Την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, ανύπαρκτη μέχρι πρότινος στη χώρα μας, με την υιοθέτηση σύγχρονων εργαλείων και πολιτικών, που ήδη εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η ανάπτυξη της κοινωνικής και προσιτής κατοικίας, στοχευμένα επιδόματα ενοικίου, ενίσχυση της πρόσβασης σε χαμηλότοκα στεγαστικά δάνεια, καθώς και ρύθμιση της αγοράς βραχυχρόνιας μίσθωσης και των επενδυτικών ακινήτων αναδεικνύει η Ομοσπονδία Εργαζόμενων του πρώην Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας.
Παρουσιάζοντας μια πρόταση, που στόχο έχει την διασφάλιση του δικαιώματος όλων των πολιτών σε αξιοπρεπή και προσιτή κατοικία, η Ομοσπονδία των εργαζόμενων εισηγείται συγκεκριμένους τρόπους χρηματοδότησης των προγραμμάτων αυτών, μέσω ενός Ειδικού Ταμείου Προσιτής Στέγης, με ετήσιο συνολικό ποσό της τάξης των 3,2 δισ. ευρώ, μεταξύ των οποίων κι ένας νέος φόρος στέγασης για τα υψηλά εισοδήματα.
Το προτεινόμενο μοντέλο συνδυάζει την απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, την ανακατανομή των δημοσίων επενδύσεων αλλά και τη φορολογία των μεγάλων εισοδημάτων και επιχειρήσεων όσο και τη φορολογία συγκεκριμένων τομέων (τραπεζών, βραχυχρόνιων μισθώσεων, Golden Visa κ.ά) αλλά και ιδιοκτητών που δεν διαθέτουν τα ακίνητά τους προς ενοικίαση, ενισχύοντας τη χρηματοδότηση για τον τομέα της στέγασης με έναν δίκαιο και βιώσιμο τρόπο.
Αναλυτικά, οι πηγές χρηματοδότησης που προτείνονται είναι οι εξής:
• Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων – 0,7 δισ. ευρώ.
• Ευρωπαϊκά Κονδύλια (Ταμείο Ανάκαμψης, Ευρωπαϊκή Τράπεζα κ.ά.) – 0,8 δισ. ευρώ.
• Αποθεματικά ΟΕΚ και ροές αποπληρωμής δανείων και παραχωρητηρίων εργατικών κατοικιών-νέες ρυθμίσεις – 0.2 δισ. ευρώ.
• Νέος Φόρος Στέγασης για μεγάλες περιουσίες και υψηλά εισοδήματα – 0,7 δισ. ευρώ. Ο νέος αυτός φόρος θα έχει κλιμακωτό χαρακτήρα, με αυξημένα ποσοστά για ακίνητα υψηλής αξίας ή υψηλά εισοδήματα. Μπορεί για παράδειγμα, σε ακίνητα αξίας άνω των 500.000 ευρώ να επιβάλλεται ένα 1%-2% επί της αξίας της ακίνητης περιουσίας. Για εισοδήματα άνω των 80.000 ευρώ, θα μπορούσε να επιβάλλεται ετήσιος φόρος 500-1000 ευρώ για κάθε άτομο.
• Νέος Φόρος Τραπεζών – 0,3 δισ. ευρώ. Οι εργαζόμενοι στον πρώην ΟΕΚ εκτιμούν πως οι τράπεζες μπορούν να υποστούν ένα νέο φόρο για να συνεισφέρουν στο κοινωνικό μέρισμα, ειδικά αν έχουν υψηλά κέρδη. Θα επιβάλλεται ένα ποσοστό 5%-7% επί των καθαρών ετήσιων κερδών των τραπεζών που λειτουργούν στην Ελλάδα. Δεν αποκλείουν μάλιστα, κι έναν επιπλέον φόρο 0.1%-0.2% στις συναλλαγές μεγάλης αξίας ή στις συναλλαγές χρηματιστηριακών προϊόντων (π.χ. χρεωστικά και πιστωτικά προϊόντα μεγάλης αξίας).
• Φόρος από Βραχυχρόνιες Μισθώσεις – 0,2 δισ. ευρώ. Μια νέα φορολογική πολιτική για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά έσοδα. Ο προτεινόμενος φόρος μπορεί να είναι 10%-15% επί του καθαρού εισοδήματος που προέρχεται από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
• Επιπλέον τέλος για καταχωρημένα ακίνητα στις πλατφόρμες – 0.2 δισ. ευρώ.
• Φόρος από το Πρόγραμμα Golden Visa – 0,1 δισ. ευρώ.
• Φόρος για Κλειστά Ακίνητα - 0,2 δισ. ευρώ. Θα επιβάλλεται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα/τράπεζες/funds που κατέχουν περισσότερα από δύο ακίνητα και τα αφήνουν κλειστά για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. πάνω από 6-12 μήνες χωρίς ενοικίαση ή άλλες χρήσεις).
Η ιδέα είναι να ενθαρρύνουμε τους κατόχους να χρησιμοποιήσουν τα ακίνητα τους είτε για μόνιμη κατοικία, είτε για βραχυχρόνια ενοικίαση, αντί να τα διατηρούν αχρησιμοποίητα. Θα μπορεί π.χ. να επιβάλλεται σε άτομα ή επιχειρήσεις που κατέχουν πάνω από 2 ή 3 ακίνητα και τα αφήνουν αχρησιμοποίητα. Θα κλιμακώνεται με βάση την αγοραία αξία του ακινήτου και τον αριθμό των ακινήτων που κατέχει ο φορολογούμενος. Για παράδειγμα:
- Ακίνητα αξίας μέχρι 100.000 ευρώ: Φόρος 1%-2% της αξίας ετησίως.
- Ακίνητα αξίας 100.000-300.000 ευρώ: Φόρος 2%-3% της αξίας ετησίως.
- Ακίνητα αξίας άνω των 300.000 ευρώ: Φόρος 3%-4% της αξίας ετησίως.
Αν το ακίνητο είναι κλειστό για πάνω από 6 μήνες χωρίς να ενοικιάζεται ή να χρησιμοποιείται, ο φόρος θα αυξάνεται αναλογικά.
Προκειμένου δε, να κατανεμηθεί δίκαια το ποσό 3,2 δισ. ευρώ ετησίως για μια νέα στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα, χρειάζεται σύμφωνα με την μελέτη, να ληφθούν υπόψη τα εξής:
- Ποιοι πλήττονται περισσότερο: χαμηλόμισθοι, νέοι, μονογονεϊκές οικογένειες, ΑμεΑ, άστεγοι.
- Την ανάγκη να χτυπηθεί το πρόβλημα στη ρίζα του (έλλειψη προσιτής κατοικίας)
- Να υπάρχει συνδυασμός άμεσων μέτρων (επιδότηση, προστασία) και μακροπρόθεσμων (κατασκευή/ανακαίνιση κατοικιών).
Για το λόγο αυτό μάλιστα, προτείνεται μια ενδεικτική κατανομή των 3,2 δισ. ευρώ ετησίως, όπου για παράδειγμα, σε κοινωνικές κατοικίες (Κατασκευή και Αξιοποίηση) θα κατευθύνεται το 40% ήτοι 1,28 δισ. ευρώ, με τη δημιουργία δημοσίου αποθέματος κατοικιών μέσω κατασκευής και ανακαίνισης κενών κτιρίων. Στόχος είναι η ύπαρξη περίπου 10.000-15.000 νέων ή ανακαινισμένων κατοικιών κατ’ έτος. Προτεραιότητα θα έχουν οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι, οι νέοι κάτω των 35 και οι οικογένειες με παιδιά.
Στην επιδότηση ενοικίου για χαμηλόμισθους και άπορους θα κατευθύνονται τα 0,8 δισ. ευρώ (25% του συνολικού ετήσιου προϋπολογισμού), με μέτρα όπως στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών με μηνιαία επιδότηση ενοικίου (π.χ. 150–250 ευρώ) και εισοδηματικά-περιουσιακά κριτήρια ώστε να στοχεύει πραγματικά στους φτωχότερους. Ένα 15% ή 0,48 δισ. ευρώ θα κατευθύνεται σε στεγαστικά προγράμματα νέων για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, με τον σχεδιασμό να περιλαμβάνει χαμηλότοκα δάνεια με κρατική εγγύηση για ηλικίες 25–50 ετών και κάλυψη μέρους του επιτοκίου και της αρχικής προκαταβολής.
Τέλος, με στόχο την καταπολέμηση της αστεγίας και την στήριξη ειδικών ομάδων, ένα 10% ή 0,32 δισ. ευρώ θα κατευθύνεται σε στεγαστικά προγράμματα «Housing First» για άστεγους, ειδικά διαμερίσματα για ΑμεΑ, ηλικιωμένους χωρίς οικογενειακή στήριξη και μονογονείς, ενώ 5% ή 0,16 δισ. ευρώ θα αφορά κίνητρα για ανακαίνιση / αξιοποίηση αδρανών ακινήτων με επιχορηγήσεις σε ιδιοκτήτες για να διαθέσουν κατοικίες σε προσιτά ενοίκια και φορολογικά κίνητρα για μακροχρόνια μίσθωση σε νέους / ευάλωτους. Τέλος, ένα επιπλέον 5% θα δίνεται για την διαχείριση κόκκινων στεγαστικών δανείων με κοινωνικά κριτήρια καθώς και νομική και οικονομική στήριξη για αποφυγή εξώσεων.
Συνοπτικά:
- 40% επένδυση σε νέο/ανακαινισμένο απόθεμα κατοικιών → μακροπρόθεσμη λύση.
- 25% επιδότηση ενοικίου → άμεση ανακούφιση.
- 15% ενίσχυση νέων → αποτροπή μετανάστευσης / κοινωνικής αστάθειας.
- 20% στοχευμένες παρεμβάσεις (άστεγοι, ΑμεΑ, κίνητρα αγοράς).
Σύμφωνα με την μελέτη, με αυτή την ποσοστιαία κατανομή, το ελληνικό κράτος μπορεί να κατασκευάζει σταθερά κοινωνικές κατοικίες (όπως εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες), ενώ παράλληλα ανακουφίζει άμεσα τους πιο ευάλωτους.
Αριθμός δικαιούχων και ωφελούμενων νοικοκυριών στεγαστικών προγραμμάτων (ενδεικτικές παραδοχές)
- Κοινωνική κατοικία (1,28 δισ. ευρώ): ~11.676 νέες κατοικίες/έτος (65% νέα κατασκευή, 25% ανακαίνιση κενών δημοσίων κτιρίων, 10% απόκτηση/μετατροπή).
- Επιδότηση ενοικίου (0,8 δισ. ευρώ): ~296.296 νοικοκυριά/έτος (μ.ό. €2.700/νοικοκυριό/έτος).
- Νέοι/Πρώτη κατοικία (0,48 δισ. ευρώ): ~48.000 νέα δάνεια/έτος (δημοσιονομικό κόστος ~€10.000/δάνειο).
- Αστεγία & ειδικές ομάδες (0,32 δισ. ευρώ): ~26.666 άτομα/έτος σε “Housing First”.
- Κίνητρα ανακαίνισης ιδιωτικών ακινήτων (0,16 δισ. €): ~8.000 κατοικίες/έτος με δεσμεύσεις προσιτού ενοικίου.
- Προστασία από εξώσεις & υπερχρέωση (0,16 δισ. €): ~53.333 περιπτώσεις/έτος.