Την προσπάθεια της κυβέρνησης να ενισχύσει τις επενδύσεις στα αιολικά, ώστε να περιοριστούν οι εναντίον τους αντιδράσεις και να μειωθεί η τεράστια ανισορροπία με τα φωτοβολταϊκά, σηματοδοτεί η απόφαση για ταχύτερη και κυρίως απευθείας καταβολή των ανταποδοτικών στους πολίτες των οικείων δήμων.
Καθόλου τυχαίο ότι το νέο Χωροταξικό για τις ΑΠΕ «πακετάρεται» με τα ανταποδοτικά οφέλη προς τους δήμους, καθώς η κυβέρνηση επιδιώκει να αυξηθεί η χαμηλή κοινωνική αποδοχή προς τις ανεμογεννήτριες, βασικό εμπόδιο για περισσότερες επενδύσεις και να περιοριστεί η μονοκαλλιέργεια των φωτοβολταϊκών που συνεχώς μεγαλώνει. Τα νούμερα δείχνουν ότι το 2024 «μπήκαν στην πρίζα» 2,6 νέα Γιγαβάτ φωτοβολταϊκών, έναντι μόλις 139 νέα Μεγαβάτ αιολικών.
Σε αυτήν τη συγκυρία και με τις αντιδράσεις κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να καταγράφουν έξαρση σε διάφορες περιοχές, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ παρουσιάζει σήμερα σε σύσκεψη στο Μαξίμου το νέο «Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο» για τις ΑΠΕ μαζί με τα «Ανταποδοτικά οφέλη για ΟΤΑ και πολίτες».
Στην πράξη, πρόκειται για το νέο χάρτη των ΑΠΕ, ένα πιο συντεταγμένο πλαίσιο για τη χωροθέτηση των πράσινων επενδύσεων σε σχέση με το υφιστάμενο που θεσπίστηκε το 2008, είναι παρωχημένο ως προς τον σχεδιασμό, έχει ξεπεραστεί από τις τεχνολογικές εξελίξεις για τις ΑΠΕ και του οποίου η αναθεώρηση καθυστέρησε αδικαιολόγητα για χρόνια.
Στις πιο σημαντικές αλλαγές του νέου πλαισίου, ξεχωρίζουν, σύμφωνα με τις πληροφορίες, η αύξηση των περιοχών αιολικής προτεραιότητας (όπου οι όροι για ανάπτυξη αιολικών είναι ευνοϊκότεροι από αλλού) από 58 σε 67 πανελλαδικά, η προσθήκη των αυτόνομων μπαταριών που διέπονται από τους ίδιους αυστηρούς κανόνες που ισχύουν και για τις άλλες τεχνολογίες και η χωροθέτηση των θαλάσσιων αιολικών.
- Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ): Σύμφωνα με τις πληροφορίες, έχει γίνει μια συνολική αναδιάρθρωση των περιοχών, με κάποιες από τις παλιές να απεντάσσονται και να δίνουν τη θέση τους σε άλλες. Στο παιχνίδι μπαίνει για πρώτη φορά η Κρήτη, με τις πληροφορίες να μιλούν για 22 περιοχές, κατανεμημένες σε όλους τους νομούς, από τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο μέχρι φυσικά το Λασίθι, το οποίο έχει ήδη σημαντικό αριθμό εγκατεστημένων πάρκων. Το κεφάλαιο Κρήτη και η διαχείριση των έντονων αντιδράσεων κατά των ΑΠΕ έχει ξεχωριστή πολιτική σημασία για την κυβέρνηση. Ειδικά όταν η ολοκλήρωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Αττικής - Κρήτης και η επικείμενη λειτουργία της θα ξεκλειδώσει ένα μεγάλο αριθμό επενδύσεων στα κρητικά βουνά με «κλειδωμένη» χωρητικότητα στο καλώδιο, αλλά και θα ανοίξει τη συζήτηση για την κατανομή της υπόλοιπης, που φτάνει συνολικά στα 2,5 Γιγαβάτ.
- Φωτοβολταϊκά: Στην πλέον δημοφιλή ανανεώσιμη τεχνολογία, το μέγιστο ποσοστό κάλυψης εδάφους επί των καλλιεργήσιμων και βοσκήσιμων εκτάσεων ανά ΟΤΑ δεν θα μπορεί να ξεπερνά το 3%. Ταυτόχρονα διατηρείται η ισχύουσα νομοθεσία για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε γεωργική γη και σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. Το όριο εγκατεστημένης ισχύος στη γεωργική γη υψηλής παραγωγής είναι έως 1 MW.
- Πλωτά φωτοβολταϊκά: Ως μέγιστο ποσοστό κάλυψης σε τεχνητές λίμνες ορίζεται το 10%. Καθολικός ο αποκλεισμός εγκατάστασης σε φυσικές λίμνες.
- «Περιοχές Επιτάχυνσης ΑΠΕ»: Είναι οι πρώην λιγνιτικές περιοχές. Εδώ τα υπό ανάπτυξη φωτοβολταϊκά και αιολικά έργα έχουν όφελος ως προς το αδειοδοτικό τους σκέλος, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία ωρίμανσης μέχρι και το στάδιο υλοποίησης της επένδυσης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η θέσπιση και ο νομοθετικός χαρακτηρισμός των εν λόγω περιοχών (απαιτείται έκδοση ΠΔ κ.λπ.), θα γίνει σε επόμενη φάση.
- Ζώνες αποκλεισμού για μπαταρίες: Κατ’ αναλογία με όσα ισχύουν για όλες τις άλλες τεχνολογίες ΑΠΕ, οι ίδιες απαγορεύσεις ισχύουν και για τις μπαταρίες. Απαγορεύεται δηλαδή η εγκατάστασή τους σε περιοχές γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, οργανωμένων περιοχών τουριστικής ανάπτυξης, κοντά σε διατηρητέα μνημεία, υγροτόπους Ραμσάρ, περιοχές που έχουν ενταχθεί ως τόποι κοινοτικής σημασίας στο δίκτυο Natura 2000, κ.λπ.
- «Go-to-areas»: Είναι οι «Περιοχές Πρώτης Επιλογής ΑΠΕ» εντός των οποίων τα έργα θα εξαιρούνται από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση. Τέτοια περιοχή είναι η ζώνη στο Θρακικό Πέλαγος, βορειοανατολικά της Σαμοθράκης, όπου πρόκειται να αναπτυχθεί το πρώτο πιλοτικό θαλάσσιο αιολικό πάρκο στη χώρα.
- Ζώνες αποκλεισμού χωροθέτησης θαλάσσιων αιολικών: Αφορούν θεσμοθετημένα θαλάσσια και υποθαλάσσια πάρκα, περιοχές με ενάλιες αρχαιότητες ή σε προστατευόμενα ναυάγια, σε περιοχές ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών, γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας, καταδυτικά πάρκα κ.λπ.
Το νέο μοντέλο στα ανταποδοτικά
Το στοίχημα των παραπάνω παρεμβάσεων είναι διπλό. Το πρώτο αφορά το νοικοκύρεμα ως προς την ανάπτυξη των πράσινων επενδύσεων, που σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα υπήρξε άναρχη, όπως δείχνει και η σωρεία αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έχουν ακυρώσει πλειάδα αδειών αιολικών πάρκων, με το σκεπτικό ότι δεν υπήρχε σχεδιασμός.
Το δεύτερο στοίχημα είναι να αντιμετωπιστούν οι τοπικές αντιδράσεις, οι οποίες τον τελευταίο χρόνο αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και γι’ αυτό τον σκοπό επελέγη οι ανακοινώσεις για το νέο Χωροταξικό να «κουμπώσουν» με ένα φιλόδοξο πακέτο για τα από εδώ και πέρα ανταποδοτικά οφέλη προς τις τοπικές κοινωνίες. Το βασικό μέχρι σήμερα πρόβλημα δεν είναι το ύψος του ποσοστού των ανταποδοτικών τελών από τα αιολικά, αλλά το πού καταλήγουν όλα αυτά τα χρήματα, γι' αυτό και το νέο πλαίσιο έχει διπλή στόχευση.
- Πρώτον, την ταχύτερη απόδοση των ανταποδοτικών προς τους ωφελούμενους. Σήμερα, η μεθοδολογία προβλέπει πως από τα έργα ΑΠΕ παρακρατείται το 3% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Επειδή όμως καθυστερεί ο υπολογισμός των παρακρατήσεων, το ίδιο συμβαίνει και με την απόδοση των ποσών στους ωφελούμενους. Η νέα μεθοδολογία θα προβλέπει ότι η παρακράτηση του ποσού από τα αιολικά θα γίνεται πιθανότατα με βάση την παραγωγή του κάθε έργου (ευρώ ανά Μεγαβατώρα). Έχει εξεταστεί και το σενάριο, η παρακράτηση να γίνεται με βάση την ισχύ του κάθε έργου (ευρώ ανά Μεγαβάτ), μέθοδος ακόμη πιο ασφαλής, καθώς τα ποσά θα είναι γνωστά εκ των προτέρων, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις.
- Δεύτερον, τα χρήματα θα πηγαίνουν απευθείας στους απλούς καταναλωτές παρά να έρχονται, όπως σήμερα, δια της τεθλασμένης μέσω των ΟΤΑ. Το πιθανότερο είναι ότι ο καταναλωτής θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει είτε «ζεστό» χρήμα στον τραπεζικό του λογαριασμό είτε την ισόποση μείωση του λογαριασμού του στο ρεύμα.