαμηλόμισθος), που εμφανίζεται ως λύση ανάγκης, καθώς το κράτος λέει πως δεν έχει βρει ακόμη αποτελεσματικότερο τρόπο για την πάταξη αυτής της κατηγορίας φοροδιαφυγής.