Η Επιτροπή Ανταγωνισμού προβαίνει σε χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού, σε όλες τις αγορές ή όλους τους κλάδους της οικονομίας, όταν αυτό απαιτείται για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.
Στο πλαίσιο αυτό διεξήγαγε χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού στον κλάδο ζωοτροφών και συγκεκριμένα στις ζωοτροφές για αιγοπρόβατα. Οι ζωοτροφές για αιγοπρόβατα επιλέχθηκαν επειδή αυτά τα είδη παραγωγικών ζώων αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του ζωικού πληθυσμού στην Ελλάδα (με εξαίρεση τα κοτόπουλα) και επειδή το αιγοπρόβειο γάλα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την παραγωγή φέτας, η οποία αποτελεί προϊόν μεγάλης σημασίας για τον Έλληνα καταναλωτή και αντιπροσωπεύει το 2% των πωλήσεων των αλυσίδων λιανικής.
Η έρευνα αυτή συμπληρώνει την χαρτογράφηση στον κλάδο των κτηνιατρικών φαρμακευτικών προϊόντων (ΚΦΠ) που εκκίνησε με απόφαση της ΕΑ το Μάιο 2024.
Αμφότερες οι έρευνες εντάσσονται στο πλαίσιο της στρατηγικής στόχευσης της Αρχής να μελετήσει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον αγροδιατροφικό τομέα στην Ελλάδα και ειδικότερα στην εφοδιαστική αλυσίδα βασικών τροφίμων.
Οι ζωοτροφές εκπροσωπούν περίπου το 75% του κόστους στην κτηνοτροφία, ενώ ο δείκτης τιμών σύνθετων ζωοτροφών αυξήθηκε κατά 33% από το 2020 έως το τρίτο τρίμηνο του 2023. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τη Eurostat το κόστος των ζωοτροφών αποτελεί τον μεγαλύτερο συντελεστή κόστους για την ελληνική κτηνοτροφία.
Οι στόχοι της χαρτογράφησης
Οι στόχοι της χαρτογράφησης είναι να προσδιοριστούν:
α) Οι κατηγορίες πελατών και γεωγραφικές περιοχές δραστηριοποίησης, τα μερίδια αγοράς & ο βαθμός συγκέντρωσης σε επίπεδο χονδρικής διανομής.
β) Η εξέλιξη των τιμών και ποσοτήτων αγοράς και πώλησης συνολικά και ανά κατηγορία πελατών.
γ) Τα περιθώρια κέρδους βάσει Οικονομικών Καταστάσεων (σε επίπεδο επιχείρησης).
Αξιολογήθηκαν στοιχεία που συνελέγησαν από 41 επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας ζωοτροφών. Η περίοδος για την οποία ελήφθησαν στοιχεία είναι μεταξύ 1/1/2021 και 30/6/2024. («Περίοδος Αναφοράς»).
Τα κύρια αποτελέσματα
Τα κύρια αποτελέσματα είναι τα εξής:
- Ο κλάδος των ζωοτροφών χαρακτηρίζεται από «οικονομίες φάσματος» και η διάθεση ζωοτροφών για αιγοπρόβατα συνοδεύεται και από τη διάθεση άλλων ζωοτροφών και άλλες δραστηριότητες σχετικές με τα λοιπά παραγωγικά ζώα.
- Οι ζωοτροφές είναι Απλές και Σύνθετες. Απλές Ζωοτροφές (ΑΖ) είναι πρώτες ύλες (π.χ. καλαμπόκι, σιτάρι, κριθάρι, σόγια, πίτουρο, τριφύλλι). Σύνθετες Ζωοτροφές (ΣΖ) είναι μείγμα δύο τουλάχιστον πρώτων υλών, που μπορεί να περιέχουν και πρόσθετες ύλες.
- Το 2023, το σύνολο των ΑΖ για αιγοπρόβατα και λοιπά παραγωγικά ζώα αφορά στο 14,2% του Κύκλου Εργασιών των εταιριών του δείγματος και των ΣΖ για αιγοπρόβατα το 9,7%.
- Το 2023, το 62,7% των αγορών των ζωοτροφών για αιγοπρόβατα προέρχεται από την Ελλάδα, ενώ τα λοιπά ποσοστά αγορών πραγματοποιούνται κυρίως από τη Ρουμανία και την Ιταλία.
- Αναφορικά με την διάρθρωση των πωλήσεων ζωοτροφών των εταιριών του δείγματος, διαπιστώνεται ότι, τόσο σε αξία όσο και σε ποσότητα, το μεγαλύτερο ποσοστό των πωλήσεων αφορά σε ΣΖ για αιγοπρόβατα (κατά 65,8% σε αξία και κατά 55,4% σε ποσότητα).
- Ο κλάδος, στην κατηγορία των ΣΖ για αιγοπρόβατα, χαρακτηρίζεται από χαμηλή συγκέντρωση καθώς το CR4 και το CR5 για το έτος 2023 υπολογίζονται σε 41,6% και 48% αντίστοιχα. Το ίδιο συμπέρασμα επιβεβαιώνει και ο δείκτης Herfindahl Index ο οποίος, για το 2023, υπολογίζεται σε 665 μονάδες. Μέτρια συγκέντρωση διαπιστώνεται στην κατηγορία Τριφύλλι, ενώ υψηλός βαθμός συγκέντρωσης στα Προμίγματα.
- Ως προς τις κατηγορίες πελατών του δείγματος, το 45,3% των πωλήσεων ζωοτροφών για αιγοπρόβατα διοχετεύεται σε χονδρέμπορους και το 39% απευθείας σε εκτροφείς. Στις ΑΖ και ΣΖ δεν παρατηρείται αξιοσημείωτη διαφοροποίηση τιμών μεταξύ χονδρέμπορων και εκτροφέων. Στην κατηγορία Λιανέμποροι εντοπίζονται ελαφρά αυξημένες τιμές γεγονός που είναι, σε μεγάλο βαθμό, αναμενόμενο.
- Το 2023, στις ΑΖ, παρατηρείται υψηλότερο ποσοστό πωλήσεων στην Κεντρική Ελλάδα και συγκεκριμένα στις περιφέρειες Θεσσαλία (2023: 27,9%) και Ηπείρου (2023: 41,9%) και σε μικρότερο ποσοστό στην Κρήτη (14,3%), ενώ στις ΣΖ για αιγοπρόβατα παρατηρείται υψηλότερο ποσοστό πωλήσεων στην Κεντρική Μακεδονία (2023: 36,6%) και στην Κρήτη (35,1%). Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Δυτική Ελλάδα και Θράκη παρουσιάζουν μικρά ποσοστά στις πωλήσεις τόσο στις ΑΖ όσο και στις ΣΖ.
- Ως προς τις αγορές των ΑΖ/Πρώτων Υλών από τις εταιρίες παραγωγής/εμπορίας παρατηρείται αύξηση των μέσων τιμών αγορών κατά το έτος 2022 σε σχέση με το 2021, ενώ το 2023 οι τιμές παρουσιάζουν μείωση. Η μείωση αυτή συνεχίζεται και κατά το α’ εξάμηνο του 2024, όπου οι τιμές φτάνουν να είναι χαμηλότερες και από το 2021. Αντίστοιχη τάση παρουσιάζουν οι μέσες τιμές αγορών στις ΣΖ.
- Ως προς την τιμολογιακή πολιτική αρκετές εταιρίες που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι στην περίπτωση που το προϊόν είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης στις διεθνείς αγορές, τιμολογούν τα προϊόντα τους με βάση τις αντίστοιχες διεθνείς τιμές την ημερομηνία της πώλησης, ανεξάρτητα από τον τρόπο κτήσης του προϊόντος (είτε από την Ελλάδα είτε από το εξωτερικό).
- Οι τάσεις των τιμών πώλησης των ελεγχόμενων επιχειρήσεων φαίνεται να ακολουθούν τις αντίστοιχες τιμές αγοράς που αντιμετωπίζουν για κάθε προϊόν, τους αντίστοιχους διεθνείς δείκτες πιθανώς λόγω ανταγωνισμού από το εξωτερικό, έστω και αν αυτό γίνεται με διαφορετικό ρυθμό απόκρισης στις αυξήσεις και στις μειώσεις. Παρέκκλιση από αυτή τη μέθοδο τιμολόγησης ενδεχομένως να οδηγήσει σε απώλεια πελατείας.
- Ωστόσο, διαπιστώνεται ότι τα spread των τιμών (τιμές πώλησης μείον τιμές αγοράς) δεν παραμένουν σταθερά αλλά βαίνουν αυξανόμενα έως το 2023, παρότι η ενέργεια αποτελεί διαχρονικά μικρό ποσοστό του συνολικού κόστους λειτουργίας των εταιριών του κλάδου παραγωγής ζωοτροφών, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Το αυξανόμενο spread κάθε προϊόντος δεν φαίνεται να είναι αποτέλεσμα των τιμών ενέργειας.
- Δεν διαπιστώνεται ταύτιση τιμών πώλησης μεταξύ των επιχειρήσεων τόσο για τις απλές όσο και για τις σύνθετες ζωοτροφές, παρά μόνο μια παρόμοια τάση στην άνοδο και την κάθοδο των τιμών.
- Οι εταιρίες του δείγματος συνολικά παρουσιάζουν μέσο Περιθώριο Μικτού Κέδρους μεταξύ 10% και 13,6% και μέσο Περιθώριο Καθαρού Κέδρους σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο, μεταξύ 2% και 4%. Ωστόσο παρατηρείται ότι, το 2023, που υποχωρούν οι διεθνείς τιμές των εμπορευμάτων και των τιμών ενέργειας, τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων αυξάνονται.