Η Ιωάννα Καρρά, κτηνοτρόφος από τη Θεσσαλία, είχε κοπάδι με 900 αιγοπρόβατα. Από το πέρασμα του «Daniel» το 2023 σώθηκαν μόλις 50. Δύο χρόνια αργότερα έχει καταφέρει να ξαναστήσει τη μονάδα, που έφτασε τα 450 ζώα. Όμως η εξάπλωση της ευλογιάς στα αιγοπρόβατα παγώνει κάθε επιπλέον σχέδιο ανάπτυξης. «Θέλαμε να αγοράσουμε κι άλλα, αλλά με την κατάσταση αυτή δεν ξέρω αν έχει νόημα», λέει.
Η Ιωάννα, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Κτηνοτρόφων, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι, στη συγκυρία, τυχερή. Αυτό όμως δεν ισχύει για όλους. Τους τελευταίους 15 μήνες, οπότε και εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα ευλογιάς, περισσότερες από 1.100 μονάδες έχουν κλείσει επί της ουσίας, καθώς πάνω από 300.000 ζώα έχουν θανατωθεί. Σχεδόν το 6-10% του συνόλου της χώρας (σ.σ. η μεγάλη ποσοστιαία απόκλιση οφείλεται στα Greek statistics του ΟΠΕΚΕΠΕ).
Ο Δημήτρης Μόσχος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ), υπογραμμίζει ότι από την πρώτη στιγμή η υπόθεση δεν ήταν απλή. «Ήδη από τους συναδέλφους στην Τουρκία ξέραμε ότι μιλάμε για διαφορετικό στέλεχος, πιο επιθετικό. Έπρεπε από την αρχή να πάμε σε αυστηρά μέτρα ή να ακολουθήσουμε άλλη λογική. Εμείς στον ΣΕΚ, από τον Νοέμβριο πέρυσι, είχαμε προτείνει lockdown στη Θράκη με εμβολιασμό, πλήρη αποζημίωση, αναπλήρωση εισοδήματος και κάλυψη ζωοτροφών. Μόνο έτσι θα περιορίζαμε τον ιό εκεί».
Αντ’ αυτού, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης επέλεξε στρατηγική «εκρίζωσης», δηλαδή μαζική θανάτωση χωρίς εμβολιασμό. «Κι ούτε καν τήρησε το πρωτόκολλο της Ε.Ε.», συνεχίζει ο κ. Μόσχος. «Θανατώνονται τα ζώα μέσα σε 48 ώρες, απολυμαίνεται ο στάβλος, μπαίνουν ψεκασμοί και μετά από 45 μέρες ξαναμπαίνεις. Εδώ χρειάστηκαν από 3 έως 47 μέρες. Έτσι φτάσαμε να μιλάμε για 300.000 χαμένα ζώα, σχεδόν 10% του συνόλου. Και με βάση τον κανονισμό, όταν ξεπερνάς το 3%, πας υποχρεωτικά σε εμβολιασμό. Το λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όχι εγώ», σημειώνει.
Οι οικονομικές απώλειες είναι τεράστιες. Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που επικαλείται στη συνομιλία μας ο κ. Μόσχος, κάθε ζώο αποφέρει ετήσιο εισόδημα περίπου 1.064 ευρώ. «Με 300.000 ζώα χαμένα, η χώρα έχει χάσει 300 εκατ. ευρώ μόνο στην πρωτογενή παραγωγή. Στη μεταποίηση το ποσό διπλασιάζεται και ξεπερνά τα 500 εκατ. ευρώ», λέει ο ίδιος. «Κι όμως, το Υπουργείο μάς λέει ότι προστατεύει τη φέτα…».
Η φέτα βρίσκεται πράγματι στο επίκεντρο. Με εξαγωγές άνω των 450 εκατ. ευρώ ετησίως, εκ των οποίων μόλις τα 54 εκατ. ευρώ σε τρίτες χώρες, η κυβέρνηση επικαλείται τον κίνδυνο για το καθεστώς ΠΟΠ. Ο κ. Μόσχος όμως λέει ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα.
«Από την αρχή μάς λέγανε ότι, αν εμβολιάσουμε, θα καταστραφεί η φέτα. Κι όμως, ρωτήσαμε την Ε.Ε. και η απάντηση ήταν ξεκάθαρη. Όλα τα παστεριωμένα προϊόντα, είτε από εμβολιασμένα είτε από νοσούντα ζώα, κυκλοφορούν ελεύθερα. Δεν υπάρχει καμία απειλή για το ΠΟΠ. Στις τρίτες χώρες μπορεί να υπάρξουν περιορισμοί, ναι, αλλά μιλάμε για 54 εκατομμύρια σε εξαγωγές. Γι' αυτά θυσιάζουμε μισό δισεκατομμύριο ζημιές μέσα στη χώρα;».
Η σκιά των δηλώσεων «μαϊμού» του ΟΠΕΚΕΠΕ
Οι αποζημιώσεις φθάνουν τα 157 ευρώ ανά ζώο και υπολείπονται κατά πολύ του κόστους αναπλήρωσης (300-350 ευρώ για μια αρνάδα 6-7 μηνών), αναφέρει η Ιωάννα Καρρά. Οι καταβολές καθυστερούν έως και οκτώ μήνες, αφήνοντας οικογένειες χωρίς ρευστότητα. Ακόμη και όσοι δεν έχουν πληγεί άμεσα, επιβαρύνονται με μέτρα βιοασφάλειας που κοστίζουν 350-500 ευρώ τον μήνα. Παρότι η Ε.Ε. μπορεί να καλύψει μέρος αυτών των εξόδων, η Ελλάδα δεν έχει υποβάλει σχετικό αίτημα, καταγγέλλει η ίδια.
Η επιζωοτία ανέδειξε και ένα βαθύτερο πρόβλημα. Τις διογκωμένες δηλώσεις ζώων. Επισήμως η Ελλάδα δηλώνει στην Κομισιόν 12,8 εκατ. αιγοπρόβατα, όταν εκτιμάται ότι ο πραγματικός αριθμός είναι γύρω στα 6 εκατ. Αυτό σημαίνει ότι για χρόνια διανέμονταν κοινοτικές ενισχύσεις σε ανύπαρκτα κοπάδια.
Η εφαρμογή υποχρεωτικού εμβολιασμού με ευρωπαϊκή εποπτεία θα αποκάλυπτε το πραγματικό μέγεθος της παραγωγής. Σε μια τέτοια περίπτωση, η χώρα θα μπορούσε να κληθεί να επιστρέψει έως και 1,2 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις. Ήδη υπάρχουν χαρακτηριστικές αποκλίσεις. Κτηνοτρόφος στον Τύρναβο δήλωνε 4.000 ζώα, αλλά κατά τη θανάτωση βρέθηκαν μόλις 1.006, λέει γνώστης της συγκεκριμένης αγοράς.
Απόκρυψη κρουσμάτων
Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική. «Μέσα σε τρεις εβδομάδες πήγαμε από 44 κρούσματα σε 64 και μετά σε 100. Σήμερα ήδη είναι πάνω από 80 στο εργαστήριο. Αν δεν αλλάξει κάτι, θα χαθεί ο έλεγχος», λέει ο κ. Μόσχος. «Αν δεν πάμε άμεσα σε περιμετρικό εμβολιασμό εκεί που υπάρχουν κρούσματα, δεν θα μείνει τίποτα όρθιο. Όλα τα άλλα είναι απλώς λόγια», τονίζει.
Την ίδια στιγμή, απώλεια εισοδήματος έχει οδηγήσει ορισμένους κτηνοτρόφους στην απόκρυψη κρουσμάτων για να συνεχίσουν να παράγουν γάλα ή να πουλούν ζώα για λίγο ακόμη. «Όταν ξέρεις ότι αύριο δεν θα έχεις να ταΐσεις την οικογένειά σου, δεν ξέρεις πού θα φτάσεις», παραδέχεται παραγωγός στη Θεσσαλία.
Στο μεταξύ, σφαγεία σε Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Κεντρική Μακεδονία έχουν κλείσει, και ελληνικό αρνί επί της ουσίας δεν κυκλοφορεί στην αγορά. Οι ελλείψεις θα γίνουν εμφανείς σε περιόδους αιχμής -κάτι που θα φανεί την περίοδο των Χριστουγέννων-, ενώ οι τιμές στο γάλα και στα τυροκομικά αναμένεται να αυξηθούν κατακόρυφα και να επιβαρύνουν τα νοικοκυριά.
Οι τιμές στο κρέας αναμένεται να αυξηθούν άμεσα, ενώ στο γάλα και στα τυροκομικά η πίεση θα φανεί με καθυστέρηση, λόγω του κύκλου ωρίμανσης της φέτας (τρεις έως τέσσερις μήνες).
Η ευλογιά λειτουργεί ως «stress test» για την ελληνική κτηνοτροφία. «Η κρίση δείχνει ότι δεν είναι μόνο θέμα υγειονομικής διαχείρισης», σημειώνει οικονομολόγος. «Αποκαλύπτει το εύθραυστο θεσμικό πλαίσιο και την εξάρτηση από στρεβλές ροές επιδοτήσεων».
Το διακύβευμα ξεπερνά τα όρια του κλάδου. Η αιγοπροβατοτροφία αποτελεί βασικό πυλώνα της αγροτικής οικονομίας, συνδεδεμένη με τη φέτα και το ελληνικό αρνί. Η ουσία είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σ' ένα δίλημμα. Να συνεχίσει την αδιέξοδη, όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος, στρατηγική των μαζικών σφαγών ή να προχωρήσει σε εμβολιασμό με ευρωπαϊκή εποπτεία, με το ρίσκο να αποκαλυφθεί η πραγματική εικόνα του ζωικού κεφαλαίου.