Παρά τις αισιόδοξες νότες των επισκέψεων Ζελένσκι σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως η Αθήνα, όλα δείχνουν ότι η κατάσταση στην Ουκρανία μοιάζει πλέον με «τέλεια καταιγίδα» σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο. Βρισκόμαστε μπροστά στα έσχατα -και ίσως ανυπέρβλητα- διλήμματα του πολέμου.
Σε πολιτικό επίπεδο, το καθεστώς Ζελένσκι εμφανίζεται ολοένα και πιο ευάλωτο. Η δημοφιλία του έχει πληγεί μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου, ενώ το πρόσφατο μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς, με εγκέφαλο τον στενό συνεργάτη και φίλο του, Τιμούρ Μίντιτς, αγγίζει άμεσα υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης. Ήδη παραιτήθηκαν ο υπουργός Ενέργειας και ο υπουργός Δικαιοσύνης, ενώ αίολη εμφανίζεται και η θέση του πρώην υπουργού Άμυνας και νυν Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας.
Αυτό που καίει όμως περισσότερο τον Ουκρανό ηγέτη, είναι ότι το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε απο εκείνες τις υπηρεσίες κατα της διαφθοράς, τις οποίες πρόσφατα επιχείρησε να ελέγξει, μέσω της Βουλής. Αναγκάστηκε όμως να κάνει πίσω, λόγω εκτεταμένων αντιδράσεων, στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Προς το παρόν, ακό οι ευρωπαίοι τηρούν στάση αναμονής, ζητώντας κάθαρση και διαβεβαιώσεις διαφάνειας. Αν όμως υπάρξουν περαιτέρω σοβαρές εξελίξεις, είναι πιθανό ότι θα τεθούν σκληρά διλήμματα για την αντικατάσταση, όχι μόνο της κυβέρνησης του, αλλά και του ιδίου.
Υπάρχουν άλλωστε αρκετοί μνηστήρες που καιροφυλακτούν για μια αλλαγή εξουσίας. Από τον πρώην αρχιστράτηγο Βάλερι Ζαλούσνι, μέχρι το άλλοτε «επικοινωνιακό πρόσωπο» της «νέας» Ουκρανίας, τον Αλέξι Αρεστόβιτς.
Οι δυσμενείς εξελίξεις σε όλο το μήκος του μετώπου
Την κατάσταση περιπλέκει το γεγονός ότι η Ουκρανία βρίσκεται σε φάση διαρκούς οπισθοχώρησης, σε όλο το εύρος του μετώπου, παρά τη γενναία αντίσταση των μαχητών της. Δεν είναι μόνο οι οχυρωμένες πόλεις, όπως το Ποκρόφσκ (στο οποίο η μάχη έχει ήδη κριθεί) ή το Κουπιάνσκ και η Κωνσταντίνοφκα. Εξίσου αν όχι περισσότερο ανησυχητική είναι η ταχεία προέλαση των Ρώσων στις περιφέρειες της Ζαπορίζια και του Ντνιπροπετρόφσκ.
Εκεί, απειλούν να πλαγιοκοπήσουν τις ουκρανικές δυνάμεις και να φτάσουν στην ομώνυμη πρωτευούσα της Ζαπορίζια, μια πόλη με πάνω απο 500.000 κατοίκους ακόμη και σήμερα, περικυκλώνοντας και την Γκουλιάπολη, σημαντικό εφοδιαστικό κέντρο των αμυνόμενων. Η απειλή διάσπασης του αμυντικού μετώπου, είναι σοβαρή.
Οι ισορροπίες έχουν ανατραπεί και στον τομέα των drones. Επι μήνες τα διεθνή ΜΜΕ μιλούσαν για υπεροχή των Ουκρανών, σε βαθμό που να μην επηρεάζουν πολύ οι μεγάλες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό. Για να αποκαλυφθεί όμως στη συνέχεια, ότι οι Ρώσοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν την υπεροπλία στο χώρο των drones, μέσα από διαδικασίες παραγωγής μεγάλης κλίμακας, τεχνολογικές αλλά και οργανωτικές καινοτομίες.
Kι αυτό μας φέρνει στο επόμενο μεγάλο δίλλημα.
Η Ουκρανία έχει ζωτική ανάγκη επιστράτευσης στις ηλικίες που είχαν εξαιρεθεί, μεταξύ 18-25 ετών. Όμως, με πρόσφατη απόφαση της, η κυβέρνηση Ζελένσκι άνοιξε το δρόμο της εξόδου από την Ουκρανία σε όσους είναι από 18 έως 22, με αποτέλεσμα πάνω από 100.000 να έχουν ήδη φύγει για την Πολωνία και την Γερμανία, προκαλώντας την αντίδραση του καγκελάριου Μερτς.
Tυχόν στράτευση αυτών των ηλικιών (που ως δημογραφική τάξη είναι μικρή σε μέγεθος, αλλά και πολύτιμη για το μέλλον) θα αποτελέσει μεγάλο πολιτικό ζήτημα στην Ουκρανία, επιφέροντας σφοδρές αντιδράσεις. Το αν θα επιχειρηθεί και με τι αποτελέσματα, (καθώς οι φυγόστρατοι μετρούνται πλέον σε εκατομμύρια), είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εξαρτηθεί από ένα άλλο μεγάλο δίλημμα, που όμως, αφορά τους ευρωπαίους.
Η Ουκρανία ξεμένει από χρήματα το πολύ μέχρι την άνοιξη. Για να διασωθεί από τη χρεοκοπία και να συνεχίσει τον πόλεμο για δύο ακόμη χρόνια, θα πρέπει οι ευρωπαίοι ηγέτες να βρουν περίπου 140 δισ. ευρώ.
Εάν δεν ευδοκιμήσουν τα πρωτοφανή σχέδια κατάσχεσης των χρημάτων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας στο Euroclear, που έχουν προς το παρόν κολλήσει στην αντίδραση του Βελγίου και άλλων κρατών, θα πρέπει τα χρήματα να καταβληθούν είτε με κοινό δανεισμό των ευρωπαϊκών χωρών, είτε με απευθείας δάνεια και περαιτέρω «βοήθεια», από «πρόθυμα» κράτη, όπως προτείνει η Ούρσουλα της Κομισιόν.
Ακόμη και σχέδια εμπλοκής του πανίσχυρου κρατικού Ταμείου της Νορβηγίας, ως «εγγυητή», έχουν πέσει στο τραπέζι, χωρίς όμως να διαφαίνεται αντίστοιχη διάθεση από την πλευρά του πρωθυπουργού της χώρας.
Τα «τελευταία χαρτιά» από την πλευρά των ΗΠΑ
Έχοντας υποχωρήσει από τις αρχικές της θέσεις (μάλλον προκειμένου να αποφύγει κατηγορίες για «προδοσία» της Δύσης) η κυβέρνηση Τραμπ, έκανε τη μεγάλη κίνηση να επιβάλει σκληρές κυρώσεις στις δύο μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες της Ρωσίας, τη Lukoil και τη Rosneft.
Όπως αποκάλυψε όμως, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, αυτό ήταν και το τελευταίο «ισχυρό χαρτί» που είχαν να παίξουν στον τομέα των κυρώσεων.
Δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν προτίθενται να συμμετάσχουν πλέον, στη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, απομένει η παροχή πολεμικού υλικού επι πληρωμή, με βαρύ «χαρτί» τους περίφημους πυραύλους «Τόμαχοκ», για κτυπήματα βαθιά στο ρωσικό έδαφος.
Προς το παρόν όμως, ο πρόεδρος Τραμπ έχει αποφύγει να δώσει τη σχετική άδεια, κάτι που αναμφισβήτητα θα οδηγούσε σε μεγάλη όξυνση των σχέσεων με τη Μόσχα. Yπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους δισταγμούς του, όπως σημειώνουν έγκυροι αναλυτές.
Ο πρώτος αφορά τον περιορισμό αριθμό εκτοξευτήρων και πυραύλων που θα μπορούσε να διαθέσει, άρα και τη μικρή αποτελεσματικότητα της κίνησης.
Ο δεύτερος είναι λιγότερο γνωστός, αλλά εξίσου σημαντικός. Οι «Τόμαχοκ» είναι το τελευταίο χαρτί στον τομέα των «κρίσιμων» όπλων, που μπορούν σήμερα να ρίξουν στο τραπέζι οι ΗΠΑ. Εάν τους δώσουν σε κάποιο αριθμό και δεν προκύψει ουσιαστικό αποτέλεσμα, θα έχουν εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες απειλής της Ρωσίας και σε αυτό τον τομέα.
Ο τρίτος αφορά το ενδεχόμενο οι Ρώσοι να εξαπολύσουν ως αντίποινα, ολοκληρωτική επίθεση στις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας. Κάτι που- αντίθετα με ότι διαδίδεται- δεν έχουν κάνει ως σήμερα, παρότι διαθέτουν αυτή τη δυνατότητα, έχοντας ήδη καταστρέψει μεγάλο μέρος τους.
Πιθανώς δεν το πράττουν για να αποφύγουν την παροχή των αμερικανικών πυραύλων προς την αντίπαλο τους, αλλά και τις διεθνείς αντιδράσεις για μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή, στη διάρκεια του χειμώνα.
Το στρατηγικό ερώτημα για την Ευρώπη και η θέση της Ρωσίας
Κρίνοντας από τις δημόσιες δηλώσεις των βορειοευρωπαϊκών ηγεσιών, η απόφαση να τραβήξει ο πόλεμος όσο χρειαστεί, ώστε να μην ικανοποιηθούν οι ρωσικές απαιτήσεις, φαίνεται να έχει ληφθεί. Στην πραγματικότητα όμως, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη.
Εάν δεν περάσει το σχέδιο για κατάσχεση των ρωσικών χρημάτων στο Euroclear, είναι σχεδόν βέβαιο ότι για εσωτερικούς πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα αρνηθούν περαιτέρω επιβάρυνση στα χρέη και τα ελλείμματα τους.
Ακόμη κι αν το σχέδιο περάσει, υπάρχουν δύο ακόμη κίνδυνοι. Να μην πετύχει νέα επιστράτευση ο Ζελένσκι και να δημιουργηθεί πολιτικό πρόβλημα στην Ουκρανία, είτε να συνεχίσουν στο μεταξύ την προέλαση οι Ρώσοι, καθιστώντας «γεγονός επι του πεδίου» τις απαιτήσεις τους, που απορρίφθηκαν ως απαράδεκτες προ ολίγων μηνών.
Οι Βορειοευρωπαίοι ηγέτες, δείχνουν ωστόσο να εκτιμούν ακόμη και σήμερα, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, ότι ο χρόνος μπορεί να δουλέψει υπέρ τους. Προς το παρόν όμως, δεν υπάρχουν δείγματα ότι στο ορατό μέλλον το κόστος για τη Ρωσία θα ανέβει, σε τέτοιο βαθμό που να κάνει το καθεστώς Πούτιν, να αλλάξει σχεδιασμούς.
Τα ελλείμματα της ρωσικής οικονομίας είναι χαμηλότερα από ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το χρέος της είναι ελάχιστο, οι ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν θετικοί, αν και χαμηλοί (0,6% για το 2025 και 1% για το 2026, σύμφωνα με το ΔΝΤ) ενώ οι ουκρανικές επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές, προξενούν ζημιές χωρίς όμως στρατηγικά αποτελέσματα. Επιπλέον, η Ρωσία συνεχίζει να υπερκαλύπτει συστηματικά, τους στόχους στρατολόγησης εθελοντών για την Ουκρανία.
Κι εδώ υποκρύπτεται ίσως ο πιο σοβαρός κίνδυνος. Τους τελευταίους μήνες, αναπτύσσεται ξανά εντός της Ρωσίας, η επιχειρηματολογία για επέκταση των στόχων πρόσκτησης εδαφών της Ουκρανίας, πέρα από το Ντονμπας, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Ακούγονται πάλι φωνές που ζητούν να επιχειρηθεί η απόκτηση της Οδησσού και του Χάρκοβου, έτσι ώστε σχεδόν όλη η Ανατολική Ουκρανία να περάσει στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Όσο η Ουκρανία οπισθοχωρεί, τόσο μεγαλώνουν οι πιθανότητες να αυξηθούν οι ρωσικές απαιτήσεις, που θα διευρύνουν το στρατηγικό φάσμα της ήττας. Θέτοντας έτσι το απευκταίο δίλημμα μεταξύ άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής και άτακτης συνθηκολόγησης.
ΥΓ: Όλες οι παραπομπές του άρθρου είναι σε δυτικά ή ουκρανικά ΜΜΕ. Για ευνόητους λόγους, στην πραγματικότητα η κατάσταση είναι μάλλον χειρότερη, απ όσο περιγράφεται, ιδίως στα μέτωπα των επιχειρήσεων.