Τα ωράρια εργασίας και κυρίως η επιπλέον του 8ωρου απασχόληση, κάθε μέρα, όπως αυτή καταγράφεται από τη χρήση της ψηφιακής κάρτας εργασίας, εξακολουθεί να «πιέζει» επιχειρήσεις και εργαζόμενους. Ειδικά, δε, σε τουρισμό και επισιτισμό, τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά. Οι υπερωρίες αυξήθηκαν εξαιτίας της ψηφιακής κάρτας εργασίας κατά 637% σε τουρισμό και 55% σε επισιτισμό.
Και ενώ η ψηφιακή κάρτα λειτουργεί υπέρ της προστασίας των εργαζόμενων και του υγιούς ανταγωνισμού, το πρόβλημα των κενών θέσεων εργασίας παραμένει.
Είναι χαρακτηριστικό πως η τουριστική σεζόν κάνει πρεμιέρα με τουλάχιστον 80.000 κενές θέσεις εργασίας. Άλλωστε, από τις συνολικά 89.690 θέσεις μετακλητών εργαζόμενων που έχουν εγκριθεί από την αρχή του χρόνου, για όλες τις ειδικότητες, οι περίπου 11.000 έχουν ήδη καλυφθεί.
Οι περισσότερες από αυτές αφορούν θέσεις για ρεσεψιόν, για μάγειρες και για βοηθούς κουζίνας, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον διαθέσιμες αυτές οι ειδικότητες για μετακλήσεις από τρίτες χώρες.
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και τον επισιτισμό είναι αναγκασμένες να ψάξουν στην ελληνική αγορά εργασίας για την κάλυψη των αναγκών τους, με τις ειδικότητες που αναζητούνται κατά κύριο λόγο να είναι οι καμαριέρες, σερβιτόροι, υπάλληλοι υποδοχής και εργαζόμενοι στο μπαρ.
Η κατάσταση αυτή προκαλεί έντονη ανησυχία στους επιχειρηματίες, αλλά και στους εκπροσώπους των εργαζόμενων στον κλάδο, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αναδεικνύοντας έναν ακόμη μεγάλο κίνδυνο, παράλληλα με την υποβάθμιση των όρων και συνθηκών εργασίας, αυτόν της υποβάθμισης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ψηφιακή κάρτα - υπερωρίες και παραβάσεις
Όπως αποκάλυψε πρόσφατα η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως, ο αριθμός των δηλωθεισών υπερωριών αυξήθηκε ραγδαία, λόγω της χρήσης του μέτρου της ψηφιακής κάρτας. Μέτρο το οποίο άλλωστε, όπως αποκαλύπτουν τα μηνιαία στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας, βρίσκεται μόνιμα μεταξύ των πλέον συνηθισμένων παραβάσεων.
Έτσι συνέβη άλλωστε και τον Απρίλιο, καθώς η έντονη παραβατικότητα των επιχειρήσεων όσον αφορά τη χρήση της ψηφιακής κάρτας εργασίας συνεχίστηκε. Μόνο κατά τον προηγούμενο μήνα, σχεδόν 6 στις 10 παραβάσεις (57,6%) σχετίζονται με το ωράριο απασχόλησης, με την ψηφιακή κάρτα εργασίας να διατηρείται σταθερά στη 2η θέση των παραβάσεων επί εργασιακών θεμάτων.
Μάλιστα, μόλις τον Μάρτιο η χρήση του συγκεκριμένου μέτρου επεκτάθηκε στους πολυπληθείς κλάδους (τόσο σε σχέση με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται όσο και με τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε αυτούς) τουρισμό και εστίαση.
Έτσι, πλέον, μαζί με τις τράπεζες, τα super market, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τις ΔΕΚΟ μεταφορών, τις εταιρείες security, τη βιομηχανία και το εμπόριο, καλύπτονται από την υποχρέωση χρήσης της ψηφιακής κάρτας 1,5 εκατ. εργαζόμενοι και περισσότερες από 150.000 επιχειρήσεις. Και με την εφαρμογή της, εκτινάχθηκαν σε τουρισμό και επισιτισμό οι δηλωθείσες υπερωρίες, όπως άλλωστε συνέβη και κατά το πρώτο διάστημα εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας εργασίας στους υπόλοιπους κλάδους.
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με την αρμόδια υπουργό Εργασίας Νίκη Κεραμέως, πως η εφαρμογή του μέτρου στον τουρισμό απέδωσε για τον Μάρτιο αύξηση στις δηλωθείσες υπερωρίες κατά 637%. Η αντίστοιχη αύξηση στον κλάδο της εστίασης ήταν της τάξης του 55%.
Σωρευτικά, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025, και πάντα σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024, η χρήση της ψηφιακής κάρτας εργασίας οδήγησε στην αύξηση των υπερωριών σε όλους τους κλάδους όπου εφαρμόζεται (με εξαίρεση τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες, κλάδοι που δεν κάνουν χρήση του μέτρου των υπερωριών).
Αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει παρουσιάσει η κα Κεραμέως, η μεγαλύτερη αύξηση εμφανίζεται στον κλάδο του τουρισμού με +306,4% (+637,6% μόνο τον Μάρτιο) και ακολουθούν οι κλάδοι Λιανικό Εμπόριο (97,2%), Βιομηχανία (+81%), Επισιτισμός (+51,6% το τετράμηνο και +55,2% μόνο τον Μάρτιο), Σούπερ Μάρκετ (+20,1%), ΔΕΚΟ (+17,4%) και εταιρείες Security (+15,6%).
Όπως μάλιστα δήλωσε χθες, μιλώντας στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ η κ. Κεραμέως, η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας στη βιομηχανία, στο λιανεμπόριο, στον τουρισμό και στην εστίαση συνάντησε αντιδράσεις, ωστόσο ήταν απαραίτητη. «Οφείλουμε ως πολιτεία να προστατεύσουμε και τον εργαζόμενο και τον υγιή ανταγωνισμό», είπε η υπουργός.
Αλλά και τα στοιχεία της Επιθεώρησης Εργασίας έδειξαν ότι, συνολικά, από τις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν, η παραβατικότητα τον Απρίλιο ήταν της τάξης του 21,7%, περίπου όσο και σωρευτικά το διάστημα Ιανουάριος - Απρίλιος 2025 (22,29%). Συνολικά, μέσα σε τέσσερις μήνες η ΑΑΕΕ διενέργησε 24.158 ελέγχους και επέβαλε πρόστιμα ύψους 13,9 εκατ. ευρώ, ενώ μόνο τον Απρίλιο πραγματοποιήθηκαν 5.825 έλεγχοι και επιβλήθηκαν πρόστιμα 3,2 εκατ. ευρώ.
Πονοκέφαλος και για τις κενές θέσεις
Σταγόνα στον ωκεανό φαντάζει πλέον και η δυνατότητα πρόσληψης εργαζόμενων από τρίτες χώρες προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες για εργασία κυρίως στους κλάδους του επισιτισμού και τουρισμού, που εκτιμώνται σε περίπου 80.000.
Άλλωστε, από τις συνολικά 89.690 θέσεις μετακλητών εργαζόμενων που έχουν εγκριθεί από την αρχή του χρόνου, για όλες τις ειδικότητες, οι περίπου 11.000 έχουν ήδη καλυφθεί, με αποτέλεσμα ανοικτές θέσεις για ρεσεψιόν, για μάγειρες και για βοηθούς κουζίνας να μην υπάρχουν πλέον.
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και τον επισιτισμό είναι αναγκασμένες να ψάξουν στην ελληνική αγορά εργασίας για την κάλυψη των αναγκών τους, με τις ειδικότητες που αναζητούνται κατά κύριο λόγο να είναι οι καμαριέρες, σερβιτόροι, υπάλληλοι υποδοχής και εργαζόμενοι στο μπαρ.
Η κατάσταση αυτή προκαλεί έντονη ανησυχία στους επιχειρηματίες αλλά και στους εκπροσώπους των εργαζόμενων στον κλάδο, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αναδεικνύοντας έναν ακόμη μεγάλο κίνδυνο, παράλληλα με την υποβάθμιση των όρων και συνθηκών εργασίας, αυτόν της υποβάθμισης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Η απάντηση στην ερώτηση γιατί οι Έλληνες εποχικοί στον τουρισμό αρνούνται να στελεχώσουν τις επιχειρήσεις έχει απαντηθεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Αφενός, σε πραγματικούς αριθμούς, οι εποχικοί εργαζόμενοι στον τουρισμό αυξάνονται ανά έτος, γεγονός που δείχνει ότι τα κενά δημιουργούνται, κυρίως γιατί αυξάνονται οι ανάγκες των επιχειρήσεων.
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ότι ενώ το 2019, τη χρονιά πριν από την εμφάνιση του κορωνοϊού, ο αριθμός των μοναδικών προσώπων που επιδοτήθηκαν ως εποχικοί εργαζόμενοι σε τουρισμό - επισιτισμό ήταν 152.788 άτομα, το 2024, όταν και πάλι οι κενές θέσεις εργασίας σύμφωνα με τους εμπλεκόμενους ξεπερνούσαν τις 80.000, οι επιδοτούμενοι ήταν 184.388. Αριθμός που αποτελεί ρεκόρ.
Σημαντικό ρόλο βέβαια διαδραματίζουν οι χαμηλές αμοιβές, με τους μισθούς σε πολλές ειδικότητες να είναι σημαντικά χαμηλοί, συχνά χωρίς αντίστοιχη κάλυψη κόστους ζωής, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Παράλληλα, άλλωστε, δραματικές είναι, σε όχι και σπάνιες περιπτώσεις καταγγελιών, οι συνθήκες εργασίας αλλά και διαμονής των εργαζόμενων, καθώς παρατηρείται εντατικοποίηση της εργασίας, χωρίς την τήρηση βασικών και θεσμοθετημένων προβλέψεων, όπως η ύπαρξη 11 ωρών ξεκούρασης μεταξύ δύο βαρδιών και η υποχρεωτική παροχή ρεπό, αμέσως μετά την εργασία π.χ. 7 ημέρες την εβδομάδα, όπως προβλέφθηκε πέρυσι, σε τοπική σύμβαση εργασίας.
Τέλος, δεν είναι λίγοι οι άνεργοι που επιλέγουν άλλες εργασίες, πιο μόνιμες, καθώς οι περισσότερες θέσεις στον τουρισμό είναι προσωρινές, με απασχόληση λίγων μηνών, γεγονός που δεν προσφέρει επαγγελματική σταθερότητα.
Εσχάτως, προέκυψε ένα ακόμη πρόβλημα, σε σχέση αυτή τη φορά με τους μετακλητούς εργαζόμενους που έρχονται -μετά από πολλές καθυστερήσεις και δυσκολίες- στη χώρα μας, καθώς παρατηρείται ότι ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των εργαζομένων εγκαταλείπει πρόωρα τη θέση εργασίας ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, παραβιάζει τους όρους της νόμιμης διαμονής.
Σύμφωνα με τη WorkInGreece.io, τη νούμερο 1 πλατφόρμα για Διεθνείς Εργαζόμενους και τη μετάκληση στην Ελλάδα, μεταξύ των αιτιών αυτού του φαινομένου είναι οι συνθήκες διαμονής, διατροφής και μετακίνησης που συχνά δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των εργαζομένων, η έλλειψη ενημέρωσης ως προς τη φύση της εργασίας, το ωράριο, τις αμοιβές ή τα δικαιώματά τους, με αποτέλεσμα η προσδοκία να μη συναντά την πραγματικότητα αλλά και η ανεξέλεγκτη δράση συγκεκριμένων κυκλωμάτων διακίνησης μεταναστών, που προσεγγίζουν εργαζόμενους λίγο μετά την άφιξή τους και τους δελεάζουν με υποσχέσεις για «καλύτερες» δουλειές, συχνά σε άλλες χώρες της Ε.Ε., παραβιάζοντας το νομικό καθεστώς τους.
Το θέμα της κάλυψης των κενών θέσεων εργασίας σε τουρισμό και επισιτισμό απασχόλησε και τη συνάντηση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στους συγκεκριμένους κλάδους (ΠΟΕΕΤ) με τις συναρμόδιες υπουργούς Εργασίας Νίκη Κεραμέως και Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη.
Ειδικά, δε, για τις κενές θέσεις εργασίας, άπαντες παραδέχθηκαν ότι αποτελεί πρόκληση η εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού και ιδιαίτερα ενόψει της τουριστικής περιόδου και συμφώνησαν ότι εν πρώτοις, ζητούμενο είναι η εξάντληση του εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού.
Μάλιστα, σύμφωνα με την κα Κεραμέως, σημαντικά εργαλεία σε αυτή την προσπάθεια είναι η εφαρμογή Jobmatch αλλά και ο θεσμός «Ημέρες Καριέρας» της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ). Πρόκειται για δύο εργαλεία τα οποία φέρνουν κοντά εργαζόμενους και εργοδότες, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να αποκομίσουν αμοιβαίο όφελος.
Από την πλευρά της η Ομοσπονδία των εργαζόμενων έθεσε στις δύο υπουργούς και το θέμα της καταστρατήγησης της υποχρεωτικής 11ωρης ανάπαυσης καθώς και αυτά της αναγνώρισης εποχικότητας στους εποχικά εργαζόμενους σε συνεχούς λειτουργίας επιχειρήσεις και της απόδοσης του επιδόματος μητρότητας στις εποχικά εργαζόμενες. Μάλιστα, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί εκ νέου συνάντηση με την υπουργό Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη για θέματα εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των εργαζομένων στον κλάδο.
Τη συνάντηση απασχόλησαν, τέλος, το ήδη αναμορφωμένο τακτικό επίδομα ανεργίας, η μελέτη στοιχείων αναφορικά με το εποχικό επίδομα ανεργίας, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας.