Τα χρέη και οι… καταθέσεις κρατούν χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες εκτός συνταξιοδότησης. Ο νόμος που ψηφίστηκε το 2023 και δίνει τη δυνατότητα λήψης σύνταξης, υπό αυστηρές βέβαια προϋποθέσεις, όπως είναι η άρση του τραπεζικού απορρήτου προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν καταθέσεις άνω των 12.000 ευρώ, μένει αναξιοποίητος, αφού μέχρι στιγμής έχουν υποβληθεί μόλις 7.738 αιτήματα ένταξης στη ρύθμιση. Από αυτά, 4.157 εγκρίθηκαν, 1.967 βρίσκονται σε εκκρεμότητα, ενώ 1.614 απορρίφθηκαν.
Τα στοιχεία αναδεικνύουν τη διστακτικότητα πολλών οφειλετών να αποδεχθούν τους όρους της ρύθμισης, φωτογραφίζουν όμως κι ένα μελλοντικό πολύ σημαντικό πρόβλημα, τη δημιουργία μιας γενιάς μη μισθωτών, πνιγμένων στα χρέη, που δεν θα μπορούν να λάβουν σύνταξη. Η συναίνεση στην άρση του τραπεζικού απορρήτου αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη στη ρύθμιση. Ο ασφαλισμένος δίνει την έγκρισή του ηλεκτρονικά κατά την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης.
Μέσω αυτής της διαδικασίας, ο ΕΦΚΑ ελέγχει το ύψος των καταθέσεων του υποψήφιου συνταξιούχου ώστε να πιστοποιηθεί η πραγματική του αδυναμία αποπληρωμής. Εάν οι καταθέσεις του υπερβαίνουν τις 12.000 ευρώ, το δικαίωμα συνταξιοδότησης χάνεται αυτομάτως. Υπάρχουν μάλιστα και άλλες προϋποθέσεις. Αναλυτικά, ο νόμος ορίζει ότι το συνολικό ύψος των οφειλών δεν πρέπει να ξεπερνά τις 30.000 ευρώ (ή τις 10.000 ευρώ για τους αγρότες). Σε περίπτωση υψηλότερων χρεών, απαιτείται εφάπαξ εξόφληση του υπερβάλλοντος ποσού εντός δύο μηνών.
Βάσει των εκτιμήσεων, περί τις 300.000 μη μισθωτών έχουν οφειλές προς τον ΕΦΚΑ, με την πλειονότητα αυτών να μένει και εκτός ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Συνολικά, οι οφειλές προς τον ΕΦΚΑ αγγίζουν τα 50 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόλις τα 32 δισ. είναι κύριες, ενώ τα υπόλοιπα προσαυξήσεις. Κι εδώ βρίσκεται ένα ακόμη πρόβλημα, καθώς το υψηλό επιτόκιο έχει ως αποτέλεσμα, σε πολλές περιπτώσεις, οι προσαυξήσεις και τα πρόστιμα να έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το αρχικό χρέος.
Όσοι οφειλέτες πάντως επιλέξουν να ενταχθούν στη διαδικασία ρύθμισης της οφειλής, προκειμένου να λάβουν τη σύνταξή τους, θα πρέπει να αποδεχθούν ότι αυτή θα είναι μειωμένη, αρχικά κατά 60%, έως ότου το χρέος περιοριστεί στο όριο των 20.000 ευρώ. Η παρακράτηση ανέρχεται κατ’ ελάχιστον στα 333,3 ευρώ μηνιαίως.
Από το σημείο που οι οφειλές πέσουν κάτω από τις 20.000 ευρώ, εφαρμόζεται το παλαιό καθεστώς, της ρύθμισης σε 60 δόσεις και ελάχιστη παρακράτηση 50 ευρώ.
Απαραίτητη προϋπόθεση η συμπλήρωση του 67ου έτους ή του 62ου με 40 χρόνια ασφάλισης, καθώς και η ύπαρξη τουλάχιστον 20 ετών ασφαλιστικού βίου.
Η περιορισμένη συμμετοχή, με τις μόλις 7.738 αιτήσεις και τις 4.157 εγκρίσεις, δείχνει ότι χιλιάδες μη μισθωτοί και αγρότες, οι οποίοι είχαν χρέη άνω των 20.000 ευρώ και ανέμεναν τη νέα ρύθμιση, κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς σύνταξη. Παράλληλα, αυτοί που τελικά εντάσσονται στη ρύθμιση, βλέπουν τη σύνταξή τους σημαντικά μειωμένη, πέριξ των 335 ευρώ, έως ότου εξοφλήσουν το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών τους.
Επιπλέον, η αυστηρή πρόβλεψη για καταθέσεις έως 12.000 ευρώ αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα, καθώς πολλοί υποψήφιοι συνταξιούχοι απορρίπτονται αυτομάτως εάν διαπιστωθεί ότι κατέχουν μεγαλύτερα διαθέσιμα ποσά, ακόμα και ως συνδικαιούχοι σε λογαριασμό.
Βήμα προς βήμα η διαδικασία:
- Για την ένταξη στο νέο ευνοϊκότερο νομοθετικό πλαίσιο, οι συνολικές ασφαλιστικές εισφορές δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 30.000 ευρώ. Εντούτοις, ακόμη και για οφειλές άνω του συγκεκριμένου ορίου προβλέπεται η δυνατότητα υπαγωγής στο νέο καθεστώς, με την εφάπαξ όμως καταβολή του υπερβάλλοντος των 30.000 ευρώ ποσού, εντός διαστήματος 2 μηνών.
- Όσοι μη μισθωτοί μειώσουν τις συνολικές οφειλές τους στις 30.000 ευρώ ή έχουν εξαρχής χρέη μεταξύ 20.000-30.000 ευρώ και αξιοποιήσουν το νέο σχήμα, θα μπορούν να λαμβάνουν μηνιαία σύνταξη, μειωμένη όμως κατά 60%. Η συγκεκριμένη αυτόματη παρακράτηση/συμψηφισμός με χρέη ορίζεται σε τουλάχιστον 333,3 ευρώ ανά μήνα και κρίνεται απαραίτητη για την περαιτέρω αποκλιμάκωση του χρέους στα επίπεδα των 20.000 ευρώ.
- Εφόσον οι οφειλές μειωθούν στις 20.000 ευρώ, τότε θα εφαρμόζεται το μέχρι σήμερα πλαίσιο και θα παρακρατούνται σε μηνιαία βάση κατ’ ελάχιστον 50 ευρώ για διάστημα 5 ετών (60 μήνες), μέχρι την πλήρη εξόφληση/μηδενισμό της οφειλής.
- Ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να έχει συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας του ή το 62ο, εφόσον όμως έχει χρόνο ασφάλισης/ασφαλιστικό βίο (πραγματικό, πλασματικό, προαιρετικής ασφάλισης) τουλάχιστον 40 ετών.
- Πρέπει να έχουν καταβληθεί οι ασφαλιστικές εισφορές που αντιστοιχούν σε χρόνο ασφάλισης τουλάχιστον 20 ετών ή 6.000 ημερών ασφάλισης, ανεξαρτήτως του πρώην φορέα απονομής σύνταξης.
- Οι τραπεζικές καταθέσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν το ποσό των 12.000 ευρώ. Σε αυτές λαμβάνεται υπόψη το ύψος του συνολικού ποσού καταθέσεων σε όλους τους τραπεζικούς λογαριασμούς που τηρούνται στο όνομα του οφειλέτη ένα μήνα πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης υπαγωγής στη ρύθμιση, καθώς και ο μέσος όρος του τελευταίου 12μήνου.
- Αν ο υποψήφιος συνταξιούχος συμμετέχει ως συνδικαιούχος σε τραπεζικό λογαριασμό με καταθέσεις μεγαλύτερες των 12.000 ευρώ, τότε χάνει αυτομάτως το δικαίωμα συνταξιοδότησης.
Ακολουθούμενη διαδικασία:
- Η αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του νόμου επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης και υποβάλλεται μαζί με την αίτηση συνταξιοδότησης. Στην ουσία, με αυτόν τον τρόπο ο ασφαλισμένος συναινεί στην άρση του τραπεζικού και φορολογικού του απορρήτου.
- Κατόπιν, οι τράπεζες θα πρέπει εντός 10 ημερών να δώσουν τη σχετική πληροφόρηση για το ύψος των τραπεζικών καταθέσεων, προκειμένου ο e-ΕΦΚΑ να κάνει τον απαιτούμενο ασφαλιστικό έλεγχο. Εφόσον όλα είναι νόμιμα και τηρούνται οι τιθέμενες προϋποθέσεις, θα εκδίδεται η συνταξιοδοτική πράξη και ο οφειλέτης θα εντάσσεται στον διακανονισμό.
- Αν από τους ελέγχους προκύψει ότι δεν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε ο e-ΕΦΚΑ προχωρά σε κοινοποίηση της οφειλής προς τον ασφαλισμένο και τον καλεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας να καλύψει το σύνολο της οφειλής ή έστω το ελάχιστα απαιτούμενο ποσό αυτής, ειδάλλως αποκλείεται από τη ρύθμιση.