Η επιστροφή του προστατευτισμού στην αμερικανική εμπορική πολιτική, με την εξαγγελία νέου πακέτου δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ, δημιουργεί πιέσεις στις εξωστρεφείς οικονομίες της αναδυόμενης Ευρώπης, τη Μέσης Ανατολής και της Αφρικής (ΕΜΕΑ). Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις πλέον εκτεθειμένες χώρες, σύμφωνα με νέα ανάλυση της UBS, κυρίως λόγω του χαρακτήρα των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ και της μικρής εγχώριας παραγωγικής βάσης.
Σύμφωνα με τη UBS, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη θέση μεταξύ των 13 αναδυόμενων χωρών της ΕΜΕΑ ως προς την έκθεση των εξαγωγών της σε δασμολογικά επιβαρυνόμενα προϊόντα, με ποσοστό περίπου 60%.
Δηλαδή, έξι στα δέκα ελληνικά προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ επηρεάζονται άμεσα από το νέο καθεστώς δασμών (30% flat rate), κάτι που συνεπάγεται σημαντική αύξηση κόστους και πιθανούς αποκλεισμούς από την αμερικανική αγορά. Χώρες με υψηλότερη έκθεση από την Ελλάδα είναι μόνο η Ουγγαρία (75% περίπου) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (65% περίπου), ενώ οι περισσότερες υπόλοιπες χώρες της περιοχής (π.χ. Πολωνία, Τσεχία, Τουρκία, Νότια Αφρική) βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα (κάτω του 40%).
Ανάπτυξη υπό πίεση το 2026 και απώλεια έως και 0,15 ποσοστιαίων μονάδων στο ελληνικό ΑΕΠ
Με βάση την εκτίμηση της UBS, το πλήγμα στην ελληνική ανάπτυξη το 2026 αναμένεται να φτάσει τις 0,15 ποσοστιαίες μονάδες, τοποθετώντας την Ελλάδα στη μεσαία ομάδα χωρών ως προς το βάθος της επίπτωσης. Πρόκειται για συνδυασμό άμεσων επιδράσεων (χαμηλότερες εξαγωγές, επενδύσεις) και έμμεσων δευτερογενών επιδράσεων (αρνητική διάχυση στο εμπόριο, καθυστέρηση project, αρνητικό κλίμα στις αγορές).
Σε χειρότερη θέση βρίσκονται η Ουγγαρία (-0,6%), η Τσεχία και η Πολωνία (-0,25%), λόγω της ισχυρής εξάρτησης από αμερικανικές αγορές υψηλής τεχνολογίας και αυτοκινήτων. Αντίθετα, χώρες όπως η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία αναμένεται να επηρεαστούν ελάχιστα (0 ή ακόμα και θετική συνεισφορά στο ΑΕΠ λόγω πιθανής επανατοποθέτησης εμπορίου).
Ποιοτικά χαρακτηριστικά του πλήγματος για την Ελλάδα
- Διαρθρωτικό πρόβλημα: Οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ δεν αφορούν κυρίως προϊόντα υψηλής τεχνολογίας ή στρατηγικής σημασίας, αλλά κατηγορίες όπως αγροτικά προϊόντα, φαρμακευτικά και χημικά, τα οποία δεν εξαιρούνται από τους οριζόντιους δασμούς.
- Περιορισμένη εσωτερική υποκατάσταση: Η εγχώρια κατανάλωση δεν μπορεί εύκολα να απορροφήσει το πλεόνασμα από ενδεχόμενη απώλεια εξαγωγών.
- Δεσμεύσεις από ΕΕ: Οι δυνατότητες διμερών διαπραγματεύσεων είναι περιορισμένες, καθώς η εμπορική πολιτική καθορίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα
Η UBS υπογραμμίζει ότι σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα χρειάζεται:
- Διπλωματική πίεση μέσω της Ε.Ε. ώστε να διασφαλιστούν στοχευμένες εξαιρέσεις ή εναλλακτικοί μηχανισμοί αντιστάθμισης.
- Επιτάχυνση της διαφοροποίησης εξαγωγών, με στροφή προς αγορές εκτός ΗΠΑ, όπως η Μέση Ανατολή, η Νότια Αμερική ή η Ασία.
- Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης και της προστιθέμενης αξίας, ώστε τα εξαγόμενα προϊόντα να εισέλθουν σε μικρότερη δασμολογική κατηγορία επιβάρυνσης.
Η Ελλάδα, αν και δεν είναι η πλέον εκτεθειμένη χώρα της ΕΜΕΑ, υφίσταται έναν συνδυασμό υψηλής εμπορικής έκθεσης και μικρών δυνατοτήτων άμεσης προσαρμογής, καθιστώντας την ιδιαίτερα ευάλωτη σε παρατεταμένο εμπορικό προστατευτισμό από πλευράς ΗΠΑ. Το 2025 ενδέχεται να κυλήσει χωρίς ορατό σοκ, αλλά το 2026 αναμένεται να φανεί η πραγματική πίεση. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόκληση για την ελληνική οικονομική πολιτική είναι η έγκαιρη στρατηγική προσαρμογή, πριν οι επιπτώσεις καταστούν διαρθρωτικές.