Τον τελευταίο κρίκο της μακράς αλυσίδας που συνεπάγεται η δημιουργία στην Ελλάδα μιας αγοράς δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα στα πρότυπα του εξωτερικού, η οποία φιλοδοξεί να ενεργοποιήσει επενδύσεις άνω των 3 δισ. ευρώ, δρομολογεί η κυβέρνηση με το νέο θεσμικό πλαίσιο που ετοιμάζει.
Το στοιχείο που λείπει για να συμπληρωθεί το παζλ και να μπουν οι κανόνες στο παιχνίδι αφορά το νομικό σκέλος που θα θέτει τους βασικούς πυλώνες για τη λειτουργία, αδειοδότηση και ανάπτυξη των επενδύσεων αυτών, και το οποίο βρίσκεται στα σκαριά με προοπτική να πάρει τον δρόμο για τη Βουλή μέσα στο φθινόπωρο.
Στις βασικές αλλαγές του νομοσχεδίου που επεξεργάζεται τη περίοδο αυτή το ΥΠΕΝ, είναι να δημιουργηθεί ένα πιο φιλοεπενδυτικό και λειτουργικό πλαίσιο, με όσο το δυνατόν λιγότερη γραφειοκρατία για όλους τους κρίκους της αλυσίδας, από τα τσιμέντα και τα διυλιστήρια, μέχρι τις ναυτιλιακές που θα μεταφέρουν το CO2 στους χώρους εναπόθεσης.
Από την Energean, που μέσω της θυγατρικής της EnEarth «τρέχει» το project αποθήκευσης CΟ2 στον Πρίνο, μέχρι τους emitters, δηλαδή τις τσιμεντοβιομηχανίες Ηρακλή και Τιτάνα που δρομολογούν τα έργα δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα («Όλυμπος» με 1 εκατ. τόνους και «Ήφαιστος» με 1,5 εκατ.), τη Motor Oil («IRIS», 500.000 τόνοι), καθώς επίσης τον ΔΕΣΦΑ με το project «Apollo CO2» για τη μεταφορά των παραπάνω ποσοτήτων σε ειδική μονάδα υγροποίησης στη Ρεβυθούσα. Ετσι ώστε να μεταφορτώνονται σε πλοία με προορισμό την υπό ανάπτυξη αποθήκη της Energean στη Β. Ελλάδα.
Πέντε μεγάλα έργα ύψους 3 δισ.
Στην περίπτωση του «Prinos CO2», προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ, που σε πρώτη φάση θα είναι δυναμικότητας 3 εκατ. τόνων, εκκρεμεί η απόφαση έγκρισης από το ΥΠΕΝ των περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) που αναμένεται άμεσα, καθώς και η έκδοση από την ΕΔΕΥΕΠ της άδειας αποθήκευσης της εγκατάστασης, που τοποθετείται μέσα στο φθινόπωρο. Και ακριβώς επειδή υπάγεται στο Ταμείο Ανάκαμψης (RRF), άρα τα χρονοδιαγράμματα είναι σφιχτά, πρέπει μέχρι τον Ιούνιο του 2026 να έχει λάβει άδεια λειτουργίας. Αλλωστε, μέσα στο 2026 αναμένεται να ξεκινήσουν και οι πρώτες γεωτρήσεις για έγχυση CO2 στην αποθήκη του Πρίνου.
Στην περίπτωση του «Olympus», όπως ονομάζεται το project δέσμευσης CO2 της τσιμεντοβιομηχανίας Ηρακλής, της πρώτης επένδυσης του είδους στην Ελλάδα, ύψους 400 εκατ. ευρώ, οι εργασίες έχουν ξεκινήσει τον Μάιο, οπότε και μπήκαν τα θεμέλια της μονάδας στο Μιλάκι Αλιβερίου. Στόχος είναι από το 2029 και μετά, οπότε και αναμένεται να μπει σε λειτουργία το «έργο-ναυαρχίδα» για τη μητρική Holcim, να δεσμεύει ετησίως 1 εκατομμύριο τόνους CO2. Ως ποσότητα ισούται με το 20% του στόχου που έχει θέσει για τα τέλη της δεκαετίας ο ελβετικός όμιλος για το σύνολο των μονάδων του παγκοσμίως.
Στην ίδια λογική, να μειώσουν δηλαδή το ανθρακικό τους αποτύπωμα και να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, κινούνται και οι άλλοι δύο ελληνικοί όμιλοι με ανάλογα σχέδια: ο Τιτάνας με την επένδυση στο Καμάρι Βοιωτίας (584 εκατ. ευρώ) και η Motοr Oil με το έργο στους Αγ. Θεοδώρους (300-400 εκατ. ευρώ).
Σε ό,τι αφορά το «Apollo CO2» του ΔΕΣΦΑ, ύψους 500 εκατ. ευρώ, σχεδιάζεται για να λειτουργεί συμπληρωματικά με το «Prinos CO2» και αφορά τη μεταφορά μέσω αγωγών του δεσμευμένου διοξειδίου του άνθρακα από τους emitters σε ειδική μονάδα υγροποίησης στη Ρεβυθούσα, απ' όπου και θα μεταφορτώνεται σε πλοία με προορισμό τον Πρίνο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η εταιρεία θα έχει εικόνα τον Σεπτέμβριο για το αίτημα χρηματοδότησης του έργου που υπέβαλε στο Innovation Fund, η πρώτη φάση του οποίου θα αφορά τη δημιουργία ενός δικτύου μεταξύ 25 και 50 χλμ.
Το κρίσιμο στοίχημα του χρονισμού
Συνοψίζοντας, το τελευταίο διάστημα καταγράφεται κινητικότητα σε όλα τα επίπεδα της υπό διαμόρφωση αγοράς CCS στην Ελλάδα, όπου όλες μαζί οι δρομολογούμενες επενδύσεις αθροίζουν ένα νούμερο που ξεπερνά τα 3 δισ. ευρώ. Σε αυτό δεν συνυπολογίζονται τα κεφάλαια που συνεπάγεται η εμπλοκή της ναυτιλίας, των κατασκευών και άλλων κλάδων, οι οποίοι θα μπουν στο παιχνίδι, μόλις πάρει σάρκα και οστά η νέα αυτή βιομηχανία.
Το μεγάλο στοίχημα για τη νέα αγορά είναι ο ταυτόχρονος χρονισμός όλων των παραπάνω επενδύσεων. Οταν για παράδειγμα θα είναι έτοιμο μέσα στο 2029 το «Olympus», για το οποίο ο όμιλος Ηρακλή θα πάρει την τελική επενδυτική απόφαση σε περίπου ένα χρόνο, να βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατασκευής η δεύτερη φάση του project της αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο. Εκεί όπου θα μεταφέρεται και θα αποθηκεύεται η ποσότητα του 1 εκατ. τόνων από την Εύβοια.
Στο σύνολό τους επομένως οι παραπάνω παίκτες αναμένουν από το ΥΠΕΝ την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου, που αποτελεί τον τελευταίο κρίκο όλης αυτής της αλυσίδας και προφανώς θα μειώσει ένα τμήμα του ρίσκου τους, καθώς θα γίνουν γνωστοί, έστω με καθυστέρηση, οι κανόνες του παιχνιδιού στη νέα αυτή αγορά.
Πιο φιλοεπενδυτικό θεσμικό πλαίσιο
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, στη σύνταξη του νόμου, που θα ρυθμίζει τις δραστηριότητες της δέσμευσης, χρήσης, μεταφοράς και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, έχουν ληφθεί υπόψη οι ανησυχίες της αγοράς σε σχέση με το αρχικό draft του Φεβρουαρίου.
Σε εκείνο προβλέπονταν τουλάχιστον 22 κανονιστικές πράξεις, οι οποίες ενέπλεκαν πολλές Αρχές, καλύπτοντας κρίσιμα ζητήματα. Από την τιμολόγηση και την κατανομή χωρητικότητας μέχρι τις χρηματικές εγγυήσεις.
Στο νέο πλαίσιο, οι πληροφορίες λένε πως η βασική κατεύθυνση είναι να δημιουργηθεί ένα όσο το δυνατό πιο απλό σύστημα, με μικρότερο αριθμό αποφάσεων και εξουσιοδοτήσεων, δίχως το οποίο η τήρηση των σφικτών χρονοδιαγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης θα τεθεί εν αμφιβόλω.
Το άλλο θέμα, όπου επίσης λέγεται ότι εξετάζονται αλλαγές, αφορά την αρχική πρόβλεψη ότι μόνο το 50% της δυναμικότητας της υποδομής αποθήκευσης στον Πρίνο θα κατανέμεται μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών, βάσει των αποτελεσμάτων του market test. Το αρχικό draft προέβλεπε ότι η υπόλοιπη δυναμικότητα θα κατανέμεται με υπουργική απόφαση, χωρίς να αναφέρονται τα κριτήρια. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, το νομοσχέδιο θα διατηρεί την πρόβλεψη ότι ένα ποσοστό του capacity πρέπει να είναι ρυθμιζόμενο, χωρίς ωστόσο να μιλά για νούμερα, τα οποία θα περιγράφονται μόνο στη σχετική υπουργική απόφαση.
Σημαντικό επίσης κεφάλαιο είναι και ο μηχανισμός αποζημίωσης των emitters, που θα περιλαμβάνεται στον Κανονισμό για το CCS, δηλαδή ένα σχήμα Contarct of Difference (CFD) που θα ενεργοποιείται μόνο όταν οι τιμές των εκπομπών κινούνται κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο.
Το γεγονός πάντως ότι και οι δύο μεγάλες τσιμεντοβιομηχανίες της χώρας, Ηρακλής και Τιτάνας, έχουν από ένα έργο ενταγμένο στο Innovation Fund, δείχνει και τον ενεργό ρόλο που διεκδικεί η Ελλάδα στην αναπτυσσόμενη αυτή αγορά. Στην περίπτωση άλλων χωρών, όπως π.χ. η Ισπανία, δεν υπάρχει ούτε ένα παρόμοιο project συγχρηματοδοτούμενο από ευρωπαϊκά κεφάλαια.
Ούτε είναι τυχαία η επιλογή της χώρας να φιλοξενήσει τον Δεκέμβριο το 5ο Forum Βιομηχανικής Διαχείρισης Άνθρακα (Industrial Carbon Management - ICM), έναν ετήσιο θεσμό της Κομισιόν με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου της δέσμευσης, αποθήκευσης και χρήσης άνθρακα (Carbon Capture Storage and Utilization - CCUS) και της διαχείρισης διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από τη βιομηχανία.
Συνδιοργανωτής του φόρουμ μαζί με την Κομισιόν θα είναι η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ), η οποία καιρό τώρα διερευνά νέες κατάλληλες περιοχές αποθήκευσης CO2 τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αίγυπτο, με την οποία βρίσκεται σε συζητήσεις.