Τη γνωστή τουρκική θέση ότι «κανένα έργο στην Αν. Μεσόγειο δεν γίνεται χωρίς την άδεια, τη συναίνεση ή τη συμμετοχή της Τουρκίας» επανέλαβε χθες από τη Νέα Υόρκη ο Ταγίπ Ερντογάν, κλείνοντας κάθε παράθυρο σε όσους μπορεί στην Αθήνα να ανέμεναν την επικείμενη συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη, με την ελπίδα ότι θα επιτυγχανόταν κάποιου είδους συνεννόηση.
Eίχε προηγηθεί η αναβολή του προγραμματισμένου τετ α τετ των δύο ανδρών, λόγω συμμετοχής του Τούρκου προέδρου σε συνάντηση ηγετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών που είχε διοργανώσει ο πρόεδρος Τραμπ, το οποίο ματαιώθηκε οριστικά.
Σε μια συγκυρία που πολλοί χρησιμοποιούν την εμπλοκή στο καλώδιο με ευθύνη και της κυπριακής πλευράς για να επικαλύψουν το μεγάλο πραγματικό πρόβλημα, δηλαδή την αποφασιστικότητα της Αγκυρας να κατοχυρώσει επί του πεδίου το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε από το βήμα του ΟΗΕ ότι «δεν θα ευοδωθούν τα έργα που αποκλείουν την Τουρκία και την "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου" στην Ανατολική Μεσόγειο», αναφερόμενος προφανώς και στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου.
Της τοποθέτησης Ερντογάν είχε προηγηθεί κοινή δήλωση των Κυρ. Μητσοτάκη και Ν. Χριστοδουλίδη, που σε μια προσπάθεια να διαλυθούν τα σύννεφα για τον GSI αλλά και να στείλουν μήνυμα ότι αυτό έχει τη στήριξη της Κομισιόν, επανέλαβαν ότι «οι δύο κυβερνήσεις παραμένουν απολύτως προσηλωμένες στην υλοποίηση αυτού του έργου στρατηγικής σημασίας, όπως επίσης και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι οποίοι είναι πλήρως ενήμεροι και στηρίζουν την υλοποίησή του». Στο ανακοινωθέν πάντως δεν υπάρχει αναφορά που να παραπέμπει στο ότι βρέθηκε κοινός τόπος ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια που έχουν προκύψει με ευθύνη και της Λευκωσίας.
Τα μηνύματα για καλώδιο και φυσικό αέριο
Στην πραγματικότητα, η ομιλία Ερντογάν, τουλάχιστον στο ενεργειακό της σκέλος, ότι «τα έργα που αποκλείουν την Τουρκία και τη Βόρεια Κύπρο στην Ανατολική Μεσόγειο δεν θα πετύχουν», ήταν ευρύτερη, και χωρίς να κατονομάσει την Ελλάδα, αφορούσε τόσο το φυσικό αέριο όσο και την ηλεκτρική διασύνδεση. Στο γνωστό δόγμα των δύο κρατών και του διαμοιρασμού του φυσικού αερίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανέφερε ότι «η Τουρκία έχει δικαιώματα και δικαιοδοσίες στα δυτικά της Κύπρου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι έχουν νόμιμα δικαιώματα στις περιοχές γύρω από το νησί. Η Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, την οποία προτείναμε και στο παρελθόν, θα συμβάλει στην εξεύρεση κοινού εδάφους».
Σε κάθε περίπτωση, οι δηλώσεις του δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι έχει αλλάξει στο παραμικρό η τουρκική στάση να επιβάλει το «φιρμάνι» πως «κανένα έργο στην Ανατολική Μεσόγειο δεν γίνεται χωρίς την δική της άδεια», με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το έργο.
Το κλίμα επιβαρύνεται περαιτέρω μετά και την ματαίωση της συνάντησης των δύο ηγετών, όπου το καλώδιο ήταν ένα από τα τρία θέματα, τα οποία σύμφωνα με πληροφορίες, θα έθετε η ελληνική πλευρά στον Τούρκο Πρόεδρο (μαζί με τη συμμετοχή της Αγκυρας στο πρόγραμμα SAFE και τον ανταγωνισμό στο πεδίο της Λιβύης).
Τυχόν παραπομπή του GSI στις ελληνικές καλένδες, εδραιώνει την εικόνα ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι πιο «ισχυρό» από την ελληνοαιγυπτιακή οριοθέτηση. Και αυτό καθώς το καλώδιο ήταν και παραμένει εξαιρετικής σημασίας για την Ελλάδα, όχι μόνο για την άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων με την ευρεία έννοια στην Αν. Μεσόγειο. Θα αποτελούσε ουσιαστικά την πρώτη κίνηση άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ΑΟΖ που κηρύχθηκε με την Ελληνοαιγυπτιακή Συμφωνία του 2020 και ταυτόχρονα την πρώτη απόπειρα αμφισβήτησης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Οσο καθυστερεί τόσο το τελευταίο θα παγιώνεται.
Τα τουρκικά ανοίγματα στην Αίγυπτο και οι διαρροές
Εδώ έχει τη σημασία του ότι στο πλαίσιο του ρευστού τοπίου στην Αν. Μεσόγειο, δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί η σταδιακή προσέγγιση της Αγκυρας με το Κάιρο. Αφενός με τις κοινές ασκήσεις που έχουν ανακοινωθεί (οι πρώτες του είδους εδώ και πάνω από 10 χρόνια), αφετέρου με την επιδιωκόμενη αμυντική συνεργασία αλλά και με την επίσκεψη του Ιμπραχήμ Καλίν, επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών της ΜΙΤ, τόσο στον στρατηγό Χαφτάρ όσο και στον Αιγύπτιο ομόλογό του, με ατζέντα το Τουρκολυβικό Μνημόνιο.
Στα του καλωδίου πάντως, το τελευταίο διάστημα είχαν δει το φως της δημοσιότητας κάποιες διαρροές από την ελληνική πλευρά ότι καταβάλλονται εκ νέου διπλωματικές προσπάθειες, προκειμένου να βρεθεί ένας λειτουργικός τρόπος ώστε οι έρευνες και η πόντιση των καλωδίων να γίνονται χωρίς να εγείρονται ζητήματα κυριαρχικών δικαιωμάτων, καθώς οι εργασίες αυτές είναι ελεύθερες στα διεθνή ύδατα.
Κατά καιρούς, έχουν πέσει στο τραπέζι διάφορες ιδέες, όπως μια φόρμουλα γνωστοποίησης των εργασιών από το ερευνητικό σκάφος σε όλες τις παράκτιες χώρες της περιοχής. Οσοι τα διακινούν, δεν έχουν απάντηση ως προς το μείζον ερώτημα, ποια θα είναι η χώρα που θα ασκεί την αρμοδιότητα για τη διεξαγωγή των εργασιών, όπου η Τουρκία έχει φυσικά την πάγια θέση πως αυτή πρέπει να εκδίδει τη σχετική NAVTEX.
Το καλώδιο σήμερα
Στην πράξη, τα όσα είπε χθες ο Τούρκος πρόεδρος, εκτός του ότι έρχονται να θυμίσουν ποιο είναι το πραγματικό εμπόδιο στο έργο (χωρίς το οποίο ουδείς θα ασχολούνταν με τα ενδοκυπριακά οικονομικά συμφέροντα και τους μικροπολιτικούς υπολογισμούς στη Λευκωσία), δεν αλλάζουν τίποτα απ’ όσα ξέραμε για το καλώδιο.
Το διακύβευμα ήταν και παραμένει, πρώτον, κατά πόσο θα δεσμευτεί η Λευκωσία για την ομαλή καταβολή αυτών που της αναλογούν (25 εκατ. ευρώ το έτος) ώστε να παραμείνει ζωντανό το έργο και δεύτερον, αν η Αθήνα θα επανεκκινήσει τις έρευνες βυθού για την πόντιση του καλωδίου, εκδίδοντας NAVTEX και βγάζοντας καράβι στη θάλασσα, με την προϋπόθεση φυσικά ότι θα το υποστηρίξει επί του πεδίου.
Ούτε η κυπριακή στάση «να ξεμπλοκάρουν οι έρευνες και μετά πληρώνουμε», φαίνεται να έχει αλλάξει, ούτε και κάποια κινητικότητα από την Αθήνα για έκδοση NAVTEX δείχνει να υπάρχει.
Οσο για τη γαλλική πλευρά (Nexans), η εταιρεία παραμένει απλήρωτη για τρεις μήνες (Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο) και βρίσκεται πάντα ένα βήμα πριν πατήσει το κουμπί του «suspension» της παραγωγής του καλωδίου, παραπέμποντας οριστικά και αμετάκλητα το έργο στις ελληνικές καλένδες.
Στον βαθμό που δεν αλλάξουν τα παραπάνω, όχι μόνο το σημαντικό αυτό γεωπολιτικό έργο για Ελλάδα και Κύπρο θα μπει στο «ράφι», δίπλα στο άλλο μεγάλο επίσης στρατηγικό project, αυτό του EastMed, για το οποίο επίσης είχε θέσει βέτο η Αγκυρα, αλλά το κυριότερο είναι ότι η Τουρκία θα έχει καταφέρει να «γκριζάρει» τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Κύπρου.