Η παρουσία ρωσικών στρατευμάτων και εξοπλισμού κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων προκαλεί τον κίνδυνο οι εντάσεις να κορυφωθούν σε στρατιωτική σύγκρουση, η οποία πιθανώς να προκαλέσει κυρώσεις από τις δυτικές κυβερνήσεις και αντίποινα στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης πιθανής διακοπής του ενεργειακού εφοδιασμού, εκτιμά ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης Moody’s.
Σε ειδικό report του οίκου αξιολόγησης για τις επιδράσεις μιας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι αναλυτές του οίκου εκτιμούν ότι η χώρα μας (αξιολόγηση Moody’s Ba3 σταθερές προοπτικές), όπως και η Γερμανία, η Αυστρία (Aa1 σταθερό) και η Ιταλία (Baa3 σταθερό) επίσης είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε διαταραχή της παροχής ρωσικής ενέργειας, κυρίως φυσικού αερίου.
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύουν πάνω από το 75% του συνολικού ενεργειακού εφοδιασμού στην Ιταλία και την Ελλάδα, υπολογίζει η αμερικανική εταιρεία. Και οι δύο χώρες εισάγουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους (73% και 82% της συνολικής ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας, αντίστοιχα). Για την Ελλάδα, η Ρωσία αντιπροσωπεύει το 26% του πετρελαίου της και το 39% των εισαγωγών φυσικού αερίου. Σχεδόν το ήμισυ των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ιταλίας προέρχεται από τη Ρωσία, αλλά το μερίδιο του ρωσικού πετρελαίου είναι πολύ χαμηλότερο. Οι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου και η ευκολότερη πρόσβαση σε άλλους προμηθευτές στη Βόρεια Αφρική μετριάζουν κάπως τους κινδύνους, αλλά τα εμπορικά ανοίγματα είναι περιορισμένα και για τις τρεις χώρες.
Η Moody’s βλέπει ωστόσο τον κίνδυνο η Ιταλία, η Ελλάδα ή η Αυστρία να αντιμετωπίσουν απειλές για την ασφάλειά τους ως εξαιρετικά περιορισμένο, κυρίως λόγω της γεωγραφικής τους θέσης στη νότια και κεντρική Ευρώπη. Ειδικά για την Αυστρία, η Μoody’s εξαίρει την πολιτική που έχει ακολουθήσει σε ΑΠΕ, η οποία έχει επιτρέψει τη μερική ενεργειακή ανεξαρτητοποίηση της χώρας.
«Η Αυστρία έχει σταματήσει να δημοσιεύει πληροφορίες σχετικά με τις εισαγωγές φυσικού αερίου ανά χώρα προέλευσης για λόγους εμπιστευτικότητας, οι αριθμοί που διατίθενται από τη Eurostat μέχρι το 2013 υποδηλώνουν ότι περίπου το 60% των συνολικών αυστριακών εισαγωγών φυσικού αερίου προέρχεται από τη Ρωσία. Ωστόσο, τα χαμηλότερα μερίδια εξάρτησης της Αυστρίας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και η πολύ υψηλότερη συμβολή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας περιορίζουν τους σχετικούς κινδύνους», επισημαίνει η Moody’s.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ περιορίζει τον κίνδυνο ένοπλης σύγκρουσης, αλλά οι μη στρατιωτικοί κίνδυνοι είναι μεγάλοι για τις χώρες της Βαλτικής.
Τα γεωπολιτικά ρίσκα
«Οι απαιτήσεις της Ρωσίας να αποσύρει το ΝΑΤΟ τις δυνάμεις του από τις χώρες που προσχώρησαν στη συμμαχία μετά το 1997, η σκληρή γραμμή της Βαλτικής έναντι της Ρωσίας στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, καθώς και το μικρό τους μέγεθος, η φυσική τους εγγύτητα και οι περίπλοκες ιστορικές σχέσεις με τη Ρωσία ως πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, αυξάνουν την έκθεση των χωρών της Βαλτικής σε κινδύνους ασφαλείας», εξηγεί η Moody’s.
«Παρ' όλα αυτά, η μόνιμη παρουσία περίπου 1.000-1.700 στρατιωτών του ΝΑΤΟ σε κάθε μία από τις τρεις χώρες της Βαλτικής σε συνδυασμό με την παρουσία των μαχητικών αεροσκαφών του ΝΑΤΟ μειώνουν τον κίνδυνο ένοπλης σύγκρουσης με τη Ρωσία. Το Ηνωμένο Βασίλειο (Aa3 σταθερό) και η Γερμανία (Aaa σταθερό) έχουν επίσης προσφερθεί να ενισχύσουν την παρουσία των στρατευμάτων τους στην Εσθονία και τη Λιθουανία αντίστοιχα και ενδέχεται να ανακοινωθούν περαιτέρω αναπτύξεις στρατευμάτων, εάν οι εντάσεις κλιμακώνονταν περαιτέρω. Η ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά των κρατών της Βαλτικής και της Πολωνίας θα δημιουργούσε στην πραγματικότητα μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ, κάτι που η Ρωσία είναι απίθανο να προκαλέσει», υποστηρίζουν οι αναλυτές του αμερικανικού οίκου.
Η περιοχή είναι ευάλωτη σε μη στρατιωτικούς κινδύνους για την ασφάλεια, όπως οι κυβερνοεπιθέσεις.
Η επίγνωση αυτών των κινδύνων είναι υψηλή και οι δυνατότητες άμυνας είναι ισχυρές για το μικρό μέγεθος των Βαλτικών χωρών, με την Εσθονία να είναι κυρίως παγκόσμιος ηγέτης στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και να φιλοξενεί έναν διεθνώς ανταγωνιστικό τομέα κυβερνοασφάλειας. Προσπάθειες πρόκλησης πολιτικών αναταραχών ή άλλης αποσταθεροποίησης του πολιτικού συστήματος και της λειτουργίας των κυβερνητικών θεσμών είναι μια άλλη πιθανή πηγή τρωτότητας. Η εθνική ρωσική μειονότητα αποτελεί περίπου το 25% της πληθυσμού στην Εσθονία και τη Λετονία, και η ανάγκη προστασίας των ρωσικών μειονοτικών πληθυσμών αποτελεί, ιδίως, δηλωμένο σκοπό της ρωσικής παρέμβασης στη Γεωργία και την Ουκρανία στο παρελθόν.
«Θεωρούμε ότι ο κίνδυνος διασύνδεσης των γεωπολιτικών εντάσεων με τους εγχώριους πολιτικούς κινδύνους είναι ιδιαίτερα αυξημένος στη Λετονία, όπου οι εθνοτικές διαιρέσεις αντικατοπτρίζονται με μεγαλύτερη σαφήνεια στο πολιτικό σύστημα και όπου οι εντάσεις σε θέματα όπως μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που καθιστά τη λετονική γλώσσα τη μοναδική γλώσσα διδασκαλίας στα σχολεία για τις μειονότητες έχουν αναζωπυρωθεί τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα, οι κίνδυνοι αυτοί είναι μικρότεροι στη Λιθουανία, όπου η εθνοτική ρωσική μειονότητα αποτελεί μόνο το 6% περίπου του πληθυσμού», καταλήγει η Moody’s.