Τα χρήματα και η διάθεση υπάρχουν, ωστόσο η πρόκληση, όπως με κάθε μεγάλο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, είναι κατά πόσο τα νησιά διαθέτουν τον διοικητικό μηχανισμό για να τρέξει όλα τα πολλά μικρά επιμέρους έργα. Το ίδιο ισχύει ως προς το αν θα βρεθούν οι κατάλληλοι φορείς υλοποίησης και οι χρόνοι που θα ακολουθήσουν, κάτι που αφορά τους ανάδοχους επενδυτές των δεκάδων διαγωνισμών που θα γίνουν.
Το εναρκτήριο λάκτισμα κινητοποίησης όλων αυτών των πόρων θα δοθεί και επίσημα όταν στις 30 Ιουνίου, όπως αποκάλυψε χθες ο Γενικός Γραμματέας Ενέργειας, Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης, η Ελλάδα θα καταθέσει τις αναλυτικές της προτάσεις στην Κομισιόν για το πού θα «πέσουν» όλα αυτά τα χρήματα.
Δηλαδή σε ποια ακριβώς από τα εκατοντάδες έργα των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων, του Ιονίου και της Κρήτης θα διατεθούν τα κεφάλαια του Decarbonisation Fund, που «σπάνε» σε τρεις πυλώνες: Τις επενδύσεις σε ΑΠΕ (892 εκατ. ή 51% του συνόλου), τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις (717 εκατ. ή 41%) και τις συμπληρωματικές τεχνολογίες (157 εκατ. ή 9%).
Στα δεσμευτικά αυτά χρονοδιαγράμματα και στις προκλήσεις που συνοδεύουν το πρόγραμμα αναφέρθηκε χθες στη διάρκεια πάνελ του 10ου συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ενεργειακής Οικονομίας (ΗΑΕΕ), ο κ. Αϊβαλιώτης, θυμίζοντας ότι μόνο η Κρήτη έχει μέχρι σήμερα διασυνδεθεί πλήρως με το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας.
Το πλέον σημαντικό στοίχημα αφορά τις διασυνδέσεις των υπόλοιπων νησιών (Δωδεκάνησα, Β. Αιγαίο), τις οποίες τρέχει ο ΑΔΜΗΕ. Δίχως αυτές, όσο δηλαδή τα νησιά παραμένουν απομονωμένα και δεν μπορούν να πουλήσουν την παραγόμενη ενέργεια στο σύστημα, το «πρασίνισμα» και οι μαζικές επενδύσεις σε ΑΠΕ δεν πρόκειται να περπατήσουν.
Το ίδιο ισχύει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό για τα μικρότερα νησιά, όπου τα «σκαμπανεβάσματα» στις καταναλώσεις είναι τεράστια. Τον χειμώνα δεν υπερβαίνουν τα 6 ΜW, αλλά τα καλοκαίρια, λόγω τουρισμού, εκτινάσσονται στα 100 MW. Τα νησιά αυτά, όσο θα παραμένουν μη διασυνδεδεμένα με το κεντρικό σύστημα, για λόγους ενεργειακής ασφάλειας, η συμμετοχή των ΑΠΕ δεν μπορεί να υπερβεί το 40% στο μείγμα. Το υπόλοιπο 60% θα συνεχίζει να αφορά τις παλιές θερμικές και ρυπογόνες μονάδες.
«Το μεγάλο εμπόδιο δεν αφορά τα κεφάλαια, παρά το έλλειμμα ικανών promoters που αδυνατούν να απορροφήσουν όλα αυτά τα χρήματα και να φέρουν σε πέρας τα έργα. Αν και η ΕΤΕπ χρηματοδοτεί με πολύ χαμηλό επιτόκιο παρόμοιες δράσεις, συχνά αυτό δεν συμβαίνει, καθώς απουσιάζουν οι φορείς υλοποίησης με την απαιτούμενη ικανότητα», σημείωσε ο Ιωάννης Καλτσάς, επικεφαλής του Τμήματος Χρηματοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την Ελλάδα και την Κύπρο. Η τράπεζα θα αξιολογήσει τις αναλυτικές προτάσεις που θα αποστείλει η Ελλάδα στις 30 Ιουνίου και μέσα στους επόμενους μήνες θα ξεκινήσει η διάθεση αυτών των 1,75 δισ. ευρώ.
Η διεθνής πάντως εμπειρία δείχνει ότι με τον σωστό σχεδιασμό και το κατάλληλο μάνατζμεντ, ένα νησί μπορεί να μεταμορφωθεί, όπως συμβαίνει στο Κουρασάο των 150.000 κατοίκων, απέναντι από τη Βενεζουέλα στην Καραϊβική, γνωστό μέχρι πρόσφατα για το διυλιστήριο των 335.000 βαρελιών πετρελαίου ημερησίως. Σήμερα το νησί έχει βάλει ως στόχο ως το 2045 η κατανάλωση του 1 TWh ετησίως να προέρχεται 100% από ΑΠΕ, όπως είπε ο Τζιάνι Κιανέτα, ιδρυτής της οργάνωσης «Greening the Islands Foundation», στην πρωτοβουλία της οποίας «100% RES Islands Initiative» έχει ενταχθεί εσχάτως και η Χίος, το 5ο μεγαλύτερο ελληνικό νησί.
Στα καθ’ ημάς, άκρως θετικά είναι τα μηνύματα από τα πρώτα τέσσερα νησιά που «πρασινίζουν», Αστυπάλαια, Τήλος, Χάλκη και Αγ. Ευστράτιος, οι ανάγκες του οποίου καλύπτονται πλέον κατά 85% από ΑΠΕ, όπως θύμισε ο Γιώργος Βόκας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δ. Αττικής, που έχει πετύχει τη πρώτη στην Ελλάδα μετασκευή κλασικού πλοίου σε σύγχρονο υβριδικό και που επίσης ανέδειξε τη σημασία του Ταμείου Απανθρακοποίησης.
Εχει τη σημασία του πως το Decarbonization Fund δεν είναι ένα ακόμη χρηματοοικονομικό εργαλείο με τη συμβατική έννοια του όρου. Τα κεφάλαια που θα μαζέψει στον «κουμπαρά» του συνδέονται ευθέως με τα έσοδα από τις δημοπρασίες 25 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπών CO2.
Το ύψος τους θα εξαρτηθεί από την τιμή των δικαιωμάτων CO2. Και κρίνοντας από έναν υπολογισμό για 70 €/τόνο CO2 (στα 72,06 η χθεσινή τιμή στο χρηματιστήριο), εκτιμάται ότι θα συγκεντρωθούν κεφάλαια 1,75 δισ. ευρώ. Τα ποσά αυτά, που στοχεύουν στη μείωση του ενεργειακού κόστους των τοπικών νησιωτικών κοινωνιών, αλλά και στην κάλυψη των αναγκών τους σε άρδευση και ύδρευση, θα ξεκλειδώνουν σταδιακά και αφορούν τρεις άξονες.
Πού θα «πέσουν» 870 εκατ.
Στον πρώτο πυλώνα, αυτόν που θα χρηματοδοτήσει έργα ΑΠΕ και μπαταρίες, προκειμένου να πάψει η τροφοδοσία των νησιών να εξαρτάται από τα ορυκτά καύσιμα, θα «πέσει» και η μερίδα του λέοντος, δηλαδή το 51% ή πάνω από 890 εκατ. ευρώ.
- Στην ενεργειακή αυτονομία των νησιών προορίζονται 227 εκατ. ευρώ. Τα έργα αφορούν φωτοβολταϊκά και μπαταρίες για νοικοκυριά, επιχειρήσεις, δήμους, αγρότες και αεροδρόμια. Καθώς επίσης μεγαλύτερα φωτοβολταϊκά 130-170 MW από κοινού με μπαταρίες.
- Σε υβριδικά συστήματα ΑΠΕ για τα μικρά και μη διασυνδεδεμένα νησιά, το Ταμείο θα «ρίξει» 210 εκατ. ευρώ. Ο λόγος για υβριδικά συστήματα ΑΠΕ και μπαταρίες. Ως στόχος έχει μπει μια ισχύς έργων 450 MW.
- Στα μεγαλύτερα διασυνδεδεμένα νησιά (π.χ. Νάξος, Πάρος, Κρήτη), το νούμερο «γράφει» 106 εκατ. ευρώ. Κυρίαρχα τα μεγάλα φωτοβολταϊκά (πάντα μαζί με μπαταρίες), για να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες των νησιών σε ρεύμα κατά την τουριστική περίοδο.
- Στα θαλάσσια αιολικά, όπου το πρόγραμμα αγνοείται καιρό τώρα, ο προϋπολογισμός συμμετοχής από το Ταμείο είναι περίπου 260 εκατ. ευρώ.
- Standalone Μπαταρίες (36 εκατ. ευρώ). Εδώ το πλάνο μιλάει για μπαταρίες διάρκειας 6-8 ωρών σε διασυνδεδεμένα νησιά (συστήματα 5 MW και 50 MW). Στόχος είναι να δημιουργηθούν «άμυνες» στα νησιά απέναντι σε πιθανές τεχνικές διακοπές του δικτύου.
- Μικρά υδροηλεκτρικά και φράγματα πολλαπλών χρήσεων (100 εκατ.). Τα έργα θα αφορούν πολλαπλών χρήσεων ταμιευτήρες που υποστηρίζουν την ανθεκτικότητα τόσο στο νερό όσο και στην ενέργεια.
Πάνω από 700 εκατ. στις μεγάλες διασυνδέσεις των νησιών
Δίχως το Ταμείο που θα χρηματοδοτήσει με πάνω από 700 εκατ. ευρώ τις μεγάλες ηλεκτρικές διασυνδέσεις, αυτές δεν θα ήταν εφικτές. Το Decarbonization Fund καλύπτει το 40% του συνολικού τους κόστους. Είναι ο δεύτερος πυλώνας του Ταμείου.
Στη διασύνδεση των Δωδεκανήσων (Κως - Ρόδος - Κάρπαθος) που υπολογίζεται να είναι έτοιμη το 2028-2029, θα διατεθούν 705 εκατ. ευρώ. Εκκρεμούν ακόμη η ολοκλήρωση των Κυκλάδων (Σέριφος - Σίφνος, Νάξος - Αμοργός, κ.λπ.) και των νησιών του Β. Αιγαίου. Στόχος μακροπρόθεσμα είναι να μειωθούν τα κόστη που καταβάλλουν οι καταναλωτές μέσω των λογαριασμών τους (ΥΚΩ), ώστε οι νησιώτες να πληρώνουν την ίδια με όλους τιμή στο ρεύμα.
Ηλεκτροδότηση πλοίων, σταθμοί φόρτισης
Στον τρίτο πυλώνα εντάσσονται μια σειρά από συμπληρωματικές δράσεις, όπως για την ηλεκτροδότηση των πλοίων στα λιμάνια (Cold ironing), με τα ποσά να καθορίζονται στα 100 εκατ. Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή για κατασκευή σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, το ποσό ανέρχεται στα 31 εκατ. ευρώ.
Συνοψίζοντας τις προκλήσεις και τα εμπόδια που έχει να αντιμετωπίσει το «πρασίνισμα» των νησιών, ο κ. Αϊβαλιώτης επικεντρώθηκε σε τρεις. Στην απουσία των διασυνδέσεων που μέχρι να γίνουν, αναβάλλονται πολλές επενδύσεις σε ΑΠΕ, καθώς ο επενδυτής δεν μπορεί έως τότε να πουλά την παραγόμενη ενέργεια στο σύστημα. Στην εναντίωση των νησιωτικών πληθυσμών προς τις ανεμογεννήτριες, χωρίς τις οποίες -μόνο με φωτοβολταϊκά και δίχως μπαταρίες- δεν επιτυγχάνεται ενεργειακή ασφάλεια ενός νησιού από τις ΑΠΕ. Και στη διοικητική ανεπάρκεια των δήμων.
«Από τους συνολικά 332 δήμους της Ελλάδας, διοικητική ικανότητα για να απορροφούν επιδοτήσεις από τα κοινοτικά ταμεία έχουν μόνο 20. Ξέρετε πόσοι απ' αυτούς αφορούν νησιά; Κανείς», ανέφερε ο Γενικός, εξηγώντας γιατί η εξεύρεση επενδυτών, που συνεπάγεται ότι μια συγκεκριμένη επένδυση θα φέρει κέρδη, συνδέεται ευθέως με τη διοικητική ικανότητα των δήμων.