«Επί ποδός» για την οριστική κατάρτιση των τομεακών και των περιφερειακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027 βρίσκεται το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Ζητεί από τις διαχειριστικές αρχές να του αποστείλουν τις τελικές τους προτάσεις, οι οποίες θα πρέπει να διαμορφωθούν στη βάση των πέντε Στόχων Πολιτικής (ΣΠ) που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη νέα Προγραμματική Περίοδο (ΠΠ).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ύψος των κοινοτικών πόρων που θα εισρεύσουν στην Ελλάδα το διάστημα 2021-2027 ανέρχονται στα 19,7 δισ. ευρώ, ενώ έως αυτή τη στιγμή δεν έχει καθοριστεί το ύψος της εθνικής συμμετοχής, η οποία εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει τα 5 δισ. ευρώ.
Οι κατευθύνσεις για το πώς θα πρέπει να σχεδιαστούν τα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα παρέχονται στις διαχειριστικές αρχές με εγκύκλιο του υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων Γιάννη Τσακίρη και όταν αυτές καθοριστούν, το υπουργείο θα προχωρήσει στην έγκρισή τους.
Σημειώνεται ότι τα τομεακά προγράμματα της ΠΠ 2021-2027 είναι τα εξής:
- Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα Καινοτομία
- Πρόγραμμα Ψηφιακού Μετασχηματισμού
- Πρόγραμμα Περιβάλλον - Ενέργεια - Κλιματική Αλλαγή
- Πρόγραμμα Υποδομών Μεταφορών - Εθνικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης
- Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού - Εκπαίδευση και διά Βίου Μάθησης
- Πρόγραμμα Πολιτικής Προστασίας
- Πρόγραμμα Τεχνικής Βοήθειας
- Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας
- Προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας (Interreg)
Πέραν όμως των τομεακών, υπάρχουν και 13 περιφερειακά προγράμματα, δηλαδή ένα για κάθε περιφέρεια.
Η αιτιολόγηση
Τόσο τα τομεακά όσο και τα περιφερειακά προγράμματα θα πρέπει να είναι αιτιολογημένα και να διαμορφώνονται με βάση την εξής δομή:
α) τις ανάγκες
β) τον ειδικό στόχο
γ) τα αποτελέσματα από την πράξη
δ) τις δράσεις και εκροές
ε) τις εκροές και χρηματοδότηση
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην εγκύκλιο, τα προγράμματα θα πρέπει να σχεδιαστούν στη βάση συγκεκριμένων αναπτυξιακών αναγκών που θα πρέπει να προσδιοριστούν.
Αφού προσδιορισθούν οι αναπτυξιακές ανάγκες, κύριο στοιχείο στη διαμόρφωση της λογικής της παρέμβασης αποτελεί ο ειδικός στόχος που αποτυπώνει την αναμενόμενη αλλαγή.
Η επιλογή των ειδικών στόχων οδηγεί στον προσδιορισμό κατάλληλων δράσεων, η υλοποίηση των οποίων οδηγεί στην παραγωγή συγκεκριμένων παραδοτέων (εκροές) και στην επίτευξη επιθυμητών αλλαγών (αποτελέσματα).
Αν και ως διαδικασία η διαμόρφωση της λογικής της παρέμβασης παραμένει η ίδια στην ΠΠ 2021-2027, ωστόσο υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση ως προς τον ορισμό του αποτελέσματος και κατά συνέπεια των δεικτών που θα προσδιοριστούν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης/Ταμείου Συνοχής.
Στην ΠΠ 2021-2027 το αποτέλεσμα προκύπτει άμεσα από την πράξη και δεν αντανακλά πλέον την έμμεση ευρύτερη επίδραση από τις διαφορετικές πολιτικές που υιοθετούνται σε μία περιοχή/τομέα.
Οι πέντε Στόχοι Πολιτικής
Όπως προαναφέρθηκε, τα προγράμματα της ΠΠ 2021-2027 πρέπει να έχουν ως βάση τους 5 Στόχους Πολιτικής που έχει θέσει η Κομισιόν.
- Ο πρώτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ1) αφορά στην ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση και για τη χώρα μας σχεδιάζεται να κατευθυνθεί το 20,3% των πόρων. Τα προγράμματα που θα συνδέονται με τον ΣΠ1 θα πρέπει να σχετίζονται με τη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, την προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, την ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, κ.ο.κ.
- Ο ΣΠ2 αφορά δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία και σχεδιάζεται να διατεθεί το 26,1% των πόρων.
- Ο ΣΠ3 αφορά τους ευρύτερους τομείς των μεταφορών και των ευρυζωνικών δικτύων και στον στόχο αυτό θα κατευθυνθεί το 15,3% των πόρων.
- Ο ΣΠ4 αφορά τους τομείς της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας και οι προς διάθεση πόροι ανέρχονται στο 39,9%.
- Ο ΣΠ5, ο οποίος προβλέπεται να απορροφήσει το 5,3% των πόρων, αφορά τις ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και την αστική ανάπτυξη.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι 11 θεματικοί στόχοι της ΠΠ 2014-2020 ενοποιούνται στους 5 Στόχους Πολιτικής που προαναφέρονται, ενώ αντίστοιχα οι 60 επενδυτικές προτεραιότητες ενσωματώνονται σε 35 ειδικούς στόχους [32 ειδικούς στόχους κατανεμημένους στους ΣΠ 1-5, 1 ειδικό στόχο για το Ταμείο Δίκαιας Μετάβασης (ΤΔΜ) και 2 ειδικούς στόχους για τα Προγράμματα Interreg].
Τέλος, αξίζει να επισημανθεί ότι σημαντική διαφοροποίηση της νέας ΠΠ είναι η αύξηση της ευελιξίας των Προγραμμάτων στη μεταφορά πόρων. Κατά τον σχεδιασμό ή κατά την αναθεώρηση, το κράτος-μέλος μπορεί να διαθέσει το 5% των πόρων σε εργαλεία κεντρικής διαχείρισης και μπορεί να μεταφέρει έως το 20% των πόρων ενός Ταμείου σε άλλο Ταμείο για το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής και το ΕΚΤ+.
Επιπλέον, μπορεί να μεταφέρει έως 15% των πόρων από τις λιγότερο ανεπτυγμένες Περιφέρειες στις Περιφέρειες μετάβασης ή στις περισσότερο ανεπτυγμένες Περιφέρειες.